Bài soạn tham khảo số 4

KHỞI ĐỘNG

Câu hỏi: Bạn suy nghĩ như thế nào về quan niệm cho rằng con người là chúa tể của tự nhiên?

Trả lời:

Tôi nghĩ quan niệm cho rằng con người là chúa tể

của tự nhiên là một quan niệm sai lầm. Vì tạo hóa đã tạo ra con người, vì vậy con người không thể cao hơn tự nhiên.

ĐỌC

Câu 1: Suy đoán về dụng ý của tác giả khi đặt vấn đề bằng hàng loạt câu hỏi.

Trả lời:

Suy đoán về dụng ý của tác giả khi đặt vấn đề bằng hàng loạt câu hỏi: Dụng ý của tác giả là muốn khẳng định ý nghĩa của con người trong thế giới không chỉ giải thích bằng vật lí đương đại.

Câu 2: Câu nào trong đoạn văn thể hiện quan điểm của tác giả?

Trả lời:

Câu trong đoạn văn thể hiện quan điểm của tác giả: "Tôi đã trình bày thế giới trông như thé nào dưới ánh sáng khoa học, và chúng ta cũng là một phần của cái thế giới ấy."

Câu 3: Xác định hai từ khóa nói lên mối quan hệ giữa con người và thế giới trong đoạn văn.

Trả lời:

Hai từ khóa nói lên mối quan hệ giữa con người và thế giới trong đoạn văn: "chủ thể", "các nút".

Câu 4: Xác định câu văn khái quát ý tưởng chính của đoạn văn.

Trả lời:

Câu văn khái quát ý tưởng chính của đoạn văn: "Các giá trị đạo đức của chúng ta, cảm xúc của chúng ta, tình yêu của chúng ta cũng mang tính hiện thực không kém vì là một phần của tự nhiên, vì được chia sẻ với thế giới động vật, hay vì được quyết định bởi sự tiến hóa mà loài chúng ta đã trải qua suốt hàng triệu năm."

Câu 5: Hình ảnh nào được sử dụng để nói về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên?

Trả lời: Ngôi nhà là hình ảnh được sử dụng để nói về mối quan hệ giữa con người và tự nhiên.

B. Bài tập và hướng dẫn giải

TRẢ LỜI CÂU HỎI

Câu 1: Trong văn bản, tác giả đã trình bày quan điểm về vấn đề gì? Quan điểm ấy đã được triển khai thành những luận điểm chính nào?

=> Xem hướng dẫn giải

- Trong văn bản, tác giả đã trình bày quan điểm về vấn đề vai trò của con người trong thế giới tự nhiên.

- Quan điểm ấy đã được triển khai thành những luận điểm chính:

• Con người là chủ thể quan sát thế giới và là nhà sáng lập bức tranh về thực tại được mô tả lại.
• Sự tồn tại của con người là một phần của vũ trụ, và là phần rất nhỏ bé trong đó.
• Tự nhiên là nhà của con người và sống trong tự nhiên nghĩa là con người đang ở nhà của mình.

Câu 2: Để làm sáng tỏ các luận điểm chính, tác giả đã sử dụng những lí lẽ, bằng chứng nào? Những thông tin khoa học trong văn bản có ý nghĩa gì trong việc làm sáng tỏ những luận điểm chính?

=> Xem hướng dẫn giải

Để làm sáng tỏ các luận điểm chính, tác giả đã sử dụng những lí lẽ, bằng chứng:

Sự hiểu biết của con người về vũ trụ: Trái Đất không phải hành tinh trung tâm; con người có họ với các loài động vật và thực vật khác.

Mỗi người đều mang theo dấu vết cái mà mình đã tương tác.

Sự tồn tại của các giá trị đạo đức, cảm xúc, tình yêu.

- Những thông tin khoa học trong văn bản là những thông tin đáng tin cậy, giúp cho những luận điểm được củng cố và thuyết phục.

Câu 3: Chỉ ra và phân tích tác dụng của các yếu tố miêu tả, biểu cảm, các biện pháp tu từ trong văn bản.

=> Xem hướng dẫn giải

• Yếu tố miêu tả trong văn bản: miêu tả tính chất của thế giới là "lạ lùng, đầy màu sắc và đáng ngạc nhiên". Tác dụng: cho thấy tính chất của thế giới đối với sự hiểu biết của con người.
• Yếu tố biểu cảm trong văn bản: cảm nhận về sự huyền bí và vẻ đẹp của thế giới ("Thật là quyến rũ đến mê hồn."). Tác dụng: Thể hiện cảm xúc của tác giả về sự huyền bí và vẻ đẹp của thế giới, đồng thời giúp người đọc cảm nhận được vẻ đẹp ấy.
• Biện pháp tu từ trong văn bản:

Nhân hóa: coi thế giới như một cơ thể sống ("Nhưng chúng ta còn là một bộ phận hữu cơ của thế giới mà ta cảm nhận được"). Tác dụng: khiến cho hình ảnh trừu tượng trở nên gần gũi, làm cho người đọc dễ hiểu, dễ hình dung.

So sánh:

+ Sự hiểu biết của con người về vũ trụ giống như hiểu biết của đứa trẻ về thế giới xung quanh nó khi còn bé ("Chúng ta giống như đứa trẻ, khi lớn lên nhận ra rằng thế giới không chỉ vỏn vẹn là những gì ở quanh mình như nó tưởng khi còn bé.").

+ Mối quan hệ của tự nhiên với con người với mối quan hệ của con người với ngôi nhà: "Tự nhiên là nhà của chúng ta, và sống trong tự nhiên nghĩa là chúng ta đang ở nhà của mình".

Tác dụng: làm cho đối tượng được so sánh trở nên gần gũi từ đó người đọc dễ hiểu hơn.

Điệp ngữ:

"Một... chứa thông tin về..." "Một phần... của chúng ta là..."

Tác dụng: Tạo nên nhịp điệu, ấn tượng cho câu văn, giúp người đọc khắc sâu nội dung câu văn.

Câu 4: Tác giả đã trình bày quan điểm về mối quan hệ giữa con người và thực tại từ góc nhìn nào, với một thái độ như thế nào?

=> Xem hướng dẫn giải

Tác giả đã trình bày quan điểm về mối quan hệ giữa con người và thực tại từ góc nhìn vật lí mang tính triết học, với một thái độ khiêm nhường, coi mình là một phần của tự nhiên.

Câu 5: Tác giả nghĩ gì về khả năng nhận thức thế giới của con người?

=> Xem hướng dẫn giải

Khả năng nhận thức thế giới của con người được tác giả suy nghĩ: được phát triển qua từng thời kì và vẫn cần tiếp tục tìm hiểu để nhận thức thế giới đầy đủ hơn

Câu 6: "Tự nhiên là nhà của chúng ta, và sống trong tự nhiên nghĩa là chúng ta đang ở nhà của mình". Bạn nghĩ gì về nhận định của tác giả?

=> Xem hướng dẫn giải

Tôi hoàn toàn đồng ý với nhận định: "Tự nhiên là nhà của chúng ta, và sống trong tự nhiên nghĩa là chúng ta đang ở nhà của mình". Vì con người không thể sống ngoài tự nhiên.

KẾT NỐI ĐỌC - VIẾT

Nhận thức nào từ văn bản Về chính chúng ta mà bạn muốn mang theo trong hành trang cuộc sống của mình? Hãy viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) để chia sẻ về điều này

=> Xem hướng dẫn giải

Sau khi đọc văn bản Về chính chúng ta của Trịnh Xuân Thuận, tôi thấy tâm đắc với nhận định: "Tự nhiên là nhà của chúng ta, và sống trong tự nhiên nghĩa là chúng ta đang ở nhà của mình". Con người không thể tách mình khỏi tự nhiên - cái vốn đã có, không thể khước từ. Tự nhiên là ngôi nhà rộng lớn nhất của con người. Cũng từ quan niệm đó mà tôi cho rằng con người cần phải có thái độ và ứng xử phù hợp với tự nhiên. Nhận định của Trịnh Xuân Thuận sẽ là hành trang tôi mang trong cuộc sống của mình.