Bài tham khảo số 2
Như ai đã từng si trước bức tranh thu vàng của họa sĩ Levitan, từng bâng khuâng, xao xuyến trước cảnh con nai vàng ngơ ngác trong rừng thu của Lưu Trọng Lư thì không thể ko xao xuyến trước cảnh chiều thu thơ mộng của Xuân Diệu trong Thơ duyên:
“Chiều mộng hòa thơ trên nhánh duyên
Cây me ríu rít cặp chim chuyền
Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá
Thu đến, nơi nơi động tiếng huyền.”
Thơ duyên với thể hiểu là nhân duyên của con người, cũng mang thể là sự gắn bó giữa đất trời vạn vật, cỏ cây tạo cần mối liên kết huyền diệu. Mùa thu hiện ra thơ mộng trong sự hài hòa, hữu tình ấy:
“Chiều mộng hòa thơ trên nhánh duyên”
Qua đây chúng ta nhận thấy trong đôi mắt của thi sĩ đa tình, chiều mùa thu biến thành “chiều mộng”. Vẻ đẹp gợi cảm giác êm đềm, buộc phải thơ tới những cành cây tưởng như vô tri cũng vươn lên là “nhánh duyên”. Vạn vật hòa quyện vào nhau tạo thành sự “hòa thơ”. Cách sử dụng từ mới lạ, câu thơ tả cảnh mà còn đậm tình, đem lại cảm giác ảo mộng. Đi giữa chiều mộng trong không gian êm đềm nghe tiếng chim ríu rít đùa vui. Cảnh tượng hiện ra thật thanh bình, cần thơ, tạo thành 1 niềm vui dịu dàng, ấm áp. Trong hai câu thơ đầu, nhà thơ siêu tài giỏi và khéo léo trong việc họa phải bức tranh thu đầy nhạc tính: khúc nhạc khai mạc là các nốt trầm du dương, êm nhẹ làm cho cho khung cảnh thêm dịu dàng. Nhà thơ ghi lại những hình ảnh thắm màu: từ nhánh cây xanh đến sắc trời “xanh ngọc” trẻ trung. Dưới mặt đất, vạn vật đang hòa khúc hoan ca:
“Đổ trời xanh ngọc qua muôn lá.”
“Đổ” là động từ làm cho cảnh như thật mà như mộng. Màu xanh ngọc của sắc thu và hồn thu. Trên vòm me là bầu trời, hòa lẫn cộng màu xanh của lá non, quanh quéo vòm me là mùa thu. Tất cả nhường nhịn như cùng sóng đôi, cộng bước đi, cộng hòa mình trong cảnh sắc đẹp thu thơ mộng. Và thi sĩ cũng thẫn thờ trước vẻ đẹp của thiên nhiên, bỗng chứa lên 1 tiếng ngợi ca:
“Thu đến, nơi nơi động tiếng huyền”
Trong giây phút ban đầu của mùa thu, cả không gian dịu vợi ánh nắng tinh khôi, màu xanh tươi mới, trinh nguyên chan hòa mang khúc nhạc du dương. Thiên nhiên cất lên bản giao hưởng của tiếng chim, tiếng đàn từ xa vọng lại. Xuân Diệu muốn khẳng định 1 lần nữa: mùa thu đã tới rồi và hưởng thụ mùa thu là lắng nghe sự đi lại của đất trời. Sự đi lại tương giao đó diễn ra cực kỳ khẽ khàng, 1 sự “hòa thơ”, cảnh vật như cùng nhau dạo cần khúc ca duyên, sóng đôi mang nhau, hòa quyện cùng nhau. Đất trời giao hòa gắn bó: “chiều mộng” đi có “nhánh duyên”, “cây me” hòa duyên cộng “chim”, ánh sáng đan vào muôn sắc lá… Cảnh thu hài hòa đường nét, màu sắc đẹp tươi sáng, dịu dàng, tạo bắt buộc bức tranh thu thơ mộng, tuyệt mỹ. Nhân vật trữ tình là người nhà thơ cảm nhận tự nhiên bằng toàn bộ giác quan: chiều mộng êm dịu tác động tới xúc giác, thị giác, thính giác.
Chỉ với bốn câu thơ, Xuân Diệu đã phác họa nên bức tranh thu thơ mộng, huyền ảo, vẻ đẹp chân thật, phúc hậu như được chụp lại từ một chiều thu nơi thôn dã. Mọi vật chuyển động nhịp nhàng, sóng đôi có nhau, hòa vào khiến một. Cùng là đề tài mùa thu, nhưng trong thơ Xuân Diệu ko với áo mơ phai, không với rặng liễu lả lướt mà chỉ sở hữu nhánh duyên, cánh chim, bầu trời xanh ngọc, cảnh vật giản đơn như soạn ra bản nhạc dạo đầu khởi xướng bài ca thu. Tự nhiên như có mối lương duyên giao hòa thầm kín, mời gọi con người khám phá, trải lòng.
Qua đây chúng ta nhận thấy bốn câu thơ đầu trong bài Thơ duyên mang cấu trúc hoàn chỉnh, gợi tả cảnh vật mùa thu thơ mộng, độc đáo, không trùng lặp có bất cứ bài thơ chủ đề mùa thu nào khác trong văn chương Việt Nam. Qua bức tranh thu ấy, người đọc cảm nhận một hồn thơ Xuân Diệu tinh tế, hòa quyện sở hữu thiên nhiên để say đắm trong sự giao hòa. Đó là khát khao giao cảm của nhà thơ, sự kết duyên của cảnh vật là chất xúc tác cho sự gắn kết của con người.
