Bài văn cảm nhận chất thơ trong truyện ngắn "Hai đứa trẻ" số 9
Những truyện ngắn của Thạch Lam không gân guốc mà thâm trầm kín đáo, giống như những bài thơ hàm súc, cô đọng. Chính điều đó đã tạo nên sự truyền cảm, sức hấp dẫn và cuốn hút người đọc, có khả năng neo đậu lâu bền trong lòng người đọc. Và tác phẩm “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam chính là một truyện ngắn chứa đựng chất thơ lắng đọng lan tỏa ấy trong từng trang văn.
Có thể khẳng định như vậy bởi trong truyện này, mối bận tâm của tác giả không đặt vào các sự việc, biến cố hay hành động mà là ở việc làm nổi bật trạng thái của đời sống và tâm hồn con người. Cụ thể hơn, chất thơ trong truyện ngắn “Hai đứa trẻ” được thể hiện ở hai khía cạnh: thứ nhất là ở vẻ đẹp của cảm xúc, tâm trạng và tình cảm, thứ hai là ở hình thức nghệ thuật. Đầu tiên ta tìm hiểu về chất thơ trong cảm xúc – tâm trạng và tình cảm của con người.
Ở nhân vật Liên có vẻ đẹp của tâm hồn trẻ thơ trong sáng thuần khiết, như một tờ giấy trắng còn chưa vấy mực. Chỉ một mùi ẩm ẩm xen lẫn mùi đường đất mà Liên đã ngỡ đó là mùi riêng của đất quê, Liên cảm nhận được nỗi buồn vắng lặng đìu hiu khi chiều tà, tâm hồn Liên là một tâm hồn nhạy cảm, rất nhạy ngay cả với con đom đóm lập lòe, khe sáng,… Cuộc sống thường nhật với nỗi lo mưu sinh đã không thể khiến Liên xóa bỏ kí ức quá khứ, Liên luôn nhớ về quá khứ mang tên “Hà Nội”, bị ám ảnh với hình ảnh chuyến tàu từ Hà Nội về, để khi đó đắm mình trong những ước mơ xa xôi.
Bản thân Liên sống trong nghèo đói, Liên cũng thấm thía sâu sắc cảnh nghèo đó, Liên động lòng thương những đứa trẻ nghèo nhặt rác nhưng chính chị cũng không có tiền cho chúng, Liên rót đầy hơn vào cút rượu của bà Thi điên, những hình ảnh đó cho ta cảm nhận được sự thuần khiết nhất trong tâm hồn trẻ thơ. Ta cũng cảm thấy sự đồng cảm, xót thương và tình âu yếm dành cho nhân vật của Thạch Lam, bởi chính ông cũng đã từng có cuộc sống ở miền quê nghèo như thế.
Những hình thức nghệ thuật trong truyện của Thạch La ẩn chứa đầy chất thơ. Điều đó thể hiện qua một hệ thống hình ảnh vừa chân thực, sinh động lại vô cùng gợi cảm. Không gian trong tác phẩm là khu phố huyện nghèo nhưng dưới ngòi bút của ông, tính chất làng quê đã nhiều hơn là phố thị. Chính không gian êm ả và tĩnh lặng của phố huyện chiều tàn đã gợi nên những hình ảnh chan chứa chất thơ: “Phương Tây đỏ rực như lửa cháy”, đám mây “ánh hồng như hòn than sắp tàn”, tiếng trống thu không “vang xa đê gọi buổi chiều”.
Ngay cả khi tất cả chìm trong bóng tối vẫn không thay đổi: đêm mùa hạ “êm như nhung và thoảng qua gió mát, vòm trời “hàng ngàn ngôi sao ganh nhau lấp lánh”, bóng bác phở Siêu “mênh mông ngả xuống đất một vùng và kéo dài đến tận hàng rào hai bên ngõ”. Chúng ta chẳng xa lạ gì với những hình ảnh đó nhưng dưới ngòi bút Thạch Lam ta thấy nó mới mẻ hơn, ngay cả rác rưởi nơi chợ quê cũng gợi nhớ bao điều thân thuộc, đánh thức cảm xúc và kí ức ấu thơ của bao người dân Việt. Thạch Lam còn sử dụng một bút pháp trữ tình đặc sắc trong lời kể, như một lời thủ thỉ êm đềm, nhỏ nhẹ nhưng rõ ràng và vang vọng. Thạch Lam không dùng những từ ngữ to tát, nhịp điệu gấp gáp vội vàng mà lời văn rất nhuần nhuyễn, tinh tế, câu văn có rất nhiều thanh bằng gợi nhịp chậm buồn có sức lan tỏa. Bên cạnh đó, tác giả còn đặc biệt khéo léo sáng tạo ra thứ ngôn ngữ riêng để biểu đạt những xao động sự sống khẽ vang lên trong không gian vắng lặng, làm tôn lên cái thanh thoát và dịu dàng trong tâm hồn con người.
Tóm lại, truyện ngắn “Hai đứa trẻ” từ nghệ thuật cho tới nội dung đều mang đậm chất thơ, chất thơ ấy được lấy ra từ chính cuộc sống bình dị, thường nhật. Truyện Hai đứa trẻ tựa như một bài thơ trữ tình, dù không thật giàu có sâu sắc về ý nghĩa xã hội thì vẫn “đem đến cho người đọc một cái gì nhẹ nhõm, thơm lành và mát dịu” – như tác giả Nguyễn Tuân đã nhận định. Đó là giá trị riêng của tác phẩm, cũng là giá trị trong cốt cách văn chương của Thạch Lam để tạo ra sức hấp dẫn bền lâu trong lòng người đọc.
