Bài văn phân tích đặc sắc nghệ thuật của truyện ngắn dì Hảo số 2

Thân phận người phụ nữ thường được nhắc đến nhiều trong các truyện ngắn của Nam Cao, có thể kể đến như Nghèo, Trẻ con không được ăn thịt chó, ở hiền cùng nhiều tác phẩm khác. Dì Hảo là một trong số đó và đại diện cho những người phụ nữ thuộc tầng lớp hạ lưu bị chèn ép bởi xã hội nghiệt ngã tới mức họ chọn cách cam chịu cho mọi oan ức, bất hạnh.

Với quan điểm nghệ thuật rõ ràng, Nam Cao không lẩn trốn vào câu chữ để thoát khỏi cuộc sống thực tại hay triền miên vào những vùng đất hư ảo. Ông dùng chất liệu văn từ chính những gì chân thực nhất từ đời sống hằng ngày để đặt bút. Dì Hảo là một truyện ngắn gần như không có cốt truyện mà chỉ tập trung xoay quanh những bất hạnh và tủi nhục của người phụ nữ khốn khổ, thấp cổ bé họng trong xã hội lúc bấy giờ.

Ở cái thời đại mà nghèo túng quá rồi, người ta sẽ tìm cách càng bớt miệng ăn đi càng tốt và những đứa trẻ mới ngót nghét vài tuổi bằng trở thành vật đem trao bán đi để làm con ở người hầu cho nhà giàu, Dì Hảo là con gái bà xã Vận, một người làm bánh đúc ngon có tiếng của làng Vũ Đại, bánh đúc là một thứ quà quê xuất hiện nhiều trong các truyện ngắn của Nam Cao thường được bày bán trên các mẹt ven chợ và xúm xít bởi các bà các mẹ mặc váy bạc phếch. Bà xã vận là một người phụ nữ góa chồng, chồng bà chết cũng không có nổi một cỗ áo quan tử tế. Mặc dù việc buôn bán của bà thường suôn sẻ nhưng trách nhiệm phải nuôi thêm hai đứa con nheo nhóc cùng đồng nợ chồng chất ngày trước khiến cuộc sống của bà càng trở nên chật vật. Dì Hảo lớn một chút, bà xã Vận dẫn cô tới nhà bà ngoại nhân vật tôi làm con nuôi, Dù may mắn hơn những đứa trẻ bị bóc lột sức lao động và đối xử tệ bạc khác, dì Hảo được cho theo đạo và được ăn mặc tử tế nhưng tiếng khóc của dị những ngày đầu cũng khiến người đọc thấy nao lên trong lòng.

Dầu vậy dì Hảo nhanh chóng thích nghỉ được với cuộc sống mới, với việc theo đạo, những bài kinh thánh và trở thành một đứa con ngoan đạo. Cô bắt đầu thấy sợ địa ngục và tin những lời răn dạy và có lẽ bị kịch đầu tiên của dì Hảo chính là ghê sợ chính người mẹ của mình những xung đột giữa hai mẹ con khiến mối quan hệ quan trọng này.

Ở Nghèo, chị đi Chuột kêu khóc và van lạy bà Huyện khất nợ, người phụ nữ trong Trẻ con không được ăn thịt chó òa khóc vì người chồng rượu chè bỏ đói vợ con thì dì Hảo khóc nấc lên vì người chồng vũ phù tệ bạc. Bi kịch lớn nhất gắn liên với cuộc đời dì Hảo là phải cưới và chung sống với một người chồng tàn nhẫn, mê sắc và cơm rượu, Hắn là một kẻ tục tằn, thô bỉ và không yêu thương hay tôn trọng dì Hảo chút nào, hắn khinh cô là đứa con nuôi rơi rớt rồi bỏ mặc có những lúc đơn đau. Ấy vậy đi Hảo vẫn cho rằng dì phải làm mà nuôi nó, cứ tưởng không có được tình yêu thì chí ít còn sức khỏe nhưng sau lần sinh đứa con bất thành dì Hảo trở nên kiệt quệ. Bi kịch này nối tiếp bị kịch khác khiến người đàn bà vốn đã yếu đuối này càng đáng thương và thảm hại hơn. Nhưng rồi dì Hảo cũng trầy trật gắng vượt qua quãng thời gian bế tắc ấy mà tìm cách sống tiếp trên mảnh đất cần cỗi này, người phụ nữ nghèo khổ ấy lại muốn người chồng đã bỏ đi kia quay lại để nuôi. Hẳn cơm rượu nhưng hắn đã trở về với những thứ còn tồi tệ hơn cả ngày trước rồi lại bỏ đi. Chai sạn với tổn thương và sự bế tắc khi đối diện thực tại đã đẩy dì Hảo vào trạng thái cam chịu, bỏ qua tất cả mọi thứ.

Đó chính là lựa chọn của những người phụ nữ bị chèn ép trước Cách mạng, họ luẩn quẩn trong bế tắc và nhẫn nhịn mọi ấm ức thay vì vùng lên chiến đấu giành lại tôn nghiêm cho chính mình. Đây cũng là phong cách chung của các nhà văn giai đoạn trước năm 1945 bởi họ cũng đang loay hoay trong chính hoàn cảnh của mình và không tìm ra lỗi thoát cho thực tại, để rồi đành phải gửi nỗi niềm ấy vào từng trang văn.

Dưới ngòi bút tinh tế, giọng văn chân thực cùng nhiều câu chuyện trong làng Vũ Đại ta có thể tưởng tượng ra một xã hội đã mục nát từ bên trong và đủ cả các tầng lớp xã hội. Nơi ấy có cả những kẻ bần cùng hóa, lưu manh hóa như Bình Tự, Chí Phèo hay những người trí thức mà bất lực, nghèo đói như ông giáo trong Lão Hạc, Thứ trong Sống mòn và cả những kiếp người phụ nữ lênh đênh như di Hào,

Dì Hảo không chỉ là câu chuyện về một người phụ nữ nhẫn nại, căn chịu trước bất hạnh của cuộc sống mà còn nổi lên tiếng lòng của người phụ nữ, họ chỉ biết ê chề và tài nhục cho những ngày tháng đã qua. Câu chuyện khép lại bằng hình ảnh dì Hảo cổ cắn chặt răng để không khóc và suy nghĩ dù có chồng về hay không cũng thể sẽ để lại một nỗi ám ảnh day dứt trong lòng người đọc khiến mỗi độc giả phải ngừng lại một chút để suy tư về một thời đại từng bế tắc như thế.