Giai đoạn đầu đời của Chúa Nguyễn Hoàng

Năm 1527, xảy ra sự biến Mạc Đăng Dung cướp ngôi vua Lê Cung Hoàng, lúc ấy Nguyễn Hoàng mới lên 2 tuổi. Nguyễn Kim đã phải tránh sang Lào, xây dựng lực lượng tìm cách khôi phục là nhà Lê. Nguyễn Kim để Nguyễn Hoàng lại cho người anh vợ là Thái phó Nguyễn Ư Dĩ nuôi dưỡng. Năm 1533, Nguyễn Kim đón con trai của Lê Chiêu Tông tên Lê Ninh, lập làm vua tức vua Lê Trang Tông, nhờ công ấy ông được phong làm Thượng phụ thái sư Hương quốc công chưởng nội ngoại sự. Bây giờ, có người huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hoa tên là Trịnh Kiểm đến yết kiến, Nguyễn Kim thấy có vẻ lạ, đem con gái Trịnh thị Ngọc Bảo gả cho là cho làm tướng quân. Năm 1540, Nguyễn Kim dẫn vua về Nghệ An, hào kiệt theo rất nhiều, năm 1543, lại dẫn quân về lấy Thanh Hóa.

Năm 1545, Nguyễn Kim bị Dương Chấp Nhất đầu độc chết, được phong làm Chiêu huân tĩnh công. Nguyễn Ư Dĩ đã hết lóng bảo hộ Nguyễn Hoàng,khi Nguyễn Hoàng lớn thường đem chuyện xây dựng công nghiệp để khuyến khích. Khi làm quan cho triều Lê Nguyễn Hoàng được phong làm Hạ khê hầu, đem quân đánh Mạc Phúc Hải (con trưởng Mạc Đăng Doanh), chém được tướng là Trịnh Chí ở huyện Ngọc Sơn, khi khải hoàn vua Lê Trang Tông khen rằng : thực là cha hổ sinh con hổ.