Hộ niệm cho người trước và sau khi lâm chung

Theo quan điểm Phật giáo, người sắp chết thân thể Tứ đại tan rã rất đau đớn và yếu ớt, nhất định phải có ban trợ niệm hoặc thân quyến ở bên trợ niệm giúp sức cho họ. Tính từ lúc tắt thở đến 8 giờ đồng hồ thì thần thức người chết mới lìa khỏi thân xác, trong thời gian đó họ còn cảm nhận được sự đau đớn nên càng cần thân quyến trợ duyên hộ niệm, bảo vệ không cho ai đụng chạm vào. Quy trình hộ niệm đúng pháp là tối quan trọng lúc này, gia quyến nếu thật sự yêu thương người chết thì cần phải nắm rõ và tiến hành theo các bước sau mới đem lại lợi ích thật sự cho người chết. Nhờ vậy họ mới được sanh vào các cõi lành như Tây Phương Cực Lạc, Trời và Người, đồng thời không bị đọa vào 3 đường ác là địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh.

1) Đặt hình ảnh Phật A Di Đà trước mặt người lâm chung: Khi thấy người sắp lâm chung, người nhà hoặc ban hộ niệm nên lấy ngay hình ảnh của Đức Phật A Di Đà trong trạng thái đứng tiếp dẫn để đối diện với người lâm chung cho họ nhìn thấy rõ ràng rồi bắt đầu tiến hành nghi thức trợ niệm. Đối với người bệnh quá nặng, bị hôn mê không còn khả năng nhìn rõ thì có thể không cần dùng hình Phật mà trực tiếp tiến hành hộ niệm.

2) Khai thị: Trong quy trình hộ niệm cho người lâm chung thì bước khai thị là quan trọng nhất. Do người chết còn nhiều niệm luyến ái với gia đình, thân quyến, thế gian... nên phải tìm bậc Thiện tri thức đủ đức hạnh, thâm hiểu đạo pháp khai thị, khuyên nhắc người lâm chung không nên sợ chết, giác ngộ vô thường, buông bỏ vạn duyên, cầu sanh Tây Phương. Nếu người đó có ý nguyện muốn về cõi khác như Trời hay Người thì cũng không nên miễn cưỡng, chỉ nên khai thị cho họ hiểu để tự phát tâm, còn lại thì tùy duyên phước và trí tuệ của người lâm chung. Tuy nhiên, công tác hộ niệm vẫn cứ phải tiến hành. Đối với người đã hiểu biết, tin sâu và phát nguyện về cõi Phật thì có thể khai thị ít hơn, chủ yếu là niệm Phật hiệu để trợ lực cho họ.

3) Tụng kinh Sám hối và quy y cho người lâm chung: Nếu người lâm chung do sanh tiền tạo ác nghiệp tội lỗi nặng nề chưa thể đi được thì nên tụng kinh sám hối trước, thân quyến hoặc người chủ trì hộ niệm đứng ra thay mặt họ đối trước Tam Bảo phát lồ sám hối, tụng kinh Sám Hối như "Từ Bi Thủy Sám", "Lương Hoàng Bảo Sám"... hồi hướng trợ duyên cho họ. Nếu người lâm chung chưa quy y Tam Bảo thì nên quy y trước rồi tiếp tục trợ niệm. Việc này giúp người sắp mất gieo căn lành sâu với Phật pháp, tiêu tội, tăng phước, có lợi ích thiết thực cho nhiều kiếp về sau của họ.

4) Ban hộ niệm giữ Chánh tâm trì chú Đại Bi kết hợp niệm Phật hiệu từ khoảng 3 đến 8 tiếng đồng hồ: Trong khi hộ niệm, người chủ lễ có thể dùng đạo lực mạnh trì chú Đại Bi để trợ duyên cho người lâm chung tiêu bớt nghiệp tội, hóa giải oan gia, trợ lực quán tưởng. Cùng lúc ấy những người khác thì vây xung quanh nhất tâm to tiếng niệm Phật hiệu liên tục, có thể niệm 4 chữ hay 6 chữ tùy theo ý thích hay thói quen của người lâm chung lúc sinh thời thường sử dụng. Quan trọng nhất là phải thành tâm trợ niệm một cách đều đặn, rõ ràng, suôn sẻ từng tiếng cho người lâm chung nghe được hoặc cùng niệm theo được mới có lợi ích cho họ. Không nên dùng khánh hay mõ để đánh khi niệm Phật vì tạp âm nhiều quá sẽ làm họ dễ bị tán tâm khó chú ý vào câu Phật hiệu hơn.

5) Thân quyến tĩnh tâm niệm Phật, không khóc lóc, không đụng chạm thân thể người chết: Thần thức của người quá vãng sau khi tắt thở trong vòng khoảng 8 tiếng đồng hồ mới xuất lìa khỏi xác. Lúc này người chết rất đau đớn do thân Tứ đại đang tan rã, gia quyến tuyệt đối không nên lộ vẻ bi ai, buồn thảm, khóc lóc, than thở, kêu réo, hoặc đụng chạm, ôm hay lắc thân thể người chết, để vật lên người chết... sẽ rất trở ngại cho việc vãng sanh, khiến họ khởi tâm luyến ái khó được siêu thoát. Nếu thay áo quần cho người chết thì nên thay trước khi bắt đầu trợ niệm, hoặc phải thật nhẹ nhàng cẩn thận, nếu không thì họ sẽ rất đau đớn, mất hết Chánh niệm mà bị đọa vào ác đạo. Họ hàng, bạn bè tới thăm thì không nên hỏi han hay chúc cho người lâm chung mau lành bệnh, hoặc tụng kinh Cầu An... vì đây đều là việc trở ngại, không có lợi ích chân thật cho người sắp chết. Những người này chỉ nên im lặng cùng niệm Phật với mọi người.

6) Kiểm tra độ mềm mại và hơi nóng trên thân người chết để biết sinh về cõi nào: Sau khoảng 3 - 8 tiếng liên tục trợ niệm thì có thể thăm dò độ mềm mại và hơi nóng tối hậu của người chết để biết họ được thác sanh về cõi nào theo nghiệp duyên của mình. Tổ sư Ấn Quang dạy, có 6 nơi phát ra hơi nóng cho ta biết người chết sanh về 6 cõi khác nhau, như sau: Đỉnh đầu (về cõi Phật); Trán - Mỏ ác (về cõi Trời); Ngực (về cõi Người); Bụng (về cõi ngạ quỷ); Hai đầu gối (về cõi súc sanh); Hai lòng bàn chân (về cõi địa ngục). Người chủ lễ phải dặn dò không cho đem thi hài đi quá sớm, phải sau 8 tiếng thì bảo đảm hơn. Sau 8 tiếng thì thân quyến mới có thể khóc lóc nếu còn lưu luyến người chết.