Những ngôi sao xa xôi - Bài 4

I. Hướng dẫn soạn bài:

1. Tóm tắt câu chuyện:

Truyện được trần thuật từ nhân vật Phương Định. Việc lựa chọn như vậy thuận lợi để tác giả miêu tả, thể hiện cảm xúc trực tiếp của nhân vật chính, người tham gia câu chuyện. Đồng thời cho người đọc cảm giác được tiếp xúc trực tiếp với các nhân vật, chứng kiến những gian khổ, nguy hiểm trong cuộc sống chiến đấu của họ.

2. Những cô gái thanh niên xung phong có nét chung gắn bó thành một khối thống nhất. Đó là:

Ba cô đều làm chung một nhiệm vụ là trinh sát mặt đường. Cụ thể là đo khối lượng đất đá cần san lấp, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom. Đó là công việc nguy hiểm mà cái chết luôn rình rập.
Họ đều là các cô gái còn trẻ, có tinh thần trách nhiệm cao với công việc, yêu thương và gắn bó với đồng đội.
Họ chiến đấu dũng cảm và sống giản dị, lạc quan, thích ca hát, thêu thùa.
Họ hồn nhiên, vui thích đón nhận cơn mưa đá với niềm vui con trẻ.
Mỗi người trong họ có cá tính riêng, có những nét riêng. Phương Định là con gái thành phố, xinh đẹp, thích mơ mộng và hay hát. Nho thích thêu thùa, chị Thao hay chép bài hát, bình tĩnh, can đảm nhưng sợ máu vắt và không ưa nước mắt.

3. Câu 3 (trang 121 sgk ngữ văn 9 tập 2):

Phương Định là một cô gái thành phố, tự biết mình đẹp nhưng trong lòng cô luôn coi những người mặc quân phục với ngôi sao trên mũ là đẹp nhất. Phương Định thuộc nhiều bài hát, thích bịa bài hát, hay mơ mộng "hát và nghĩ vớ vẩn".

Cô hay quan sát, để ý đồng đội của mình. Cô dành tình cảm yêu thương cho Nho – người bạn như cây kem trắng; dành tình cảm quý mến, trân trọng cho chị Thao, con người "cương quyết, táo bạo".

Phương Định làm quen với bom nổ, với căng thẳng hàng ngày. Nhưng mỗi lần phá bom là một thử thách mới. Cô đi thẳng đến quả bom chưa nổ. Cô đào đất và đặt thuốc nổ dưới quả bom có thể nổ bất kì lúc nào. Hành động của cô thật nhanh gọn, khéo léo trong một không khí cực kì căng thẳng. Với cô cái chết thật mờ nhạt trước điều quan tâm lớn nhất: Liệu mìn có nổ, liệu bom có nổ không? Không thì làm cách nào để châm mìn lần thứ hai?

Khi Nho bị thương Phương Định bình tĩnh chăm sóc bạn, rửa vết thương, băng và tiêm cho bạn.Gặp cơn mưa đá bất ngờ, tính hồn nhiên của cô được bộc lộ mạnh mẽ. Cô vui thích, cuống cuồng "Những niềm vui con trẻ ...lại nở tung ra, say sưa, tràn đầy". Và cơn mưa gợi cho cô nhớ về thành phố, về mẹ, về những ngôi sao to trên bầu trời thành phố.

Nhân vật Phương Định đã bộc lộ những nét tiêu biểu nhất của các cô gái trẻ: Hồn nhiên, mơ mộng, xinh đẹp, thích hát, tự trọng, luôn cố gắng trong công việc, vượt lên trên gian khổ, khó khăn, nguy hiểm và nỗi sợ hãi, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 4:

Ngôn ngữ của truyện là ngôn ngữ của nhân vật xưng "tôi" – Phương Định. Cách lựa chọn ngôi kể này làm cho câu truyện được kể trực tiếp từ người trong cuộc – một cô gái. Điều đó khiến cho lời lẽ kể truyện hồn nhiên, trẻ trung và giàu nữ tính. Người kể truyện còn thêm vào những suy nghĩ, những bình luận làm cho những bình luận làm cho câu truyện không chỉ là sự việc mà còn là sự việc được bình giá, được suy ngẫm. Nhịp kể của câu truyện cũng thay đổi. Khi khẩn trương, căng thẳng, khi chậm rãi, sâu lắng. Điều đó cũng góp phần làm cho câu truyện trở lên linh hoạt và sinh động.

Câu 5:

Thế hệ trẻ trong thời kháng chiến chống Mỹ là những người sẵn sàng làm nhệm vụ. Họ là những cô thanh niên xung phong như Phương Định, Nho, chị Thao (Những ngôi sao xa xôi). Họ là những chiến sĩ lái xe lạc quan, dũng cảm "Ung dung buồng lái ta ngồi – Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng" (Phạm Tiến Duật – Bài thơ về tiểu đội xe không kính). Họ là những chàng trai trên đỉnh Yên Sơn làm nhiệm vụ trên đài khí tượng, lặng lẽ cống hiến cho đất nước, những con số về gió, mây, mưa, góp phần cho sản xuất và chiến đấu chống máy bay Mỹ (Lặng lẽ Sapa). Họ còn là cô kỹ sư, là đoàn viên sẵn sàng nhận phân công, công tác ở bất cứ đâu.

Thế hệ những người trẻ tuổi đó hồn nhiên, dũng cảm, ham học hỏi, sẵn sàng làm bất cứ công việc gì mà đất nước yêu cầu.

Đó là một thế hệ rất đáng tự hào, rất đáng để cho thanh niên ngày nay học tập.

II. Luyện tập:

Câu 1 – Trang 122 SGK ngữ văn 9 tập 2:

Một số bài thơ, đoạn thơ hay viết về thế hệ trẻ trong kháng chiến chống Mĩ :
Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật), Khoảng trời – hố bom (Lâm Thị Mỹ Dạ), Gửi em cô thanh niên xung phong (Phạm Tiến Duật)...

Câu 2 – Trang 122 SGK ngữ văn 9 tập 2: Phát biểu cảm nghĩ về nhân vật Phương Định trong truyện.

Trả lời:

Phương Định là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mỹ cứu nước. Cô là người có tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, xinh đẹp, mộng mơ, thích hát, tự trọng, luôn cố gắng trong công việc, vượt lên trên gian khổ, khó khăn, nguy hiểm và nỗi sợ hãi, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ. Bên cạnh đó, Phương Định còn rất yêu quý những người đồng chí, đồng đội của mình. Cô rất lo lắng cho đồng đội khi cô ngồi trực điện thoại ở trong hang. Phương Định cũng rất tận tình chăm sóc cho Nho khi Nho bị thương. Có thể nói, nhân vật Phương Định đã giúp ta hiểu thêm phần nào về vẻ đẹp tâm hồn và phẩm chất của những cô gái thanh niên xung phong trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước.