Tóm tắt:

Ba nữ thanh niên xung phong thuộc tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn – Phương Định, Nho và chị Thao. Nhiệm vụ của họ là quan sát khi địch ném bom, đo khối lượng đất đá cần phải san lấp, đánh dấu vị trí các quả bom chưa nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiểm. Mặc dù vậy, cuộc sống của họ vẫn vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng và đặc biệt là gắn bó, yêu thương nhau trong tình đồng đội. Trong một lần phá bom, Nho bị thương, Định va Thao lo lắng săn sóc cho Nho.

Bố cục:

- Phần 1 (từ đầu... ngôi sao trên mũ) : Phương Định kể về cuộc sống bản thân và tổ trinh sát mặt đường của cô.

- Phần 2 (tiếp ... chị Thao bảo) : Nho bị thương, hai chị em lo lắng chăm sóc.

- Phần 3 (còn lại) : Sự lạc quan, niềm vui trước cơn mưa đá đột ngột.

Đọc hiểu văn bản:

Câu 1 (trang 121 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Truyện được trần thuật ở ngôi thứ nhất từ Phương Định - nhân vật chính. Ngôi kể tạo điểm nhìn phù hợp dễ dàng tái hiện hiện thực khốc liệt của chiến tranh, tâm hồn con người.

Câu 2 (trang 121 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

- Nét chung của ba cô gái: còn trẻ, nghe theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. Họ cùng chung nhiệm vụ trinh sát mặt đường, tinh thần trách nhiệm cao, có tình đồng đội gắn bó. Họ chiến đấu dũng cảm, sống giản dị, lạc quan, hồn nhiên.

- Nét riêng:

+ Phương Định : cô gái Hà Nội, nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng, hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô tư về gia đình và thành phố.

+ Nho : xinh xắn, hồn nhiên kiểu trẻ thơ, trong chiến đấu thì rất nhanh gọn, dù bị thương nhưng không rên la, không muốn đồng đội lo lắng.

+ Chị Thao : tổ trưởng, từng trải, mơ ước có phần thiết thực hơn; cương quyết, táo bạo, bình tĩnh trong công việc, chị hát tệ nhưng thích chép lời bài hát.

Câu 3 (trang 121 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Tâm lí nhân vật Phương Định:

- Nhân vật tự quan sát và đánh giá mình ở đầu truyện: nhạy cảm, thường quan tâm đến hình thức (tự đánh giá mình là một cô gái khá), biết mình nhiều người để ý, thấy tự hào nhưng không vồn vã mà tỏ ra kín đáo, kiêu kì.

- Trong một lần phá bom ở cuối truyện: dũng cảm, có trách nhiệm, tình đồng đội (chăm sóc cho Nho), cô coi cái chết là mờ nhạt trước điều quan tâm lớn là bom nổ.

- Cảm xúc trước trận mưa đá cuối truyện: hồn nhiên, vui thích cuống cuồng như trẻ con, nhớ về những kỷ niệm về thành phố, về mẹ, những ngôi sao.

Câu 4 (trang 121 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Ngôn ngữ giản dị, vừa mang tính khẩu ngữ vừa đậm chất trữ tình, trẻ trung và có phần nữ tính, ngôi kể trần thuật phù hợp với nhân vật kể chuyện. Câu văn ngắn, nhịp điệu dồn dập, gợi lên không khí chiến trường.

Câu 5 (trang 121 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Tuổi trẻ Việt Nam trong kháng chiến Mĩ là những người hồn nhiên, dũng cảm, ham học hỏi, sẵn sàng làm bất cứ công việc gì vì tương lai đất nước. Họ không ngại hiểm nguy, gian khổ, luôn hướng tới mục tiêu tự do, độc lập dân tộc.

Luyện tập:

Câu 1 (trang 122 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Một số bài thơ, đoạn thơ hay viết về thế hệ trẻ trong kháng chiến chống Mĩ :

Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật), Khoảng trời – hố bom (Lâm Thị Mỹ Dạ), Gửi em cô thanh niên xung phong (Phạm Tiến Duật)...

Câu 2 (trang 122 sgk Ngữ Văn 9 Tập 2):

Nhân vật Phương Định trong truyện là một cô gái Hà Thành có vẻ đẹp hồn nhiên, trẻ trung. Đồng thời, cô cũng là một chiến sĩ dũng cảm, gan dạ và trách nhiệm. Cô yêu thương những người đồng đội của mình, điều đó thể hiện trong hành động chăm sóc Nho chu đáo. Cô quý trọng và cảm phục tất cả những người chiến sĩ cô đã gặp trên tuyến Trường Sơn, luôn hướng về độc lập, tự do dân tộc. Hình ảnh của Phương Định thật đáng tự hào và đáng được học tập.

Bố cục:

- Phần 1 ( từ đầu … có ngôi sao trên mũ): cuộc sống, hoàn cảnh chiến đấu của ba cô gái trên tuyến đường Trường Sơn

- Phần 2 (tiếp… chị Thao bảo): Sự chăm sóc của hai người chị với Nho

- Phần 3 ( còn lại): thời gian nghỉ ngơi của ba cô gái.

Câu 1 (trang 121 sgk ngữ văn 9 tập 2):

Truyện được kể theo ngôi kể thứ nhất, theo lời của nhân vật Phương Định. Ngôi kể này giúp truyện có tính chân thực hơn. Tạo thuận lợi để tác giả miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, xúc cảm của nhân vật.

Tóm tắt:

Ba nữ thanh niên xung phong làm thành một tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn. Nhiệm vụ của họ là quan sát địch, ném bom, đo khối lượng đất đá phải san lấp, đánh dấu vị trí nổ, chưa nổ của bom mìn sau đó phá bom mìn và san lấp mặt đường. Cuộc sống của ba cô gái phải đối mặt với cái chết trong mỗi lần phá bom, tuy khắc nghiệt, gian khổ nhưng họ vẫn lạc quan, giàu cảm xúc và mơ mộng.

Câu 2 (trang 121 sgk ngữ văn 9 tập 2):

Ba cô gái thanh niên xung phong yêu thương, đoàn kết với nhau:

- Cùng chung nhiệm vụ trinh sát mặt đường, đo đất đá cần san lấp, phá bom mìn

- Là những cô gái trẻ, giàu tinh thần, trách nhiệm với công việc, yêu thương đồng đội

- Chiến đấu dũng cảm, sống giản dị, lạc quan, thích ca hát, trêu đùa

∗ Điểm riêng, nét cá tính riêng của mỗi người

- Phương Định: con gái thành phố, đẹp, thích mơ mộng, hay hát

+ Nho thích thêu thùa, là người dũng cảm, kiên cường

+ Chị Thao là người từng trải, không còn hồn nhiên mơ mộng nhưng luôn khao khát tương lai thiết thực, bình tĩnh can đảm nhưng lại rất sợ máu.

Câu 3 (trang 121 sgk ngữ văn 9 tập 2):

Phương Định:

- Ý thức được vẻ đẹp của bản thân "một cô gái khá, hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh" đôi mắt "có cái nhìn sao mà xa xăm"

- Nhạy cảm nhưng chưa dành riêng tình cảm cho ai, cô không biểu lộ tình cảm của mình, tỏ ra kín đáo giữa đám đông tưởng chừng như kiêu kì

- Tâm lí nhân vật qua những lần phá bom được miêu tả chi tiết, tinh tế

+ Có thể quen với công việc nhưng mỗi lần phá bom đều là một lần thử thách với thần kinh

+ Cảm giác trở nên sắc nhọn hơn khi lưỡi xẻng chạm vào quả bom, tiếp đó căng thẳng đợi chờ tiếng quả bom nổ

→ Ngòi bút của tác giả miêu tả chân thực, sinh động tâm lí nhân vật trong truyện. Cái nhìn và cách thể hiện con người thiên về cái trong sáng, tốt đẹp, hướng thiện.

Câu 4 (trang 121 sgk ngữ văn 9 tập 2):

- Phương thức trần thuật: ngôi thứ nhất, chân thực, phù hợp với thế giới nội tâm đa dạng, sâu sắc của nhân vật

- Đặc sắc nghệ thuật xây dựng nhân vật, miêu tả tâm lí

- Ngôn ngữ trần thuật phù hợp với nhân vật, lời kể theo nhịp, lúc nhanh, chậm.

Câu 5 (trang 121 sgk ngữ văn 9 tập 2):

Câu chuyện cho ta thấy tuổi trẻ thế hệ thanh niên kháng chiến chống Mĩ gặp nhiều gian lao, hiểm nguy nhưng ở họ vẫn luôn ngời sáng tinh thần tự do, dũng cảm, ngang tàng. Họ dũng cảm, không sợ cái chết, ở họ có tình yêu sâu đậm với quê hương, đất nước.

Luyện tập:

Bài 1 (trang 122 sgk ngữ văn 9 tập 2):

Một số tác phẩm viết về thế hệ trẻ trong thời kì kháng chiến chống Mĩ

- Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật)

- Khoảng trời và hố bom (Lâm Thị Mỹ Dạ)

Bài 2 (trang 122 sgk ngữ văn 9 tập 2):

Nhân vật Phương Định:

- Phương Định là cô gái Hà Nội vào chiến trường dữ dội, khốc liệt

+ Vào chiến trường ba năm quen với thử thách, hiểm nguy, một ngày đối diện với cái chết nhưng ở cô không mất đi sự hồn nhiên, trong sáng

+ Phương Định yêu mến những người đồng đội trong tổ trinh sát, dành tình cảm đặc biệt cho những người chiến sĩ cô gặp hằng đêm trên trọng điểm con đường vào mặt trận

+ Cô ý thức được vẻ đẹp về ngoại hình và tâm hồn của mình

+ Những lần phá bom, mặc dù không khí chứa đựng sự căng thẳng, nhưng Phương Định vẫn dũng cảm, hành động phá bom dứt khoát, dũng cảm

- Là cô gái hồn nhiên, mơ mộng, luôn nhớ và yêu Hà Nội

→ Phương Định là cô gái trẻ, cá tính, có lòng dũng cảm, tinh thần trách nhiệm cao với công việc.

Ý nghĩa - Giá trị:

- Về nội dung: Học sinh cảm nhận được tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm và cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh nhưng rất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Họ cũng chính là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ ác liệt.

- Về nghệ thuật: Học sinh phân tích được giá trị biểu đạt của việc sử dụng ngôi kể thứ nhất, cùng cách kể chuyện tự nhiên, ngôn ngữ trẻ trung và sinh động đặc biệt là nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật đặc sắc mà tác giả đã sử dụng.

I. Đọc - Hiểu văn bản:

1 - Trang 121 SGK: Kể tóm tắt nội dung truyện. Truyện được trần thuật từ nhân vật nào? Việc chọn vai kể như vậy có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung truyện?

Trả lời:

Một tổ nữ thanh niên xung phong trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn gồm Định, Nho và Thao. Họ bình tĩnh đối mặt với thần chết trong mỗi lần phá bom, thậm chí mấy trận trong một ngày. Cuộc sống giữa chiến trường, dù khắc nghiệt và nguy hiểm nhưng họ vẫn có những niềm vui hồn nhiên của tuổi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng và rất gắn bó, yêu thương nhau. Phần cuối, truyện tập trung miêu tả hành động và tâm trạng của các nhân vật, chủ yếu là Phương Định, trong một lần phá bom, Nho bị thương và sự lo lắng, săn sóc của hai đồng đội.

- Truyện được trần thuật theo ngôi thứ nhất, theo lời kể của Định - nhân vật chính. Sự lựa chọn vai kể như vậy rất phù hợp với nội dung tác phẩm và cũng thuận lợi cho việc miêu tả, biểu hiện thế giới tâm hồn, những cảm xúc và suy nghĩ của ba cô gái.

2 - Trang 121 SGK: Truyện kể về ba cô gái thanh niên xung phong ở một tổ trinh sát phá bom trên cao điểm. Ở họ có những nét gì chung đã gắn bó thành một khối thống nhất và những gì là nét riêng ở mỗi người?

Trả lời:

* Những điểm giống nhau của ba cô gái thanh niên xung phong:

- Hoàn cảnh sống và chiến đấu: Cùng ở trên một cao điểm, trên tuyến đường Trường Sơn, nơi bom đạn nguy hiểm, ác liệt.

- Cùng phải chạy trên cao điểm giữa ban ngày, cùng phơi mình ra giữa vùng đánh phá của máy bay địch. Sau mỗi trận bom, cùng lao ra trọng điểm, đo và ước tính khối lượng đất đá bị bom địch đào xới, đếm những quả bom chưa nổ để phá bom đi.

- Họ đều là những cô gái Hà Nội, cá tính và hoàn cảnh riêng không giống nhau, nhưng đều có những phẩm chất chung: tinh thần trách nhiệm cao, lòng dũng cảm, tình đồng đội. Họ còn có những nét chung của những cô gái trẻ, dễ cảm xúc, nhiều mơ ước, hay mơ mộng, dễ vui mà cũng dễ trầm tư. Họ cũng thích làm đẹp cho cuộc sống mình.

* Những điểm khác nhau về cá tính:

Nho thích thêu thùa, chị Thảo chăm chép bài hát, Định thích ngắm mình. trong gương, ngồi bó gối mơ mộng và hát. Chị Thao ít nhiều từng trải hơn, mơ ước và dự tính về tương lại có vẻ thiết thực hơn nhưng cũng không thiếu những khát khao và rung động của tuổi trẻ. Chị chiến đấu dũng cảm, bình tĩnh nhưng lại rất sợ khi nhìn thấy máu chảy.

3 - Trang 121 SGK:

Tác giả đã thể hiện chân thực và sinh động, tự nhiên tâm lí của những cô gái thanh niên xung phong tuổi đời còn rất trẻ.

Hãy phân tích tâm lí nhân vật Phương Định, tập trung vào những đoạn:

- Nhân vật tự quan sát và đánh giá về mình ở phần đầu của truyện.

- Tâm trạng của cô trong một lần phá bom ở phần cuối truyện.

- Cảm xúc trước trận mưa đá ở cuối truyện.

Trả lời:

- Trong phần đầu truyện, Phương Định nhạy cảm và quan tâm đến hình thức của mình. Hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa kèn. Còn mắt tôi thì các anh lái xe bảo: "Cô có cái nhìn sao mà xa xăm?". Cô biết mình được nhiều người, nhất là các anh lính để ý và có cảm tình. Điều đó làm cô thấy vui và tự hào, nhạy cảm, nhưng cô lại tỏ ra kín đáo giữa đám đông, tưởng như là kiêu kì.

- Ở đoạn hồi tưởng của nhân vật về tuổi học trò, tác giả làm nổi rõ nét tính cách hồn nhiên, vô tư, một chút tinh nghịch và mơ mộng của một thiếu nữ. Chẳng hạn, chỉ một trận mưa đá vụt qua cũng thức dậy ở nhân vật này rất nhiều kỉ niệm và nỗi nhở về thành phố quê hương, gia đình và tuổi thơ thanh bình của mình.

- Tâm lí nhân vật Phương Định trong một lần phá bom đã được miêu tả cụ thể, tinh tế đến từng cảm giác, ý nghĩ. Mặc dù đã rất quen công việc nguy hiểm này nhưng mỗi lần vẫn là một thử thách. Ở bên quả bom, kê sát với cái chết, từng cảm giác của con người như cũng trở nên sắc nhọn hơn: Thỉnh thoảng lưỡi xẻng chạm vào quả bom. Một tiếng động sắc đến giã người, cứa vào da thịt tôi. Tôi rùng mình và bỗng thấy tại sao mình làm quá chậm. Nhanh lên một tí! Vỏ quả bom nóng. Một dấu hiệu chẳng lành. Tiếp đó là cảm giác căng thẳng chờ đợi tiếng nổ của quả bom.

Đứng trước mưa đá, những niềm vui trẻ con của Phương Định lại nở tung ra, say sưa, tràn đầy.

Tóm lại, ngòi bút của Lê Minh Khuê đã miêu tả sinh động, chân thực tâm lý nhân vật, làm hiện lên một thế giới nội tâm phong phú. Cách nhìn và thể hiện con người thiên nhiên về cái tốt đẹp, trong sáng, cao thượng...

4 - Trang 121 SGK: Em có nhận xét gì về ngôn ngữ, giọng điệu của truyện?

Trả lời:

Ngôn ngữ trần thuật phù hợp với nhân vật kể chuyện - cô gái thanh niên xung phong người Hà Nội - tạo cho truyện có giọng kế tự nhiên, trẻ trung và có chất nữ tính. Những câu ngắn, nhịp nhanh, tạo được không khí chiến trường. Ở những đoạn hồi tưởng, nhịp kể chậm, gợi nhớ những kỉ niệm của tuổi niên thiếu hồn nhiên, vô tư và không khí thanh bình trước chiến tranh. Đặc biệt thành công về nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật.

5 - Trang 121 SGK: Đọc truyện ngắn này, em hình dung và cảm nghĩ như thế nào về tuổi trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ?

Trả lời:

Những ngôi sao xa xôi đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng, giàu mơ mộng, tinh thần dũng cảm, lạc quan của thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ.

Ngôn ngữ trần thuật phù hợp với nhân vật kể chuyện - cô gái thanh niên xung phong người Hà Nội - tạo cho truyện có giọng kẻ tự nhiên, trẻ trung và có chất nữ tính. Những câu ngắn, nhịp nhanh, tạo được không khí căng thẳng, hồi hợp ngoài chiến trường. Ở những đoạn hồi tưởng, nhịp kể chậm, gợi nhớ những kỉ niệm của tuổi niên thiếu hồn nhiên, vô tư và không khí thanh bình trước chiến tranh. Đặc biệt thành công về nghệ thuật viêu tả tâm lý nhân vật.

Luyện tập:

Bài 1 (trang 122 sgk ngữ văn 9 tập 2):

Một số tác phẩm viết về thế hệ trẻ trong thời kì kháng chiến chống Mĩ

- Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật)
- Khoảng trời và hố bom (Lâm Thị Mỹ Dạ)

Bài 2 - Trang 122 SGK:

Phát biểu cảm nghĩ về nhân vật Phương Định trong truyện.

Gợi ý:

Các bạn trình bày cảm nghĩ của mình về nhân vật Phương Định nhưng cần đảm bảo các ý sau:

- Phương Định là một có gái có hoàn cảnh sống và chiến đấu rất khó khăn, nguy hiểm.

➜ Phương Định là cô gái Hà Nội vừa bước qua tuổi học trò hồn nhiên, vào chiến trường, làm nhiệm vụ ở tổ đội trinh sát mặt đường.

➜ Nhiệm vụ của cô: khi có bom nổ thì chạy lên, đo khối lượng đất lấp vào hố bom, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom, phải thường xuyên đối mặt với cái chết.

- Phương Định có vẻ ngoài xinh đẹp: hai bím tóc dày, tương đối mềm, một cái cổ cao, kiêu hãnh như đài hoa loa kèn, có cái nhìn xa xăm.

- Tâm hồn mơ mộng, hồn nhiên, yêu đời:

➜ Phương Định thích ca hát, thích những bài dân ca quan họ mềm mại, dịu dàng, thích Ca-chiu-sa,…

➜ Vui vẻ trước cơn mưa đá.

- Tình cảm đồng đội, tình cảm chị em sâu sắc: Phương Định lo lắng và chăm sóc cho Nho khi Nho bị thương.

- Tinh thần dũng cảm, bản lĩnh, vượt qua mọi hiểm nguy để hoàn thành nhiệm vụ:

➜ Cảnh Phương Định phá bom: cô không hề run sợ khi đối mặt với quả bom chưa nổ.

➜ Cái chết cũng không làm cô run sợ bằng việc không thể châm nổ quả bom.

I. Hướng dẫn soạn bài:

1. Tóm tắt câu chuyện:

Truyện được trần thuật từ nhân vật Phương Định. Việc lựa chọn như vậy thuận lợi để tác giả miêu tả, thể hiện cảm xúc trực tiếp của nhân vật chính, người tham gia câu chuyện. Đồng thời cho người đọc cảm giác được tiếp xúc trực tiếp với các nhân vật, chứng kiến những gian khổ, nguy hiểm trong cuộc sống chiến đấu của họ.

2. Những cô gái thanh niên xung phong có nét chung gắn bó thành một khối thống nhất. Đó là:

Ba cô đều làm chung một nhiệm vụ là trinh sát mặt đường. Cụ thể là đo khối lượng đất đá cần san lấp, đếm bom chưa nổ và nếu cần thì phá bom. Đó là công việc nguy hiểm mà cái chết luôn rình rập.
Họ đều là các cô gái còn trẻ, có tinh thần trách nhiệm cao với công việc, yêu thương và gắn bó với đồng đội.
Họ chiến đấu dũng cảm và sống giản dị, lạc quan, thích ca hát, thêu thùa.
Họ hồn nhiên, vui thích đón nhận cơn mưa đá với niềm vui con trẻ.
Mỗi người trong họ có cá tính riêng, có những nét riêng. Phương Định là con gái thành phố, xinh đẹp, thích mơ mộng và hay hát. Nho thích thêu thùa, chị Thao hay chép bài hát, bình tĩnh, can đảm nhưng sợ máu vắt và không ưa nước mắt.

3. Câu 3 (trang 121 sgk ngữ văn 9 tập 2):

Phương Định là một cô gái thành phố, tự biết mình đẹp nhưng trong lòng cô luôn coi những người mặc quân phục với ngôi sao trên mũ là đẹp nhất. Phương Định thuộc nhiều bài hát, thích bịa bài hát, hay mơ mộng "hát và nghĩ vớ vẩn".

Cô hay quan sát, để ý đồng đội của mình. Cô dành tình cảm yêu thương cho Nho – người bạn như cây kem trắng; dành tình cảm quý mến, trân trọng cho chị Thao, con người "cương quyết, táo bạo".

Phương Định làm quen với bom nổ, với căng thẳng hàng ngày. Nhưng mỗi lần phá bom là một thử thách mới. Cô đi thẳng đến quả bom chưa nổ. Cô đào đất và đặt thuốc nổ dưới quả bom có thể nổ bất kì lúc nào. Hành động của cô thật nhanh gọn, khéo léo trong một không khí cực kì căng thẳng. Với cô cái chết thật mờ nhạt trước điều quan tâm lớn nhất: Liệu mìn có nổ, liệu bom có nổ không? Không thì làm cách nào để châm mìn lần thứ hai?

Khi Nho bị thương Phương Định bình tĩnh chăm sóc bạn, rửa vết thương, băng và tiêm cho bạn.Gặp cơn mưa đá bất ngờ, tính hồn nhiên của cô được bộc lộ mạnh mẽ. Cô vui thích, cuống cuồng "Những niềm vui con trẻ ...lại nở tung ra, say sưa, tràn đầy". Và cơn mưa gợi cho cô nhớ về thành phố, về mẹ, về những ngôi sao to trên bầu trời thành phố.

Nhân vật Phương Định đã bộc lộ những nét tiêu biểu nhất của các cô gái trẻ: Hồn nhiên, mơ mộng, xinh đẹp, thích hát, tự trọng, luôn cố gắng trong công việc, vượt lên trên gian khổ, khó khăn, nguy hiểm và nỗi sợ hãi, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ.

Câu 4:

Ngôn ngữ của truyện là ngôn ngữ của nhân vật xưng "tôi" – Phương Định. Cách lựa chọn ngôi kể này làm cho câu truyện được kể trực tiếp từ người trong cuộc – một cô gái. Điều đó khiến cho lời lẽ kể truyện hồn nhiên, trẻ trung và giàu nữ tính. Người kể truyện còn thêm vào những suy nghĩ, những bình luận làm cho những bình luận làm cho câu truyện không chỉ là sự việc mà còn là sự việc được bình giá, được suy ngẫm. Nhịp kể của câu truyện cũng thay đổi. Khi khẩn trương, căng thẳng, khi chậm rãi, sâu lắng. Điều đó cũng góp phần làm cho câu truyện trở lên linh hoạt và sinh động.

Câu 5:

Thế hệ trẻ trong thời kháng chiến chống Mỹ là những người sẵn sàng làm nhệm vụ. Họ là những cô thanh niên xung phong như Phương Định, Nho, chị Thao (Những ngôi sao xa xôi). Họ là những chiến sĩ lái xe lạc quan, dũng cảm "Ung dung buồng lái ta ngồi – Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng" (Phạm Tiến Duật – Bài thơ về tiểu đội xe không kính). Họ là những chàng trai trên đỉnh Yên Sơn làm nhiệm vụ trên đài khí tượng, lặng lẽ cống hiến cho đất nước, những con số về gió, mây, mưa, góp phần cho sản xuất và chiến đấu chống máy bay Mỹ (Lặng lẽ Sapa). Họ còn là cô kỹ sư, là đoàn viên sẵn sàng nhận phân công, công tác ở bất cứ đâu.

Thế hệ những người trẻ tuổi đó hồn nhiên, dũng cảm, ham học hỏi, sẵn sàng làm bất cứ công việc gì mà đất nước yêu cầu.

Đó là một thế hệ rất đáng tự hào, rất đáng để cho thanh niên ngày nay học tập.

II. Luyện tập:

Câu 1 – Trang 122 SGK ngữ văn 9 tập 2:

Một số bài thơ, đoạn thơ hay viết về thế hệ trẻ trong kháng chiến chống Mĩ :
Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật), Khoảng trời – hố bom (Lâm Thị Mỹ Dạ), Gửi em cô thanh niên xung phong (Phạm Tiến Duật)...

Câu 2 – Trang 122 SGK ngữ văn 9 tập 2: Phát biểu cảm nghĩ về nhân vật Phương Định trong truyện.

Trả lời:

Phương Định là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mỹ cứu nước. Cô là người có tâm hồn trong sáng, hồn nhiên, xinh đẹp, mộng mơ, thích hát, tự trọng, luôn cố gắng trong công việc, vượt lên trên gian khổ, khó khăn, nguy hiểm và nỗi sợ hãi, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ. Bên cạnh đó, Phương Định còn rất yêu quý những người đồng chí, đồng đội của mình. Cô rất lo lắng cho đồng đội khi cô ngồi trực điện thoại ở trong hang. Phương Định cũng rất tận tình chăm sóc cho Nho khi Nho bị thương. Có thể nói, nhân vật Phương Định đã giúp ta hiểu thêm phần nào về vẻ đẹp tâm hồn và phẩm chất của những cô gái thanh niên xung phong trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước.

I. Tìm hiểu tác phẩm Những ngôi sao xa xôi Ngữ văn 9 tập 2

1. Tác giả:

Lê Minh Khuê là cây bút nữ chuyên về truyện ngắn. Trong những năm chiến tranh, truyện của Lê Minh Khuê viết về cuộc sống chiến đấu của tuổi trẻ của tuyến đường Trường Sơn. Sau năm 1975, các tác phẩm của bà bám sát cuộc sống đời thường của xã hội và con người.

2. Tác phẩm:

Truyện ngắn Những ngôi sao xa xôi nằm trong số những tác phẩm đầu tay của Lê Minh Khuê.
Tác phẩm được viết năm 1971, trong cuộc kháng chiến chông Mĩ cứu nước của dân tộc.

Bố cục tác phẩm:

Phần 1 (từ đầu... ngôi sao trên mũ) : Nhân vật Phương Định kể về cuộc sống bản thân và tổ trinh sát mặt đường của cô.
Phần 2 (tiếp ... chị Thao bảo) : Nói về Nho bị thương, hai chị em lo lắng chăm sóc cho cô .
Phần 3 (còn lại): Sự lạc quan, niềm vui của những nữ thanh niên xung phong trước cơn mưa đá đột ngột.

II. Hướng dẫn soạn bài Những ngôi sao xa xôi Ngữ văn 9 tập 2:

1. Câu 1 trang 121 SGK Ngữ văn 9 tập 2:

Truyện được trần thuật từ nhân vật Phương Định. Việc lựa chọn vai kể tạo nên sự khách quan, chân thực cho toàn bộ câu truyện, đồng thời tạo điểm nhìn phù hợp để nhân vật dễ dàng bộc lộc cảm xúc, cá tính và nhận xét về những nhân vật và diễn biến xảy ra xung quanh mình.

Kể tóm tắt câu truyện:

Phương Đinh, Nho và chị Thao là ba nữ thanh niên xung phong thuộc tổ trinh sát mặt đường trên tuyến đường Trường Sơn. Công việc của họ là quan sát khi địch ném bom, đo khối lượng đất đá cần phải san lấp, đánh dấu vị trí các quả bom chưa nổ và phá bom. Mặc dù công việc của họ gắn liền với nguy hiểm nhưng cuộc sống của ba nữ thanh niên vẫn có những niềm vui và sự lạc quan của tuổi trẻ, tinh thần đồng đội gắn bó và luôn theo sát nhau trong cuộc sống. Trong một lần phá bom, Nho bị thương, Định va Thao lo lắng săn sóc cho Nho.

2. Câu 2 trang 121 SGK Ngữ văn 9 tập 2:

Những nét chung của ba cô gái đã gắn bó họ trở thành một khối thống nhất đó là: Họ đều còn trẻ, đều yêu tổ quốc, sẵn sàng hy sinh cho tổ quốc. Họ cùng chung nhiệm vụ trinh sát mặt đường, có một trách nhiệm cao với công việc, có tình đồng đội gắn bó. Họ chiến đấu dũng cảm, sống giản dị, lạc quan, hồn nhiên.

Những nét riêng ở mỗi người:

• Phương Định: Là một cô gái gốc Hà Nội, mang những nét đẹp của người con gái Bắc, tính tình hồn nhiên, nhạy cảm, cô hay nhớ về gia đình và những kỷ niệm của thời thiếu thiếu nữ khi chưa tham gia vào thanh niên xung phong
• Nhân vật Nho: Xinh xăn, đáng yêu, hết lòng vì công việc, dù có bị thương cũng không muốn đồng đội lo cho mình
• Nhân vật chị Thao: Là tổ trưởng tổ trinh sát, nhiều kinh nghiệm, mơ ước có phần thiết thực hơn; cương quyết, táo bạo, bình tĩnh trong công việc, chị hát tệ nhưng thích chép lời bài hát.

3. Câu 3 trang 121 SGK Ngữ văn 9 tập 2: Phân tích tâm lý nhân vật Phương Định:

Nhân vật tự đánh giá và quan sát về mình ở phần đầu câu truyện: Là một người hay nhạy cảm, quan tâm tới hình thức, cho rằng mình là một cô gái khá. Cô biết có rất nhiều người để ý tới mình nhưng không tỏ ra vồn vã mà kín đáo, kiêu kỳ
Tâm trạng của cô trong một lần phá bom ở cuối truyện: Là một người gan dạ, dũng cảm, mưu trí, có trách nhiệm và tinh thần đồng đội cao, cô không sợ cái chết.
Cảm xúc trước cơn mưa đá cuối truyện: Cô trở nên hồn nhiên, vui thích như trẻ con, cô nhớ về gia đình và thành phố, những ngôi sao.

4. Câu 4 trang 121 SGK Ngữ văn 9 tập 2: Nhận xét về ngôn ngữ, giọng điệu của truyện là:

Tác phẩm được tác giả sử dụng ngôn ngữ bình dị, vừa trẻ trung như chính cuộc sống của những nữ thanh niên xung phong, vừa mang tính trữ tình, có pha thêm một chút nữ tính. Câu văn ngắn, nhịp điệu dồn dập, gợi lên không khí chiến trường.

5. Câu 5 trang 121 SGK Ngữ văn 9 tập 2:

Đọc truyện ngắn, ta có cảm nhận tuổi trẻ của Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước họ là những người trẻ tuổi, luôn lạc quan vào tương lai, hồn nhiên và nhiều mơ mộng. Tuy vậy, họ vô cùng dũng cảm, không ngại bất cứ khó khăn nào, một lòng hướng về dân tộc và cuộc kháng chiến chống Mĩ.

III. Luyện tập Những ngôi sao xa xôi Ngữ văn 9 tập 2:

1. Câu 1 trang 122 SGK Ngữ văn 9 tập 2:

Một số bài thơ, đoạn thơ hay viết về thế hệ trẻ trong kháng chiến chống Mĩ :

Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật), Khoảng trời – hố bom (Lâm Thị Mỹ Dạ), Đất nước (Nguyễn Khoa Điềm),..

2. Câu 2 trang 122 SGK Ngữ văn 9 tập 2:

Cảm nghĩ về nhân vật Phương Định trong truyện:

Phương Định hiện lên là một cô gái Hà Nội, cô mang những vẻ đẹp cả tính cách và tâm hồn của một cô gái thủ đô hoa lệ. Cô đến với cuộc chiến và tham gia vào thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn đầy mưa bom bão đạn không chỉ bằng vẻ đẹp hồn nhiên, trong sáng, bằng tuổi trẻ nhiều ước mơ và tham vọng mà còn bằng một tình yêu lớn dành cho đất nước. Cô lạc quan trong chiến đấu, dũng cảm khi thi hành nhiệm vụ và hết lòng yêu thương những người đồng đội của mình, điều đó được thể hiện thật rõ nét khi cô chăm sóc cho Nho bị thương. Cô quý trọng và cảm phục tất cả những người chiến sĩ cô đã gặp trên tuyến Trường Sơn, luôn hướng về độc lập, tự do dân tộc. Hình ảnh của Phương Định thật đáng tự hào và đáng được học tập.