Thường được tổ chức vào 3 tháng khi mùa Xuân đang sắp rục rịch chuyển giao cho mùa hạ, ngày diễn ra chính thức của hội là ngày 15 tháng 2 âm lịch hàng năm tại Khu Di tích danh thắng Tây Thiên, xã Đại Đình, huyện Tam Đảo. Lễ hội Tây Thiên là lễ hội lớn nhất của Vĩnh Phúc được tổ chức ba ngày với phần tế lễ và hội với nhiều trò chơi dân gian hấp dẫn như: thi hát dân ca của người dân tộc thiểu số Sán Dìu, thi nấu cơm, thi hú đáo, làm bánh chưng, bánh dày, kéo co, chọi gà.

Đến tham gia lễ hội, du khách có dịp tìm hiểu về Tây Thiên – nơi thờ Quốc mẫu Lăng Thị Tiêu, người được Hùng Chiêu Vương thứ 7 lập làm Chính Vương Phi, có công giúp vua dẹp giặc, mở mang bờ cõi, thống nhất giang sơn, dạy dân trồng lúa, giữ lửa trong buổi bình minh của dân tộc. Tưởng nhớ công đức của bà, nhân dân trong vùng lập đền thờ để hương khói hàng ngày. Lễ hội Tây Thiên là một phần quan trọng của đời sống xã hội, đáp ứng nhu cầu văn hóa, tín ngưỡng của nhân dân, nhằm tưởng nhớ công ơn và tỏ lòng thành kính đối với Quốc Mẫu Tây Thiên từ thuở hồng hoang.

Lễ hội Tây thiên được tổ chức hằng năm tại danh thắng Tây Thiên, thu hút du khách thập phương đến xem rất là đông, nghi lễ được tổ chức trang trọng, đặc sắc, mang đậm bản sắc của dân tộc.

Thông tin tham khảo:

Địa điểm: Sân Hữu Huyền Cung (đền Thõng) thuộc xã Đại Đình, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc.

Thời gian: Ngày 15/2 âm lịch hàng năm.

Vào 17/1 âm lịch hằng năm tại xã Hải Lựu, huyện Sông Lô cùng lễ hội chọi trâu sẽ là điểm hẹn chẳng thể nào bỏ qua dành cho du khách bốn phương. Lễ hội chọi trâu Hải Lựu bắt nguồn từ tục hiến tế thần linh của cư dân Vĩnh Phúc xa xưa có từ thế kỉ thứ hai trước công nguyên gắn liền với truyền thống giữ nước cùng với tên tuổi Thừa tướng Lữ Gia. Tương truyền, cứ sau mỗi trận thắng, tướng Lữ Gia lại cho tổ chức chọi trâu để động viên quân sĩ, những con trâu khỏe sau khi chọn được giết để khao quân. Lữ Gia mất, dân làng Hải Lựu thờ làm Thành hoàng của làng và lễ hội chọi trâu cũng bắt đầu có từ đó.

Đây được xem như là một trong những lễ hội chọi trâu cổ xưa nhất ở Việt Nam với 2 phần lễ tế Thành Hoàng làng và hội chọi trâu đặc sắc. Nét văn hóa độc đáo của chọi trâu Hải Lựu là các “ông trâu” được các tập thể cùng tham gia nuôi dưỡng, huấn luyện. Trâu được mua thường được những người có kinh nghiệm trong làng trực tiếp đi tuyển chọn và có chế độ ăn đặc biệt, hàng ngày được huấn luyện các miếng võ để thi đấu, cũng như tăng độ lì lợm. Trâu chọi bao giờ cũng đấu nhau bằng lối đối mặt dùng sừng và sức khoẻ để chọn thế võ tấn công đối phương, dù thắng hay thua không bao giờ trâu tấn công nhau từ phía sau lưng hay mạng sườn, điều này thể hiện tinh thần thượng võ của dân tộc. Sau gần nửa năm được chăm sóc rèn luyện, trâu được đưa vào trận chiến. Khi thắng được giải, trâu được mổ “khao quân” như thời Lữ Gia, du khách có thể mua về làm quà may mắn. Nếu có dịp đi du lịch Vĩnh Phúc vào mùa du lịch lễ hội, bạn nhớ ghé qua xã Hải Lựu để được hòa mình vào không khí lễ hội chọi trâu sôi động này nhé. Khi ra về lòng dặn lòng:
“Dù ai đi đâu ở đâu…
Nhớ ngày 17 chọi trâu thì về…”

Thông tin tham khảo:

Địa điểm: Lễ hội chọi trâu diễn ra tại xã Hải Lựu, huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc.

Thời gian: Lễ hội chọi trâu Hải Lựu diễn ra vào ngày 16 và ngày 17 tháng Giêng hàng năm.

Bắt nguồn từ Ngọc Kinh công chúa chiêu tập quân sỹ, rèn đúc vũ khí tụ nghĩa dưới cờ Hai Bà Trưng… Nữ tướng ẩn mình là nhà sư tu luyện tại chùa Phù Liễn, có công dạy dân biết các nghề tứ dân… Vào ngày 8 tháng giêng hàng năm nhân dân xã Đồng Tĩnh (Tam Dương) tiến hành lễ hội đúc Bụt.

Trò diễn ra thật náo nhiệt ở sân đình, diễn ra cảnh nấu đồng (bà Ngọc Kinh cho đúc một pho tượng thời bấy giờ…), dân quen gọi là: “đúc Bụt”. Đồng thời diễn ra trò trình nghề Sỹ - Nông – Công – Cổ ở vòng ngoài chuyển động vòng tròn cùng đúc Bụt bên trong… Kết thúc bằng trò cướp chiếu của Bụt quyết liệt – biểu tượng sinh con trai – một nghi thức phồn thực…

Ngoài ra còn có trò đấu vật, chọi gà… Hàng trăm người sắm các vai khác nhau, diễn ra theo lớp lang rất nhanh, mạnh, với nhiều động tác nhưng không hề lúng túng, lộn xộn, bởi một kịch bản chi tiết được điều hành thuần thục, chứng tỏ xưa kia, cư dân ở đây đã có trình độ tổ chức sự kiện và một trí tưởng tượng cao.

Thông tin tham khảo:
Địa điểm: Xã Đồng Tĩnh, huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc.
Thời gian: ngày 8 tháng giêng âm lịch.

Lễ hội bơi chải diễn ra vào 2 ngày 25, 26 tháng 5 âm lịch, là một hình thức khai hạ, mừng nước của cư dân lúa nước ven sông Lô…Còn có ý nghĩa thượng võ trong truyền thống đoàn kết đánh giặc giữ nước từ thời Hùng Vương…là một hình thức phục hiện có tính nghi lễ và nghệ thuật về việc luyện tập thủy quân và hào khí chiến trận trên sông nước của cha ông xưa cách đây 1500 năm. Đó là hào khí oanh liệt của nghĩa quân do Hoàng Đế đầu tiên của Dân tộc Lý Bí chỉ huy từng chọn đầm Điển Triệt làm thủy trại, để lại một trang sử oai hùng mà nhân dân Tứ Yên mãi tự hào. Cư dân Tứ Yên xưa đã sáng tạo một hình thức đặc sắc để tưởng nhớ oai linh Tiên Đế. Do vậy, hội bơi chải Tứ Yên mang ý nghĩa tâm linh hơn là mục đích thể thao, giải trí.

Lễ hội bơi chải được tổ chức nhằm để tái hiện lại những trận đánh tưng bừng ở trên sông của cha ông ta ngày xưa. Trải dùng trong hội bơi được đóng bằng gỗ trò đẽo liền, sơn đỏ. Đầu trải hình đầu chim phượng, thân trải thót dần uốn hình đuôi tôm cong ngược. Trải dài 20,5m, lòng trải chia thành nhiều khoang, chỗ rộng nhất là 1,5m. Mỗi trải có 36 tay dầm, chia thành 18 cặp ngồi hàng ngang. Người bơi trải là những trai tráng khoẻ mạnh được tuyển chọn, ngồi quỳ một chân xuống mạn trải theo tư thế thống nhất, tay cầm dầm đúng chiều. Người đứng hầu trải cởi trần đóng khố, lại trát lá mồng tơi lên người cho trơn để đối phương không nắm được. Người này có nhiệm vụ phất cờ, khi cần thì có nhiệm vụ vít tay lái của đối phương để vượt lên, Cuối cùng là người lái, mặc quần áo lụa, đội nón dứa đứng ở đằng cuối trải. Người này có kinh nghiệm cho trải đi đúng luồng lạch đôi khi tận dụng lợi thế vượt lên.

Người dự hội được cuốn vào không khí tưng bừng, náo nhiệt của tiếng hò reo trên bờ trước tinh thần quyết chiến, quyết thắng, đầy tài trí của các chàng trai trên những chiếc thuyền như con chim Phượng, đầu Rồng, đuôi Tôm cong vút lao đi ào như tên trên sông nước, vốn xưa là thuyền độc mộc mà Vua Lý đã dùng để đánh giặc. Từ năm 2010, hội bơi chải được khôi phục sau 60 năm gián đoạn, đã đáp ứng ý nguyện của nhân dân Tứ Yên và Vĩnh Phúc cùng du khách xa gần. Cùng với Điển Triệt, khu du lịch Sơn Đông, Triệu Đề, hát trống quân Đức Bác, sẽ thành một khu du lịch tổng hợp (tâm linh, sinh thái, làng nghề…) nam Lập Thạch, Sông Lô, hấp dẫn nhiều du khách thập phương…

Thông tin tham khảo:

Địa điểm: Tứ Yên, Sông Lô, Vĩnh Phúc.

Thời gian: tổ chức vào 2 ngày 25 và 26 tháng 5 âm lịch hàng năm.

Trong không khí vui mừng đón xuân (khai xuân Khánh Hạ) cư dân nông nghiệp xã Khai Quang (nay là phường, thuộc thành phố Vĩnh Yên) tưng bừng tổ chức lễ hội vào ngày 8 tháng giêng. Đoàn rước kiệu từ làng Mậu Thông lên điện Linh Tiêu (sau đổi là chùa Phú Cung), quen gọi chùa Phú. Phần hội thật độc đáo, hiếm có, đó là màn trình diễn tích trò Tứ dân (Sỹ, Nông, Công, Cổ) hay gọi là Tứ phú nhân lương – một trò diễn dân gian lý thú, thể hiện mong ước một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, một năm mới nhiều may mắn, an lành…

Người xem sẽ rất bất ngờ khi thấy các vai diễn (26 người) gồm các thành phần: sư, vãi, thầy đồ, học trò, người nông dân đều đeo mặt nạ (trâu, bò chỉ có đầu), nam đóng giả nữ, các dụng cụ đều cầm ngược… tạo ra cảnh thật ngộ nghĩnh, gây cười… Đằng sau đó tái hiện một cuộc sống sinh hoạt khá toàn diện, phát triển ở một cộng đồng hài hòa, nhân ái…

Thông tin tham khảo:

Địa điểm: làng Mậu Lâm, Mậu Thông, Vĩnh Thịnh, Phường Khai Quang, thành phố Vĩnh Yên, Vĩnh Phúc.

Thời gian: ngày 8 tháng Giêng âm lịch.

Lễ hội Lồng Tồng được tổ chức vào ngày 15, 16 tháng Giêng hàng năm tại thôn Mới, xã Quảng Yên, huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc. Đây được coi là lễ hội xuống đồng của đồng bào Cao Lan xã Quảng Yên (huyện Sông Lô), một lễ hội truyền thống đặc sắc thể hiện nét văn hóa đặc trưng riêng của của đồng bào nơi đây. Nghi lễ được tổ chức vào những ngày đầu tháng Giêng nhằm tạ ơn trời đất, thần linh, tổ tiên và cầu cho một năm mới mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, nhà nhà no ấm, hạnh phúc.

Lễ hội xuống đồng là nét sinh hoạt văn hoá truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc Cao Lan được tổ chức thường niên và coi đây là một hoạt động vui chơi giải trí đầu xuân và động viên đồng bào bảo tồn văn hoá của dân tộc, đồng thời động viên đồng bào dân tộc sản xuất và xây dựng đời sống văn hoá ở cơ sở. Hội xuống đồng là một lễ hội cầu mùa, cầu mong cho mưa thuận, gió hoà, mùa màng bội thu, cầu cho người người khoẻ mạnh, sinh nhiều con cháu. Lễ hội xuống đồng còn là tín ngưỡng phồn thực mang nhiều giá trị về dân tộc học, nhân văn, nghệ thuật... Sau phần lễ, phần hội đã diễn ra nhiều trò chơi dân gian lý thú như: múa, hát ví xịnh ca, hát đối giao duyên của dân tộc, ném còn, bắn nỏ, kéo co, chọi gà thu hút đông đảo đồng bào dân tộc tham gia...

Đến tham gia lễ hội, sau nghi thức lễ cúng trang nghiêm bạn sẽ được tham gia các trò diễn như cấy lúa, ném còn, mê mẩn với các màn dân ca, dân vũ nhịp nhàng, uyển chuyển, say mê của các đôi nam, nữ các bản đua tài mang nét đẹp tín ngưỡng và nhiều giá trị về văn hóa, đậm đà bản sắc của đồng bào dân tộc Cao Lan.

Thông tin tham khảo:
Địa chỉ: thôn Mới, xã Quang Yên, huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc.
Thời gian: ngày 15, 16 tháng Giêng âm lịch.

Tên của lễ hội đã thể hiện không khí sôi động của lễ hội, thật độc đáo, đặc sắc của cư dân Lập Thạch bên bờ sông Phó Đáy… Lễ hội diễn ra vào ngày 7 tháng Giêng tại đền Đông Lai xã Bàn Giản, nhằm tưởng nhớ về một thời Vua Hùng, nhân dân đã giữ đất, trấn ải, luyện quân đánh giặc giữ nước như thế nào.

Sau nghi thức tế lễ Thành hoàng, phần hội tiếp theo diễn ra khá sôi động với những trò chơi như bóng chuyền, cờ tướng, giã bánh Dầy, đu tiên, bịt mắt bắt dê… và hấp dẫn nhất vẫn là trò đả cầu cướp phết. Đả cầu (cướp cầu), các trai đinh cởi trần cướp cầu bằng tay (cầu bằng gỗ tốt, đường kính 35cm)- biểu tượng bộ binh. Cướp phết (phết được làm bằng tre dài 1,3m, phần gốc cong, đẽo gọt phần đầu ngựa, long mã)- biểu tượng kỵ binh…đuổi theo bổ và ngoặc lại quả cầu. Lễ hội diễn ra quyết liệt thể hiện tinh thần thượng võ của cha ông xưa, chứng tỏ tính sáng tạo có giá trị nghệ thuật của cư dân vùng này.

Lễ hội đả cầu cướp phết tại Bàn Giản có một lịch sử khá dài lâu, là nét văn hóa độc đáo của một làng quê miền sơn cước. Người xưa đã biết thông qua một lễ thức mang tính tôn giáo để lồng vào đó ý thức đoàn kết, rèn đức, luyện tài, bên cạnh đó còn chủ ý hướng thiện với việc cầu cho mưa thuận, gió hòa, nhà nhà yên vui, người người hạnh phúc… Đây quả là một triết lý nhân văn sâu sắc, góp phần đem lại niềm tin và sức sống cho cộng đồng trải qua bao thế hệ…

Thông tin tham khảo:
Địa điểm: đền Đông Lai xã Bàn Giản, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc.
Thời gian: ngày 7 tháng Giêng âm lịch.