Trong xã hội có rất nhiều nghề và làm nghề nào cũng phải có đạo đức. Đặc biệt có hai nghề bắt buộc phải đặt đạo đức lên hàng đầu là dạy học và làm thuốc. Truyện Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng của Hồ Nguyên Trừng (con trai trưởng của vua Hồ Quý Ly), viết vào khoảng nửa đầu thế kỉ XV trên đất Trung Quốc kể về một bậc lương y tinh thông nghề nghiệp và giàu lòng nhân đạo.

Truyện ca ngợi phẩm chất cao quý của Thái y lệnh Phạm Bân: hết lòng vì dân nghèo, quên mình để cứu người, bất chấp quyền uy vua chúa cũng như sự nguy hiểm đến tính mạng bản thân. Truyện gồm ba đoạn có liên quan chặt chẽ với nhau trong việc bộc lộ chủ đề của truyện. Đoạn đầu giới thiệu tên tuổi, chức vị, công đức của Phạm Bân. Đoạn giữa kể về một tình huống gay cấn có tính chất thử thách, qua đó y đức của ông được bộc lộ rõ nhất. Đoạn cuối nhấn mạnh y đức sáng ngời của bậc lương y đã truyền cho con cháu, giúp con cháu giữ vững nghiệp nhà, tiếp tục cứu đời.

Công đức của lương y Phạm Bân rất lớn, không phải thầy thuốc nào cũng làm được như ông. Ông đã dốc toàn tâm, toàn ý, toàn lực để cứu người mà không nề hà, không tính toán thiệt hơn. Phạm Bân đã đem hết tiền của trong nhà ra mua thuốc tốt, tích trữ thóc gạo để vừa nuôi ăn vừa chữa bệnh cho người nghèo khổ. Dẫu bệnh nặng đến đâu chăng nữa ông cũng không né tránh. Lương y làm nhà cho họ ở, chu cấp cơm cháo đầy đủ và chữa bệnh không lấy tiền. Ông đã cứu sống hơn ngàn người trong những năm đói kém, dịch bệnh.

Nhưng điều làm ta cảm phục nhất là việc ông đã quyết tâm cứu sống người đàn bà nghèo trước rồi sau đó mới chữa bệnh cho quý nhân trong cung vua, dù đã có lệnh của vua. Thái độ tức giận cùng với lời nói có ý đe dọa của quan Trung sứ: - Phận làm tôi, sao được như vậy? Ông định cứu mạng người ta mà không cứu tính mạng mình chăng? đã đẩy lương y Phạm Bân vào một tình huống éo le khó xử.

Đây là một thử thách gay go buộc ông phải có sự lựa chọn đúng đắn giữa việc cứu người dân thường sắp chết với việc thực hiện phận sự của một kẻ bề tôi. Thái độ dứt khoát và cương quyết của ông chứng tỏ uy quyền vua chúa không thắng nổi y đức của một bậc lương y chân chính. Ông không sợ mắc tội "phạm thượng", không sợ nguy hiểm đến tính mạng mà chỉ nghĩ đến trách nhiệm của người thầy thuốc. Ông đã vượt qua thử thách một cách nhẹ nhàng.

Phạm Bân không chỉ có trái tim nhân hậu và bản lĩnh cứng cỏi mà còn tỏ ra rất thông minh trong ứng xử. Câu nói: Nếu người kia không được cứu, sẽ chết trong khoảnh khắc, chẳng biết trông vào đâu. Tính mệnh của tiểu thần còn trông cậy vào chúa thượng, may ra thoát đã nhấn mạnh đến trách nhiệm nặng nề của người thầy thuốc, khơi dậy tình thương và lòng bao dung của nhà vua và tỏ rõ lòng thành của một bề tôi. Nếu như nhà vua là người có lương tâm, chắc chắn sẽ cảm động và không trị tội ông.

Quả thật, lúc đầu nhà vua tức giận, nhưng sau khi nghe Thái y lệnh trình bày thì không những hết giận mà còn ban khen. Điều đó chứng tỏ Trần Anh Vương cũng là một ông vua sáng suốt và nhân đức. Phạm Bân lấy tấm lòng chân thành của mình để tâu trình điều hơn lẽ thiệt, từ đó thuyết phục được nhà vua. Đây là thắng lợi vẻ vang của y đức, của bản lĩnh, trí tuệ và lòng nhân ái.

Kết thúc truyện, tác giả kể về con cháu của Thái y lệnh và sự ngợi khen của người đối với gia đình ông. Sự nghiệp của lương y Phạm Bân và con cháu ông đã chứng minh cho quan niệm Ở hiền gặp lành. Tên tuổi của ông còn lưu truyền mãi trong dân gian.

Truyện Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng mang tính chất giáo huấn khá rõ. Cách viết gần với cách viết kí, viết sử, nghĩa là thiên về ghi chép chuyện người thật việc thật mà không cần thêm thắt. Truyện có bố cục chặt chẽ, hợp lí và cách dẫn dắt gây hứng thú cho người đọc. Tác giả đã chọn lọc và nhấn mạnh vào một tình huống gay cấn (đó là chi tiết có thật) để qua đó tính cách nhân vật chính được bộc lộ rõ ràng, gây ấn tượng khó quên. Trong khi thể hiện tính cách nhân vật, tác giả còn tạo ra những lời đối thoại sắc sảo, chứa đựng ý tứ sâu xa. Do đó, truyện vừa có giá trị nội dung lớn, vừa có giá trị nghệ thuật cao.

Tác giả của Nam Ông mộng lục của Hồ Nguyên Trừng là một tác phẩm nói về việc cũ của quê hương đất nước, ký thác nỗi sầu xa xứ qua những hồi ức của người đang sống nơi đất khách quê người. Tác phẩm hiện còn 28 thiên, có một số thiên mang yếu tố ly kì như những truyền kỳ, giai thoại, một số thiên gần như những "thi thoại" khá lý thú. Tất cả sự việc, cảnh vật và con người được tác giả nhớ đến thấp thoáng một số nét về xã hội, lịch sử, văn hoá thời Lý - Trần.

Thiên thứ 8, nhan đề chữ Hán là Y thiên dụng tâm (Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng) kể chuyện Phạm Bân, một thầy thuốc giỏi, qua đó ca ngợi y đức, kín đáo biểu lộ niềm tự hào về ông cha, tổ tiên mình.

Phạm Bân là cụ tổ bên ngoại của Hồ Nguyên Trừng, một thầy thuốc giỏi "có nghề y gia truyền" giữ chức Thái y lệnh dưới thời Trần Anh Tông (1293 - 1314). Ông là một thầy thuốc có địa vị cao sang, lại còn giàu lòng nhân ái. Ông không tích của mà tích đức, đã đem hết của cải trong nhà ra mua các loại thuốc tốt và tích trữ thóc gạo để chữa bệnh giúp người, ông không "né tránh" máu mủ dầm dề của bệnh nhân. Bệnh nhân chữa trị "tới khi khoẻ mạnh rồi đi”, ông không lấy tiền. Trong Ngư tiều y thuật vấn đáp, ta cũng bắt gặp một cụ lương y cao đẹp như thế:

Đứa ăn mày cũng trời sinh,

Bệnh còn cứu đặng, thuốc đành cho không.

(Nguyễn Đình Chiểu)

Những năm đói kém dịch bệnh nổi lên, Phạm Bân còn dựng thêm nhà đón những kẻ khốn cùng đói khát và bệnh tật đến ở. Ông đã cứu chữa được hơn ngàn người. Nhà ông đã trở thành một bệnh viện làm phúc. Quan Thái y lệnh không làm giàu mà chỉ làm phúc. Y đức của ông toả sáng, cho nên được người đương thời trọng vọng. Tác giả nêu lên một số sự việc rất điển hình để làm nổi bật y thiện dụng tâm của Phạm Bân với bao tự hào ngợi ca của mọi người.Truyện Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng có một tình huống gây cấn, đầy xung đột giữa tâm đức và danh lợi, giữa cái sống và cái chết, giữa an và nguy. Qua đó, tính cách, nhân cách, bản lĩnh xử thế của người thầy thuốc được tỏ rõ. Cùng một lúc có hai bệnh nhân, người đàn bà thì nguy kịch máu chảy như xối, mặt mày xanh lét bậc quý nhân trong cung đang bị sốt. Một bên là người đến gõ cửa mời gấp, một bên là vương triệu đến khám. Đã mấy ai dám trái lệnh vua? Phạm Bân đã có một cách ứng xử rất đẹp.

Ông đã đi ngay đến cứu bệnh nhân khi mệnh sống... chỉ ở trong khoảnh khắc, còn bệnh của quý nhân thì không gấp, sẽ đến vương phủ sau: Tôi cứu họ trước, lát nữa sẽ đến vương phủ. Cứu mệnh sống cho con bệnh nguy kịch là trên hết, trước hết. Phạm Bân đã ứng xử theo lương tâm người thầy thuốc, cho dù phận làm tôi không trọn vẹn, có thể nguy hiểm đến tính mệnh mình. Câu đối đáp của quan Thái y lệnh với quan Trung sứ đã thể hiện tầm vóc cao đẹp của một vị danh y. Trái mệnh vua là tội lớn: Tôi có mắc tội, cũng không biết làm thế nào. Ông thật là người dũng cảm, giàu đức hy sinh, có tâm đức, giàu y đức mới có sự lựa chọn vô cùng dũng cảm và đầy tình người như thế, như ông nói: Nếu người kia không được cứu, sẽ chết trong khoảnh khắc, chẳng biết trông vào đâu.

- Ông nói lên niềm tin và sự anh minh của đức vua: Tính mệnh của tiểu thần còn trông cậy vào chúa thượng may ra thoát. Vì trái lệnh vua triệu, ông dũng cảm nhận: Tội tôi xin chịu. Qua đó, ta thấy Phạm Bân đã có "một tấm lòng" cao cả khi đứng trước sự lựa chọn giữa y đức và danh lợi, giữa mệnh sống bệnh nhân và sự nguy hiểm của bản thân mình. Câu nói của Phạm Bân vừa có lý vừa có tình, rất nhân bản, toả sáng một nhân cách cao quý. Có phần thưởng nào to lớn hơn khi Phạm Bân được Trần Anh Tông ngợi khen: Ngươi thật là bậc lương y chân chính, đã giỏi về nghề nghiệp lại có lòng nhân đức....

Phạm Bân là hình ảnh tuyệt đẹp về người thầy thuốc giàu tình thương người, toả sáng tâm đức, y đức, để lại bao lánh yêu và ngưỡng mộ trong lòng ta. Lương y như từ mẫu. Cùng với các bậc danh y như Tuệ Tĩnh, Hải Thượng Lãn Ông, Lê Hữu Trác... nhân vật Phạm Bân sống mãi trong thời gian và lòng người. Đây là một truyện giản dị mà hấp dẫn, chứa chan tình người, nêu cao đạo đức của người thầy thuốc chân chính.

Từ xưa đến nay ông bà ta luôn truyền tụng với nhau câu nói: “lương y như từ mẫu”. Trong xã hội mỗi ngành nghề đều có những phẩm chất riêng, đối với nghề y đó là phẩm chất quý trọng mạng sống của những tấm lòng thương người của những vị lương y đó là cơ sở cũng như lòng thương yêu của những bác sĩ chữa bệnh cứu người.

Truyện “Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm lòng” được viết vào khoảng thế kỉ XV do Hồ Nguyên Trừng của Hồ Qúy Ly viết để ca ngợi một vị lương y tinh thông và giàu lòng nhân đạo. Truyện ca ngợi phẩm chất của thái y lệnh Phạm Bân một vị lương y hết lòng vì dân chúng, quên mình để cứu người bất chấp quyền uy của vua chúa cũng như sự nguy hiểm của tính mạng bản thân.

Truyện có kết cấu vô cùng phong phú và có mối liên kết chặt chẽ với nhau. Lương y Phạm Bân là một vị thầy thuốc giỏi ông đã dốc toàn tâm, toàn sức để cứu chữa cho những người dân nghèo, ông đã dồn hết những tài sản mà ông có để mua thuốc chữa trị cho người dân. Ngoài việc mua thuốc ông còn tích trữ lương thực cứu nạn cứu đói cho người dân, ông vừa giúp họ có chỗ cư trú nhà ở, gạo, và chữa bệnh cho những người nghèo mà không hề tính toán tới việc sẽ được đền đáp trả lại. Ông đã giúp hàng nghìn người dân thoát khỏi bệnh tật và nghèo đói.

Khi được lệnh vua về chữa bệnh nhưng ông quyết tâm chữa trị cho người đàn bà nghèo trước rồi sau đó mới chữa trị cho quý nhân trong cung vua, lúc đó với thái độ tức giận cùng với những ý đe dọa của Quang Trung Sứ: ” Phận làm tôi sao được như vậy, ông định cứu tính mạng người ta mà không cứu tính mạng mình chăng”. Tình huống này đã đẩy ông vào tình huống hết sức éo le. Đây là việc để ông lựa chọn giữa việc cứu những người dân sắp chết với bổn phận của mình với bề tôi điều này rất khó khăn với ông. Ông đã lựa chọn cứu chữa cho những người dân nghèo mà không chú ý đến tính mạng hay sự đe dọa của quan đối với mình. Ông là một vị lương y có tấm lòng nhân hậu giàu đức hy sinh. Ông sẵn sàng hy sinh tính mạng của mình để cứu chữa cho những người dân nghèo. Chúng ta thật khâm phục và yếu quý ông vì ông thật sự là một vị lương y tốt và là người đã cứu sống hàng nghìn người dân nghèo đang trong tình trạng đói khổ.

Ông không chỉ là người có trái tim nhân hậu mà ông còn là người có bản lĩnh cứng cỏi, ông rất thông minh trong những khuôn phép ứng xử, ông đã làm cho vua, khơi gợi trong vua lòng yêu thương và đức bao dung của vị vua này đối với những người dân nghèo khổ. Nếu là một vị vua có lương tâm thì chắc chắn sẽ cảm động trước những lời nói của ông. Lúc đầu nhà vua có tức giận nhưng sau khi nghe xong vị vua không những tức giận mà còn ban khen cho vị lương y này. Ông là người có công rất lớn trong việc thức tỉnh trong con người nhà vua những phẩm chất thương dân cứu nước, vị vua Trần Anh Quang là vị vua sáng suốt và có tấm lòng yêu nước thương dân. Phạm Bân là một lương y có tài đức vẹn toàn, ông có công rất lớn đối với nhân dân cũng như có công lớn trong việc thức tỉnh cái tâm trong lòng vua Trần Anh Quang. Sự khen ngợi của nhân dân đối với gia đình ông, sự nghiệp của ông đó là những lời khen ngợi được đúc kết qua câu nói ở hiền gặp lành.

Qua truyện ” Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm lòng” đã thức tỉnh những ai làm nghề y trong xã hội ngày nay cần có đức và có tài để cứu chữa bệnh tình cho dân chúng, phải đặt lợi ích của nhân dân lên trên lợi ích của cá nhân mình. Phải thực hiện đúng “lương y như từ mẫu”. Đó mới là vị thầy thuốc giỏi nhất.

Truyện “Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng” kể về một bậc lương y tinh thông nghề nghiệp và giàu lòng nhân đạo. Truyện đã ca ngợi phẩm chất cao quý của Thái y lệnh Phạm Bân – một người hết lòng vì dân nghèo, luôn đặt tính mạng con người lên hàng đầu. Ông đã được người đời vô cùng khen ngợi vì vừa có đức vừa có tài, nhưng quan trọng hơn cả chính là tấm lòng của người thầy thuốc.

Người Việt xưa nay vẫn có câu: “Lương y như từ mẫu” dùng để nói về đạo đức của người làm thầy thuốc. Một người thầy thuốc không chỉ giỏi về tay nghề chữa bệnh mà còn phải có lương tâm, yêu thương người bệnh như chính con cái của mình vậy. Trong lịch sử nước ta cũng đã có những danh y nổi tiếng, nêu cao y đức như Lê Hữu Trác, Tuệ Tĩnh…

Đọc truyện Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng của tác giả Hồ Nguyên Trừng đã cho em thấy một người thầy thuốc y đức vẹn toàn, không chỉ tinh thông y thuật mà còn hết lòng vì người bệnh. Phạm Bân – người thầy thuốc y đức vẹn toàn ấy đã dốc toàn tâm toàn ý toàn lực để cứu chữa cho bệnh nhân mà không tính toán thiệt hơn. Mặc dù người bệnh máu mủ bẩn thỉu hay mắc dịch bệnh truyền nhiễm, ông đều không chối từ. Những năm đói kém, dịch bệnh triền miên, ông đã bỏ tiền ra để dựng thêm nhà cho những người nghèo khổ và bệnh tật ở. Kết quả là ông đã cứu sống hơn ngàn người. Hành động ấy thật khiến người ta cảm động, liệu rằng trong thời buổi khó khăn ấy mấy ai đã sẵn sàng đưa tay ra để cứu vớt những người lầm than, cực khổ.

Điều làm em cảm động và khâm phục nhất về người thầy thuốc này chính là lòng dũng cảm không màng đến tính mạng của mình để có thể kịp thời cứu chữa cho người đàn bà nghèo trước khi chữa bệnh cho quý nhân trong cung vua. Người xưa vẫn có câu: “Nhà nghèo sổ ruột không bằng công chúa đứt tay” ý muốn nói tính mạng của con nhà quan là cao quý, luôn được đặt lên hàng đầu còn con nhà nghèo thì luôn bị coi thường.

Khi đứng trước tình huống éo le, khó xử giữa việc phải lựa chọn cứu dân nghèo hay khám bệnh cho quý nhân thì ông Phạm Bân đã dũng cảm chọn cứu người đàn bà nghèo trước. Mặc dù quan Trung sứ rất tức giận và có những lời nói đe dọa đến tính mạng của thầy Phạm Bân nhưng ông vẫn quyết định đi cứu người nguy kịch trước, sau đó đến thỉnh tội với vua. Ông nhận thức được mức độ nghiêm trọng của từng người bệnh và biết nên cứu ai trước, vì vậy mặc dù bị đe dọa nhưng ông không hề sợ hãi mà vẫn quyết định đi cứu người nguy kịch trước. Ông không sợ mắc tội phạm thượng mà chỉ sợ không làm tròn trách nhiệm của người thầy thuốc, có lỗi với lương tâm của mình.

Lúc đầu, nhà vua tỏ ý không hài lòng và muốn trách phạt ngài, nhưng sau khi nghe ngài dãi bày sự việc thì nhà vua không những không trách phạt mà còn hết mực khen ngợi. Điều này chứng tỏ rằng: Đây cũng là 1 vị vua thanh liêm, biết phân biệt phải trái đúng sai, yêu dân như con.

Kết thúc câu chuyện, tác giả nói về chức danh và bổng lộc mà con cháu của Phạm Bân đã thừa kế và phát huy y đức của ngài. Kết thúc có hậu ấy đã nói lên 1 chân lí rằng: Cha mẹ gieo nhân nào thì con cháu sẽ gặt được quả nấy. Ngài Phạm Bân cả đời làm việc tốt, tích đức cho con cháu, vì vậy con cháu ngài cũng thừa hưởng và phát huy đức tính ấy và được người đời vô cùng khen ngợi.

Thầy thuốc Phạm Bân là một tấm gương sáng cho người hành y noi theo. Câu chuyện mang ý nghĩa giáo huấn rất cao, đề cao trách nhiệm của người thầy thuốc. Cho dù ở hoàn cảnh nào cũng phải đặt trách nhiệm và tính mạng của người bệnh lên hàng đầu, gác lại lợi ích của bản thân. Truyện có bố cục chặt chẽ, phản ánh hiện thực sinh động của đời sống gây hứng thú cho người đọc. Tác giả đã chú trọng vào một số tình huống gay cấn để từ đó khắc họa rõ nét tính cách của nhân vật, gây ấn tượng cho người đọc.

Sau này em cũng sẽ cố gắng để trở thành một người thầy thuốc giỏi, có tấm lòng nhân ái và bao dung để có thể chữa bệnh cho nhiều người.

Trong cuộc sống, ai cũng cần có một nghề để lao động, kiếm sống và để phục vụ, hỗ trợ cho mọi người. Làm nghề nào cũng phải có đạo đức. Nhưng có hai nghề đòi hỏi đạo đức cao nhất là nghề dạy học và làm thuốc. Đạo đức của người thầy thuốc gọi là y đức. Trong lịch sử nước ta từng sáng lên những danh y nổi tiếng nêu cao y đức. Đó là Tuệ Tĩnh, Lê Hữu Trác,...

Đọc truyện Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng của Hồ Nguyên Trừng (trong tập Nam ông mộng lục) chúng ta được biết thêm một danh y nữa: cụ Phạm Bân, mang chức Thái y lệnh dưới triều đại nhà Trần. Qua lời kể ngắn gọn theo cách ghi chép chuyện thật, việc thật, có lựa chọn những tình huống gay cấn, tác giả giới thiệu và tôn vinh một tấm gương thầy thuốc chân chính vừa giỏi nghề vừa giàu lòng nhân hậu, quyết tâm cứu người bệnh trọng mà không sợ quyền uy. Câu chuyên gồm ba đoạn, mỗi đoạn toát ra những vẻ đẹp của vị Thái y lênh và một số người có liên quan.

1. Đoạn một: Từ đầu đến... "được người đương thời trọng vọng" : giới thiệu khái quát họ tên, chức vụ và y đức của vị Thái y lệnh. Điều khiến người đọc truyện có ấn tượng nhất là tấm lòng nhân đạo bao la, tình yêu nghề nghiệp, sống hết mình với nghề của người thầy thuốc.

Ngài đã dốc hết của cải trong nhà mua thuốc và thóc gạo để vừa chữa bệnh vừa cứu đói cho bệnh nhân. Trước bệnh nhân, ngài không nề hà bất cứ việc gì. Máu mủ bẩn thỉu ư, bệnh dịch truyền nhiễm ư, người đói kém, kẻ khốn cùng ư,... ai đến với ngài, ngài đều "chữa tới khi khoẻ mạnh". Ngài tự bỏ tiền dựng thêm nhà, ngày nay gọi là bệnh viện cho người bệnh. Hàng ngàn người gặp tai hoạ đã được ngài cứu sống... Tác giả chỉ nhẹ nhàng tóm tắt những việc làm, cách cư xử và kết quả công việc của đức Thái y lệnh mà hình ảnh một thầy thuốc chân chính yêu nghề, thương yêu con người đã hiện lên rõ nét. Không một lời bình luận, nhận xét trực tiếp cất lên, nhưng người viết vẫn ngầm bày tỏ tấm lòng kính trọng, tôn vinh đối với vị Thái y lệnh họ Phạm. Còn chúng ta ngày nay, sau khi đọc câu cuối đoạn "Ngài được người đương thời trọng vọng" cũng muốn nghiêng mình bái phục vị danh y ấy.

2. Đoạn hai : Từ "Một lần..." đến "xứng đáng với lòng ta mong mỏi" : kể tình huống gay cấn mà qua đó y đức của vị Thái y được thử thách và bộc lộ rõ nét nhất, cao đẹp nhất.

Có ba sự việc diễn ra cùng một lúc.

a) Sự việc thứ nhất : Có một người bệnh đang nguy kịch, một người đàn bà "máu chảy như xối, mặt mày xanh lét", cần lương y đến cấp cứu. Nghe lời báo tin và lời mời của người nhà bệnh nhân, vị lương y vội đi ngay. Đó là một hành động đúng đắn của người thầy thuốc có trách nhiệm.

b) Sự việc thứ hai : Vừa ra tới cửa, lương y gặp sứ giả nhà vua báo tin : Vua triệu vào cung khám bệnh cho một quý nhân - người quyền quý đang bị sốt. Thế là tình huống gay cấn xảy ra. Một bên là người đàn bà đang nguy kịch, bên kia là một quý nhân đang ốm. Cả hai đều cần tới thầy thuốc Nhung sự nặng nhẹ thì khác nhau, sự giàu nghèo khác nhau, chức tước, địa vị khác nhau và... bổng lộc cũng khác nhau. Dân gian có câu : "Nhà nghèo sổ ruột không bằng công chúa đứt tay". Nếu là một thầy thuốc bình thường trước tình huống này chắc sẽ lưỡng lự. Nhưng vị Thái y lệnh không chút bãn khoăn, quyết định cứu người đàn bà thường dân trước, sau đó mới đến vương phủ. Đối với ngài, ai mắc bệnh nặng hơn thì cần cứu trước, còn mọi điều kiện khác đều không dáng quan tâm. Thái độ và sự lựa chọn ấy thật đúng đắn, nhiều thầy thuốc chân chính thường xử sự như thế. Song...

c) Sự việc thứ ba : Vị quan Trung sứ - người của triều đình đến triệu Thái y vào cung lại tỏ ý trách ngài : "Phân làm tôi, sao dược như vậy ? Ông định cứu tính mạng người ta mà không cứu tính mạng mình chăng ?". Tinh huống gay cấn tăng lên. Lời viên quan đặt trước vị lương y một sự lựa chọn mới. Nếu ngài đi chữa bệnh cho người dân trước thì sẽ phạm vào tội coi thường tính mệnh quý nhân, chống lại lộnh của vua, rất có thể bị trị tội, nhẹ thì bị phạt đòn, cầm tù, nặng có thể... rơi đầu. Hai mạng người đã được đặt lên bạn cân : mạng người dân và mạng người thầy thuốc. Hai công việc đòi hỏi vị lương y chọn một : cứu sự sống của người bệnh hay giữ lấy sự sống của bản thân mình?

Viên Trung sứ không giảng giải, thuyết phục mà dùng hai câu hỏi liên tiếp như muốn dùng quyền uy ép buộc vị lương y theo mình về phủ, ép người thầy thuốc chân chính bỏ dân thường để chữa bệnh cho quý nhân, bỏ mạng sống đang mong manh của người bệnh để giữ lấy mạng sống của mình. Song ngài Thái y lệnh đã khảng khái đáp: "Người kia không được cứu, sẽ chết trong khoảnh khắc, chẳng biết trông vào đâu. Tính mệnh của tiểu thần còn trông cậy vào chúa thượng... Tội tôi xin chịu". Thế là ngài đã dứt khoát chọn việc chữa bệnh, chứ không tìm cách bảo vệ chức tước, địa vị, tính mạng mình. Ngài quyết định cứu mạng cho bệnh nhân mà không sợ quyền uy, không quan tâm sự sống của mình.

Lời ngài vừa cứng cỏi, hiên ngang "Tội tôi xin chịu" vừa khôn khéo, dịu dàng "Tính mệnh của tiểu thần còn trông cậy vào chúa thượng". Ngài quả là người thầy thuốc chân chính thương dân nghèo, nêu cao y đức, cũng là một bé tôi biết kính trọng và tin tưởng ở nhà vua. Kết quả cuối cùng thật là... vô cùng tốt đẹp. Người đàn bà bệnh nặng được cứu sống, vị Thái y lệnh được vua khen. Công việc chỉ có một mà hiệu quả gấp hai, ba lần. Tấm lòng và bản lĩnh của người thầy thuốc cao đẹp, đáng kính trọng biết bao. Ngài đã ở hiền gập lành, tôi trung gặp vua sáng suốt. Phúc cho cả dân tộc ta bấy giờ.

3. Đoạn ba: Kết thúc câu chuyện, tác giả tóm tắt danh vọng, bổng lộc mà con cháu ngài Thái y lệnh đã thừa kế và phát huy y đức của ngài. Cách viết tương tự đoạn một, tạo nên một kết cấu hài hoà, cân đối. Đồng thời, cái kết thúc ấy cũng toát ra một triết lí nhẹ nhàng, thấm thìa. Cha mẹ gieo nhân nào, thì con cháu được gặt quả ấy. Ngài Thái y lệnh đã sống và làm nhiều việc nhân đức, xả thân cứu người mà không sợ quyền uy, được nhân dân yêu quý, nhớ ơn, được vua quan nể trọng. Con cháu ngài, nhờ đó mà noi gương y đức, gặt hái dược nhiều phúc lộc ở đời. Tính giáo huấn của câu chuyện từ mở đầu, đến kết thúc như vậy là trọn vẹn, thể hiện rõ nét đặc điểm nổi bật của loại truyện trung đại.

Với hình thức ghi chép chuyện thật, trong dó biết xoáy vào một vài tình huống gay cấn để tính cách nhân vật được bộc lộ rõ nét, truyện Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng ca ngợi phẩm chất cao quý của vị Thái y lệnh họ Phạm, đời Trần : không chỉ có tài chữa bệnh mà quan trọng hơn là có lòng thương yêu và quyết tâm cứu sống người bệnh tới mức không sợ quyền uy, không sợ mang vạ vào thân.

Đọc truyện này, liên hệ với câu chuyện về danh y Tuệ Tĩnh, tham khảo thêm mấy câu thơ của Nguyễn Đình Chiểu: Thấy người đau, giống mình đau, Phương nào cứu đặng, mau mau tự lành. Đứa ăn mày cũng trời sinh, Bệnh còn cứu đặng, thuốc dành cho không. và lời thề của danh y Hi-pô-cơ-rát : "Tôi không lấy tiền thù lao quá đáng và sẽ chăm sóc miễn phí cho người nghèo", chúng ta hiểu rằng trên đời này có rất nhiều thầy thuốc nêu cao y đức. Tổ tiên là như vậy. Con cháu ngày nay chắc chắn sẽ noi gương. Y đức của các bác sĩ, y tá, dược sĩ của chúng ta... đáng kính trọng, đáng tin tưởng xiết bao!

Người ta thường nhắc tới câu "Lương y như từ mẫu" khi nhắc tới thầy thuốc. Và cũng từ lâu, điều đó đã được xem là điều cốt lõi trong đạo đức nghề y, bởi nghề y đặc biệt hơn rất nhiều so với những nghề khác. Một thầy thuốc giỏi không chỉ đòi hỏi ở trình độ mà phải còn có tâm đức mới là một thầy thuốc đáng được nhân dân trọng vọng. Qua "Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm lòng" ta càng thấy tấm lòng đối với nghề thầy thuốc là vô cùng quan trọng.

Chúng ta có thể thấy người thầy thuốc Cụ họ Phạm trong câu chuyện hành y chữa bệnh không phải quan trọng tiền bạc bởi "ngài đem hết của cải trong nhà ra mua các loại thuốc tốt và tích trữ thóc gạo. Gặp người bệnh tật cơ khổ, ngài cho ở nhờ nhà, cho cơm cháo, chữa trị cho. Dẫu bệnh có dầm dề máu ủ nhưng ngài ko hề né tránh. Bệnh nhân tới chữa khỏe mạnh rồi mới đi. Cứ như vậy, trên giường ko lúc nào vắng bệnh nhân". Ông không tích của mà tích đức. Có thể nói mục đích hành y của thầy là cứu người, giúp dân, muốn góp phần mình vào lo cho cuộc sống của mọi người thêm ấm no, hạnh phúc. Những năm đói kém dịch bệnh nổi lên, Phạm Bân còn dựng thêm nhà đón những kẻ khốn cùng đói khát và bệnh tật đến ở. Ông đã cứu chữa được hơn ngàn người. Nhà ông đã trở thành một bệnh viện làm phúc. Có thể thấy rất rõ ràng ông là một người quý mạng chúng sinh, có lòng thương người, không so đó, tính toán khi làm việc tốt, đó là việc không phải một vị thầy thuốc nào cũng có thể làm được.

Đó mới chỉ là việc lấy của cải của bản thân ra cứu tế giúp người nhưng ông còn không tiếc mạo hiểm cả tính mạng của mình để bảo toàn tính mạng cho bệnh nhân. Khi người trong cung bị sốt, người đến tìm ông trị bệnh thì có thể thấy ông rất được trọng dụng, là một người bề tôi, đó không chỉ là một vinh hạnh mà còn là cơ hội để tiến thân. Hơn nữa, làm thần thì không thể kháng lệnh vua, nếu không sẽ mất mạng bất cứ lúc nào. Nhưng ông lại kiên quyết đi khám chữa cho người đàn bà đnag nguy kịch trước với lí do người ấy cần được chữa gấp hơn là người bị sốt trong cung. Ông không lo nhiều đến tính mạng của mình mà chỉ lo lắng cho bệnh nhân đang đối mắt với tử thần trong gan tấc. Cũng không vì quyền quý mà ngó lơ những người dân thường. Ở vào trường hợp ấy, cho dù ông chọn theo người vào cung thì cũng là lẽ thường, nhưng ông không phải là một thầy thuốc bình thường mà là một thầy thuốc có tấm lòng bao la. Ông hiểu chữa bệnh không phân cấp bậc, tính mạng của ai cũng đáng quý. Vì vậy sau đó, chính nhà vua cũng phải xá tội và ban thưởng cho ông bởi ông thực sự là một lương y hiếm có.

Câu chuyện đã mang lại nhiều ý nghĩa về nghề y, đồng thời khuyên răn những người thầy thuốc không chỉ chau dồi về tài năng mà còn phải chau dồi nhiều về đạo đức nghề nghiệp, biết đặt mạng sống của bệnh nhân lên hàng đầu, chữa trị không phân sang hèn, biết yêu thương con người,... Người thầy thuôc như vậy mới xứng đáng được công nhân và tôn vinh. Đây là một truyện giản dị mà hấp dẫn, chứa chan tình người, nêu cao đạo đức của người thầy thuốc chân chính. Hình ảnh tuyệt đẹp về người thầy thuốc giàu tình thương người, toả sáng tâm đức, y đức, sẽ luôn để lại lánh yêu và ngưỡng mộ trong lòng mỗi chúng ta.

Hơn nữa, Hãy tưởng tượng cuộc đọ sức của Sơn Tinh và Thuỷ Tinh trong điều kiện ngày nay với máy xúc, máy ủi, xi măng cốt thép,... là một bài học quan trọng trong, do đó các em cần phải chuẩn bị Hãy tưởng tượng cuộc đọ sức của Sơn Tinh và Thuỷ Tinh trong điều kiện ngày nay với máy xúc, máy ủi, xi măng cốt thép,... trước ở nhà.

Cuộc sống có muôn hình vạn trạng và cả nghề nghiệp cũng vậy, có rất nhiều nghề nghiệp trong xã hội và nghề nào cũng cần phải có đạo đức. Thế nhưng nổi trội hơn cả vẫn là nghề dạy học và nghề y. Truyện “Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng” của tác giả Hồ Nguyên Trừng – con trai trưởng của vua Hồ Quý Ly), được viết vào khoảng nửa đầu thế kỉ XV trên đất Trung Quốc có nội dung là kể về một bậc lương y tinh thông nghề nghiệp và cũng luôn giàu lòng nhân đạo.

Truyện cũng đã ca ngợi phẩm chất cao quý của Thái y lệnh Phạm Bân – một người thầy thuốc luôn hết lòng vì dân nghèo. Người thầy thuốc này cũng đã quên mình để cứu người, ông đã bất chấp quyền uy vua chúa cũng như sự nguy hiểm đến tính mạng của bản thân. Đọc truyện cũng bao gồm ba đoạn có liên quan chặt chẽ với nhau nhất là trong việc bộc lộ chủ đề của truyện. Ngay từ đoạn đầu tác giả đã giới thiệu tên tuổi, chức vị, công đức của Phạm Bân. Tiếp theo đến đoạn giữa kể về một tình huống gay cấn đồng thời cũng lại có được nét tính chất thử thách, thông qua đó ta nhận thấy được y đức của ông được bộc lộ rõ. Thế rồi cũng chính đoạn cuối nhấn mạnh y đức như thật sáng ngời của bậc lương y dường như cũng đã truyền cho con cháu, hơn nữa lại còn giúp con cháu giữ vững nghiệp nhà, tiếp tục cứu đời.

Tất cả những công đức của lương y Phạm Bân cũng rất lớn, thực tế thì cũng không phải thầy thuốc nào cũng làm được như ông. Lương y Phạm Bân cũng đã dốc toàn tâm, toàn ý, dốc toàn lực để cứu người mà không nề hà ông cũng không hề tính toán thiệt hơn. Lương y Phạm Bân đã đem hết tiền của trong nhà ra mua thuốc tốt, tích trữ thóc gạo để có thể vừa nuôi ăn vừa chữa bệnh cho người nghèo khổ. Cho dẫu là bệnh nặng đến đâu chăng nữa ông cũng không né tránh mà tận tình cứu chữa. Những câu chuyện có thật nói về tấm lòng y đức, thương người của ông đó chính là Phạm Bân còn nhà cho họ ở, chu cấp cơm cháo đầy đủ và chữa bệnh không lấy tiền. Thành quả ông làm được vì ông cũng đã cứu sống hơn ngàn người trong những năm đói kém, dịch bệnh rồi mất mùa.

Chuyện về lương y Phạm Bân khiến ta cảm phục nhất là việc ông đã quyết tâm cứu sống người đànbà nghèo trước rồi sau đó mới chữa bệnh cho quý nhân trong cung vua cho dù đã có lệnh của vua. Khi thấy lương y như thế thì quan Trung sứ vô cùng tức giận và đã nói với lương y: Phận làm tôi, sao được như vậy? Ông định cứu mạng người ta mà không cứu tính mạng mình chăng? Câu hỏi này cũng đã khiến cho lương y tốt bụng này bị rơi vào tình trạng éo le, khó xử. Điều này cũng buộc ông phải có được một sự chọn lựa vô cùng đứng đắn giữa việc cứu người dân đang trong cơn nguy kịp hay chỉ để thực hiện phận sự của một kẻ bề tôi.

Ta như nhận thấy được một thái độ dứt khoát và cương quyết của lương y lúc này đây cũng đã lại chứng tỏ uy quyền vua chúa không thắng nổi y đức của một bậc lương y chân chính. Lương y Phạm Bân cũng không hề sợ mắc tội “phạm thượng”, không màng đến tính mạng mà ông chỉ nghĩ đến trách nhiệm của người làm thầ thuốc là phải cứu người.

Lương y Phạm Bân không chỉ có trái tim nhân hậu mà ông còn có được một bản lĩnh cứng cỏi và còn bộ lộ được một sự thông minh ở trong ứng xử. “Nếu người kia không được cứu, sẽ chết trong khoảnh khắc, chẳng biết trông vào đâu”. Với câu nói này như đã thể hiện rằng lương y luôn luôn có tình thương và lòng bao dung của nhà vua đồng thời và tỏ rõ lòng thành của một bề tôi. Nhà vua là người có lương tâm thì chắc chắn rằng cũng sẽ cảm động mà sẽ trị tội Trung sứ.

Ban đầu nhà vua tức giận thế nhưng khi nghe Thai y lệnh trình bày ngọn ngành thì đã hết lòng khen ngợi cho lương y Phạm Bân. Lý do chính bởi vì Phạm Bân lấy tấm lòng chân thành của mình để tâu trình điều hơn lẽ thiệt và đã thuyết phục được nhà vua. Với tấm lòng y đức, sự bản lĩnh, trí tuệ và lòng nhân ái đã giúp cho lương y thoát tội và nhận lời khen ngợi và tên tuổi của ông còn lưu truyền mãi trong dân gian.

Tóm lại truyện “Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng” là một truyện mang tính chất giáo huấn khá rõ. Cách viết nhấn mạnh vào tình huống giữa chọn việc cứu người ngay hay là làm tròn nghĩa vụ của bậc bề tôi như cũng đã khiến cho tính cách nhân vật được bộc lộ rõ ràng nhất. Tác phẩm là một bài ca ca ngợi về y đức của lương y Phạm Bân và là một tấm gương để những người làm nghề y không những tự trau dồi cho mình thêm kiến thức mà phải có được một tấm lòng nhân hậu, hết lòng vì bệnh nhân.

Đây là loại truyện viết về người thật việc thật. Khác với loại truyện hư cấu thường có các yếu tố thần kì, loại truyện này phải dựa vào nguyên mẫu. Cái dễ và cái khó cũng từ đấy mà ra. Hơn nữa, viết về truyền thống gia đình cũng như đốt một nén tâm hương, sự thành kính của cháu con phải lấy đức trung thực làm đầu. Hồ Nguyên Trừng viết về cụ tổ bên ngoại cũng như Nguyễn Trãi viết về ông ngoại (Trần Nguyên Đán). Thời gian xuất hiện, công tích của các bậc tiền liệt có thể khác nhau, nhưng cả hai đều là những tấm gương cho đương thời và hậu thế.

Song, dù là chuyện có thật, phải viết làm sao cho hấp dẫn, phải để lại ấn tượng sâu sắc, độc đáo cho người đọc. Để đạt được những tiêu chí nghệ thuật này, tác giả của truyện vừa phải đảm bảo được tính nhất quán của hình tượng nhân vật vừa phải kiến tạo được tình huống để từ đó tính cách nhân vật nổi bật hẳn lên. Cả hai yêu cầu trên đây đều cần đến sự lựa chọn chi tiết và sắp xếp các chi tiết. Cách dàn dựng này phải hết sức công phu nhưng đến với người nghe, câu chuyện vẫn cứ là hợp lí, cứ hồn nhiên như chẳng hề có một sự dụng công nào.

Đành rằng khi nói đến một danh y có thể khai thác hai yếu tố là y thuật và y đức, như tên truyện đã xác định “Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng” (ở đây là y đức), nhưng để có được ấn tượng về y đức ấy, cách sắp xếp của người viết có thể chọn một trong ba cách. Thứ nhất: từ trước đến sau theo trình tự thời gian để tính cách nhân vật được khẳng định. Thứ hai: từ khái quát đến cụ thể, từ cái chung đến cái riêng để nhân vật vừa có chiều rộng vừa có độ sâu. Thứ ba: lấy việc nâng cấp làm phương tiện nhằm kích thích hứng thú cho người đọc. Trong truyện Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng không loại trừ phương án một và hai. Nhưng tác dụng, hiệu quả nghệ thuật của truyện lại chủ yếu do cách trình bày có tính chất đòn bẩy, có yếu tố kịch tính để tạo ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc và có sức lan tỏa dài lâu.

1. Thầy thuốc họ Phạm là người có y đức tuyệt vời

Sau khi giới thiệu vắn tắt nhân thân, nghề nghiệp và chức vụ trong triều của bậc danh y, người viết có kể lại như sau: “Ngài thường đem hết của cải trong nhà ra mua các loại thuốc tốt và tích trữ thóc gạo. Gặp kẻ tật bệnh cơ khổ, ngài cho ở nhà mình, cấp cơm cháo chữa trị. Dẫu bệnh có dầm dề máu mủ, ngài cũng không hề né tránh. Bệnh nhân đến chữa tới khi khỏe mạnh rồi đi. Cứ như vậy, trên giường không lúc nào vắng người”. Cách kể ấy, kết hợp với ngôn ngữ không một chút phô trương đã đạt được hiệu quả cao nhất. Ấy là sự tôn vinh một con người “hằng tâm, hằng sản” xem đồng loại như chính bản thân mình. Việc “Tích cốc phòng cơ, tích y phòng hàn” (trữ gạo phòng đói, trữ áo phòng rét) không phải cho cá nhân ông mà cho những người nghèo, bệnh tật. Bởi người nghèo vốn đã khổ, bệnh tật lại càng khổ hơn.

Thấu hiểu được cái lo ấy, ông đã chuẩn bị theo cách của riêng mình. Tâm lí của người xưa (Một người làm quan cả họ được nhờ), mục đích của người xưa trong việc đỗ đạt (Vinh thân phì gia), trong ông không còn chỗ đứng. Nó đã bị loại trừ. Thêm nữa, cùng với các chi tiết đó, ta còn thấy một điều: Mặc dù giữ chức Thái lệnh, ông không gần vua mà lại gần dân. Lần thứ hai ông vượt lên mọi thứ đẳng cấp, tôn ti, trên dưới mà xã hội cũ rất rạch ròi để đến với người dân trăm họ. Đến với người bệnh, lòng ông như một cánh cửa mở ra, ông xem đó là chức phận, là lẽ sống, là hạnh phúc của mình.

2. Mệnh lệnh của nghĩa vụ và tiếng gọi của lương tâm.

Một tình huống bất ngờ xảy đến. Hai yêu cầu cùng một lúc được đặt ra. Đó là hai người bệnh, một là quý nhân trong vương phủ, còn một chỉ là kẻ thường dân. Phải lựa chọn thế nào? Trái tim của người thầy thuốc đã trọn vẹn dành cho người áo vải. Không phải vì đố kị với những kẻ phú quý giàu sang mà chỉ vì “Nay mệnh sống của người này chỉ trong khoảnh khắc”. Thái độ lựa chọn ấy là một thách thức đối với chức phận và quyền uy. Giữ trọng trách chữa bệnh trong triều, ông mắc lỗi “đào nhiệm” (bỏ nhiệm vụ). Là thần dân, ông còn mắc tội khi quân (coi thường nhà vua, coi thường phép nước).

Tội ấy nếu xử là phải chém đầu. Việc cảnh báo của quan Trung sứ không phải chỉ là do tức giận: “Ông định cứu tính mạng người ta mà không cứu tính mạng mình chăng?”. Song sự khảng khái, khí tiết của kẻ sĩ trong ông là một bức trường thành. Nó là chỗ dựa cho ông trong cách lập luận bất di bất dịch. Phong cách văn bản ở đây đòi hỏi một hình thức không thể là thuyết minh. Nó phải là tự sự, chỉ có tự sự mới thông qua một loạt sự kiện, chi tiết mà khắc họa được tính cách nhân vật. Tính cách cứng cỏi ấy thể hiện thông qua hành động và lí lẽ. Hành động là lựa chọn, còn lí lẽ là một lí lẽ rất riêng. Lập trường tuy kiên định những lời nói lại rất mềm, tiến thoái, cương nhu rất khéo: “Tôi có mắc tội, cũng không biết làm thế nào.

Nếu người kia không được cứu, sẽ chết trong khoảnh khắc, chẳng biết trông vào đâu. Tính mệnh của tiểu thần còn trông cậy vào chúa thượng, may ra thoát”. Nếu trước đó, bậc trưởng lão đã vì người bệnh mà không tiếc của, tiếc công, đến đây, ông đã lấy mạng sống của mình ra che chở cho họ (dù chịu mất đầu). Cũng may, vương là một đấng minh quân. Người đã thấu hiểu. Vị danh y không những không phải chịu tội (chỉ bị quở trách nhẹ nhàng) mà lại còn được ban khen. Phần thưởng xứng đáng này là một sự tôn vinh để chân dung bậc tiền liệt họ Phạm nổi bật hẳn lên trong sự kính cẩn tự hào của cháu con dòng họ. Và với đời, đó cũng là cách ngưỡng mộ xứng đáng với một danh y.

Từ xa xưa, các cụ ta đã có những câu thành ngữ dành riêng cho các thầy thuốc có tấm lòng y đức cao cả như “Lương y như từ mẫu”, “Thầy thuốc như mẹ hiền”, và những câu thành ngữ đó lại một lần nữa ta thấy được trong truyện “Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng” của tác giả Hồ Nguyên Trừng. Truyện không chỉ ca ngợi đến tài y thuật, y đức của Thái y lệnh Phạm Bân mà con nêu cao tấm gương về lòng nhân đức, yêu thương con người của những người thầy thuốc chân chính.

Tác phẩm được ra đời vào khoảng thế kỉ thứ XV, ngợi ca một vị lương y tài năng và đức độ, giàu lòng nhân đạo. Đó chính là Thái y lệnh Phạm Bân, ông là một người thầy thuốc có địa vị cao sang nhưng luôn hết lòng vì dân chúng và người bệnh khó khăn, không màng đến cả sự hiểm nguy của tính mạng mình. Truyện có kết cấu phong phú, mối liên hệ chặt chẽ với các tình huống truyện gay cấn.

Thầy thuốc Phạm Bân dùng cả tâm lực và sức lực của mình để chữa bệnh cho mọi người, không phận biệt giàu nghèo, ông dồn của cải của mình để mua thuốc tốt chữa cho dân, tích trữ lúa gạo để nuôi người bệnh và cứu đói cho dân nghèo, hơn thế ông còn xây nhà cho những kẻ khốn cùng đến ở và chữa bệnh, bệnh nhân đến nhà ông chữa bệnh đến khi khỏi thì đi, ông không lấy tiền. Việc làm của ông trên quan điểm tích đức chứ không tích tài, ông đã cứu giúp cho hàng nghìn người bần cùng nghèo khổ thoát khỏi bệnh tật và đói kém.

Trong truyện, tác giả đã đặt vị lương vi này vào một tình huống gay cấn, từ đó làm nổi bật rõ nhân cách và y đức của Phạm Bân. Cùng một lúc có hai người bệnh, một bên tới tận nhà gõ cửa, người phụ nữ đang trong cơn nguy kịch máu chảy như xối, còn một bên là quý nhân trong cung vua đang sốt, được vua truyền lệnh vào chữa trị. Trước hoàn cảnh ấy, ông đã lựa chọn đi tới chữa cho người phụ nữ đang trong cơn nguy kịch kia, bởi đối với ông tính mạng người bệnh là trên hết. Ông cũng nhận rõ tình hình quý nhân trong cung chưa cấp bách nên để vào khám sau, ông đã lựa chọn việc cứu người mà không màng tới sự đe dọa của bề trên có thể ảnh hưởng tính mạng mình.

Có thể thấy, ông không chỉ là người có trái tim nhân hậu mà còn là người dũng cảm, có bản lĩnh, ứng xử tài tình, không chỉ làm tốt bổn phận người thầy thuốc mà còn khơi dậy lòng bao dung và tình thương dân của vua. Phạm Bân là một vị lương y tài đức vẹn toàn, không chỉ là bậc đại hiền trong lòng dân mà còn là trung thần đáng trọng của vua, có công rất lớn trong việc thức tỉnh cái tâm của vua Trần Anh Tông.

Qua truyện “Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng”, tác giả Hồ Nguyên Trừng đã mang đến cho người đọc một tấm gương sáng về “Lương y như từ mẫu”, đồng thời truyện có ý nghĩa giáo dục và thức tỉnh y đức trong những người lương y trong xã hội hiện nay. Đặt sinh mệnh và lợi ích của người bệnh lên hàng đầu đó mới là phẩm chất đáng quý của người thầy thuốc.

Truyện Thầy thuốc giỏi cổi nhất ở tấm lòng của Hồ Nguyên Trưng được viết vào khoảng nửa dẩu thế ki XV trên đất Trung Quốc với nội dung kể về một bậc lương y tinh thông nghề nghiệp và giàu lòng nhân đạo.

Trong xã hội có rất nhiều nghề và làm nghề nào cũng phải có đạo đức. Một trong số đó là nghề thầy thuốc vô cùng cao quý. Truyện đã ca ngợi phẩm chất, cao quý của Thái y lệnh Phạm Bân: hết lòng vì dân nghèo, quên mình để cứu người, bất chấp quyền uy vua chúa cũng như sự nguy hiểm đến tính mạng bản thân.

Truyện gồm ba đoạn có liên quan chặt chẽ với nhau. Đoạn đầu giới thiệu tên tuổi, chức vị, công đức của Phạm Bân. Tiếp đến đoạn giữa kể về một tình huống gay cấn có tính chất thử thách, qua đó y đức của ông được bộc lộ rõ nhất. Và cuối cùng là nhấn mạnh y đức sáng ngời của bậc lương y đã truyền cho con cháu, giúp con cháu giữ vững nghiệp nhà, tiếp tục cứu đời.

Công đức của lương y Phạm Bân rất lớn, không phải thầy thuốc nào cũng làm được như ông. Ông đã dốc toàn tâm, toàn ý, toàn lực để cứu người mà không nề hà, không tính toán thiệt hơn.

Phạm Bân đã đem hết tiền của trong nhà ra mua thuốc tốt, tích trữ thóc gạo để vừa nuôi ăn vừa chữa bệnh cho người nghèo khổ. Dẫu bệnh nặng đến đâu chăng nữa ống cũng không né tránh. Lương y làm nhà cho họ ở, chu cấp cơm cháo đầy đủ và chữa bệnh không lấy tiền, ông đã cứu sống hơn ngàn người trong những năm đói kém, dịch bệnh. Nhưng điều làm ta cảm phục nhất là việc ông đã quyết tâm cứu sống người đàn bà nghèo trước rồi sau đó mới chữa bệnh cho quý nhân trong cung vua, dù đã có lệnh của vua.

Thái độ tức giận cùng với lời nói có ý đe dọa của quan Trung sứ: – Phận làm tôi, sao được như vậy? Ông định cứu tính mạng người ta mà không cứu tính mạng mình chăng? Đã đẩy lương y Phạm Bân vào một tinh huống éo le khó xử. Đây là một thử thách gay go buộc ông phải có sự lựa chọn đúng đắn giữa việc cứu người dân thường sắp chết với việc thực hiện phận sự của một kẻ bề tôi.

Thái độ dứt khoát và cương quyết của ông chứng tỏ uy quyền vua chúa không thắng nổi y đức của một bậc lương y chân chính, ông không sợ mắc tội “phạm thượng", không sợ nguy hiểm đến tính mạng mà chỉ nghĩ đến trách nhiệm của người thầy thuốc, ông đã vượt qua thử thách một cách nhẹ nhàng.

Phạm Bân không chỉ có trái tim nhân hậu và bản lĩnh cứng cỏi mà còn tỏ ra rất thông minh trong ứng xử. Câu nói: Nếu người kia không được cứu, sẽ chết trong khoảnh khắc, chẳng biết trồng vào đâu. Tính mệnh của tiểu thần còn trông cậy vào chúa thượng, may ra thoát đã nhấn mạnh đến trách nhiệm nặng nề của người thầy thuốc, khơi dậy tình thương và lòng bao dung của nhà vua và tỏ rõ lòng thành của một bề tôi. Nếu như nhà vua là người có lương tâm, chắc chắn sẽ cảm động và không trị tội ông.

Quả thật, lúc đầu nhà vua tức giận, nhưng sau khi nghe Thái y lệnh trình bày thì không những hết giận mà còn ban khen. Điều dó chứng tỏ Trần Anh Vương cũng là một ông vua sáng suốt và nhân đức. Phạm Bân lấy tấm lòng chân thành của mình để tấu trình điều hơn lẽ thiệt, từ đó thuyết phục được nhà vua. Đây là thắng lợi vẻ vang của y đức, của bản lĩnh, trí tuệ và lòng nhân ái.

Kết thúc truyện, tác giả kể về con cháu cửa Thái y lệnh và sự ngợi khen của người đời đối với gia đình ông. Sự nghiệp của lương y Phạm Bân và con cháu ông đã chứng minh cho quan niệm Ở hiền gặp lành?. Tên tuổi của ông cón lưu truyền mãi trong dân gian.

Truyện Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng mang tính chất giáo huấn rất cao. Cách viết gần với cách viết kí, viết sử, nghĩa là thiên về ghi chép chuyện người thật việc thật mà không cần thêm thắt. Truyện có bố cục chặt chẽ, hợp lí và cách dẫn dắt gây hứng thú cho người đọc, cùng việc chọn lọc và nhấn mạnh vào một tình huống gay cấn (đó là chỉ tiết có thật) để qua đó tính cách nhân vật chính được bộc lộ rõ ràng, gây ấn tượng khó quên.

Khi thể hiện tính cách nhân vật, tác giả còn tạo ra những lời đối thoại sắc sảo, chứa dựng ý tứ sâu xa. Do đó, truyện vừa có giá trị nội dung lớn, vừa có già tri nghệ thuật cao.