Bài soạn "Những ngày đầu của nước Việt Nam mới" số 4

I. Tìm hiểu chung tác phẩm

1. Tác giả: Võ Nguyên Giáp sinh ngày 1911 – 2013

Là nhà lãnh đạo kiệt xuất của cách mạng Việt Nam. Bắt đầu hoạt động cách mạng từ năm 1925.
Cuộc đời ông luôn song hành với những chặng đường lịch sử của dân tộc trong thế kỷ XX.
Với tầm tư tưởng và tầm văn hóa lớn, Đại tưỡng Võ Nguyên Giáp đã tại hiện lại những chặng đường ấy trong nhiều tác phẩm hồi kí: "Những năm tháng không thể nào quên" 1970, “Chiến đấu trong vòng vây” (1978), “Điện Biên Phủ – điểm hẹn lịch sử” (1994)...
Phần mộ của đại tướng tại khu vực biển Vũng Chùa – Đảo Yến, thuộc thôn Thọ Sơn, xã Quảng Đông, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình.

2. Tác phẩm:

Thể loại: Hồi kí - là ghi chép về những gì xảy ra trong quá khứ trên cơ sở hồi tưởng, nhớ lại.
Tác phẩm do nhà văn Hữu Mai thể hiện.
Nội dung phần trích: tái hiện một giai đoạn lịch sử đầy khó khăn, thử thách với toàn Đảng toàn dân ta, đó là những ngày đầu của nước VN mới.
Xuất xứ: Trích chương XII của hồi kí.

Bố cục: 4 phần

II. Trả lời câu hỏi
Câu 1: Tìm hiểu bố cục của đoạn trích

Trả lời:

Phân tích gồm 4 đoạn:

Phần 1: Từ đầu đến “ập vào miền Bắc": Từ thế đứng hiên ngang của dân tộc thời chống Mĩ, tác giả hồi tưởng về giờ phút hiểm nghèo của đất nước Việt Nam mới.
Phần 2: Tiếp theo đến "thêm trầm trọng": Những khó khăn mọi mặt của đất nước, tưởng khó có thể vượt qua.
Phần 3: Tiếp theo đèn “ba trăm bảy mươi kilôgam vàng": Những biện pháp tích cực của chính quyền mới quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thử thách của toàn Đảng. Toàn dân ta.
Phần 4: Đoạn còn lại: hình ảnh Bác Hồ biểu tượng cho một chính thể mới, Nhà nước mới. Nhà nước của dân, do dân, vì dân.

Câu 2: Để hồi tưởng về những ngày đầu của nước Việt Nam mới, tác giả đã xuất phát...

Để hồi tưởng về những ngày đầu của nước Việt Nam mới, tác giả đã xuất phát từ điểm nhìn hiện tại nào? Những cảm nghĩ cụ thể của tác giả?

Trả lời:

Điểm nhìn hiện tại là bối cảnh đất nước năm 1970, thời điểm cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra vô cùng gay go, ác liệt. So với 25 năm trước thì tuy khó khăn nhưng thế và lực của ta đã khác. Năm 1945 là "thời kì làm mưa, làm gió của chủ nghĩa đế quốc", "gần hai chục vạn quân Tưởng từ mấy ngả ập vào miền Bắc"; còn bây giờ (1970), "mỗi hành động kẻ cướp ... không tránh khỏi bị trừng phạt", mọi cách tô son trát phấn của đế quốc Mĩ với bọn ngụy quyền tay sai ở miền Nam đều "hoàn công vô ích". Năm 1945, nước Việt Nam chưa có tên trên bản đồ thế giới, cả Đông Dương khi đó mang tên Indo-China (vùng giáp giới Ấn Độ - Trung Quốc) thuộc Pháp; còn bây giờ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã là một nước tự do.

Câu 3: Phần trích đã nêu rõ những khó khăn nguy nan của nước Việt Nam mới ra sao?

Trả lời:

Nước Việt Nam mới khai sinh đã phải đương đầu với bao khó khăn, nguy nan nằm giữa bốn bề hùm sói, phải tự dốc mình đấu tranh dũng cảm, mưu trí phải tìm mọi cách để sống còn".

Đảng phải hoạt động bí mật, các đảng viên đều công tác dưới danh nghĩa những cán bộ Việt Minh. Chính quyền cách mạng mới, “chưa được nước nào công nhận’
Kinh tế hết sức khó khăn: ruộng đất vẫn trong tay địa chủ, bão lụt, hạn hán liên miên, buôn bán với nước ngoài trì trệ, hàng hoá khan hiếm, ngân khố chỉ còn một triệu bạc rách.
Đời sống nhân dân rất thấp. Nạn thất nghiệp tăng, nạn đói, dịch tả sản sinh trở lại.
Thực dân Pháp xâm lược trở lại Nam bộ làm cho khó khăn "càng thêm trầm trọng”.
=> Đây là những thách thức quá lớn đối với chính quyền cách mạng đang còn rất non trẻ.

Câu 4: Đảng và Chính Phủ được sự ủng hộ của toàn dân đã có quyết sách...

Đảng và Chính Phủ được sự ủng hộ của toàn dân đã có quyết sách đứng đắn sáng suốt như thế nào để đưa đất nước vượt qua gian khố?

Trả lời:

Việc quan trọng trước hết là phải củng cố và giữ vững chính quyền cách mạng, giải tán chính quyền cũ (chính quyền của thực dân phong kiến) xây dựng bộ máy chính quyền mới, từ chính quyền cơ sở là Hội đồng nhân dân, Ủy ban hành chính đến Trung ương là Quốc dân đại hội, toàn dân đóng góp ý kiến cho dự án Hiến pháp, thi hành một số chính sách mới: địa chủ phải giảm tô 25%, xóa nợ cho nông dân, toàn dân tăng cường học chữ quốc ngữ, học tập thi cử đều miễn phí, động viên tinh thần đóng góp trong nhân dân, lập "Quỹ Độc lập", kêu gọi đồng bào hưởng ứng "Tuần lễ vàng". Nội lực của nước Việt Nam mới được nâng lên nhanh chóng.

Câu 5: Trong cả phần trích, đâu là hình tượng tiêu biểu, gây ấn tượng sâu sắc nhất? Vì sao?

Trả lời:

Gây ấn tượng mạnh là hình ảnh Bác Hồ, người đứng đầu bộ máy lãnh đạo Đảng và Chính phủ, người cầm lái con thuyền cách mạng vượt qua sóng gió lớn. Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã cho ta thấy một nét đẹp ngời sáng và cao cả của Bác dó là sự toàn tâm toàn ý vì dân, vì nước “ở Người, mọi vấn đề, mọi chuyện của Đảng, của nước, của dân đều trở thành những rung động sâu xa trong tình cảm". Để chính quyền mới có thể tồn tại và lớn mạnh dần, Bác chủ trương xây dựng “Với quan hệ giữa những người làm việc trong bộ máy chính quyền mới với nhân dân". Bác đề ra ba mục tiêu quan trọng “diệt giặc đói, giặc dốt, diệt giặc ngoại xâm", muốn thế phải dựa vào lực lượng và tinh thần của dân.

Chính quyền mới phải làm tất cả mọi việc “để mưu cầu hạnh phúc cho dân". Bác viết: “Nước độc lập mà dân không được hưởng hạnh phúc thì độc lập không có nghĩa lí gì". Tác giả đã khái quát rất sâu sắc: “Hạnh phúc cho dân đó là mục đích của việc giành lấy chính quyền và giữ vững chính quyền ấy. Đó là lí tưởng của Người, là tấm lòng của Người". Bác đưa ra chủ trương kiên quyết chống lại những biểu hiện tiêu cực, khuyết điểm của những người làm việc tại các cơ quan. Bác viết bài tự phê bình cho đăng trên các báo, vạch ra “cái tệ tham ô nhũng lạm" và nói thành thật: “ những sự thành công là nhờ đồng bào cố gắng. Những khuyết điểm kể trên là một tội lỗi chúng tôi". Vì những lẽ đó có thể nói như tác giả hồi kí: “Đồng bào ta đã nhận thấy ở Bác Hồ, hình tượng tượng trưng cao đẹp nhất của dân, của nước, của cách mạng...".

Câu 6: Nghệ thuật thể hiện hồi kí trong phần trích này có gì đặc biệt?

Trả lời:

Trần thuật mọi sự kiện từ điểm nhìn của một người đại diện cho bộ máy lao động Đảng và Chính Phủ. Sự kiện mang tính toàn cảnh, phác họa những nét lớn, tiêu biểu cho cảm nghĩ chung của những người lao động Đảng và CP=> Đoạn hồi kí giống như những trang biên niên sử ghi lại những năm tháng không thể nào quên của đất nước.