Bài soạn tham khảo số 5

Trả lời câu 1 (trang 49 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Cảnh đất nước và nhân dân khi giặc Pháp đến xâm lược:

- Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây: họa xâm lăng ập đến bất ngờ lúc tan chợ, khi ai nấy đã mệt mỏi sau một ngày dài.

- Một bàn cờ thế phút sa tay: nhà Nguyễn nhanh chóng sụp đổ, đất nước lâm vào cục diện bi đát, không thể cứu vãn.

- Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy / Mất ổ đàn chim dáo dác bay: Hình ảnh thương tâm, trẻ em là đối tượng yếu ớt không có khả năng tự vệ, chúng bỏ chạy trong hoảng loạn, vô phương hướng.

- Bến Nghé của tiền tan bọt nước / Đồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây: những miền đất đai trù phú sầm uất bậc nhất nay bị cướp phá, thiêu hủy.

=> Thảm cảnh nước mất nhà tan vô cùng thương tâm, hỗn loạn.

Trả lời câu 2 (trang 49 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Tâm trạng, tình cảm của tác giả trong cảnh thực dân Pháp xâm lược:

- Bàng hoàng, thảng thốt, ngơ ngác trước tai họa xâm lăng bất ngờ.

- Đau đớn, thương xót trước thảm cảnh nước mất nhà tan.

- Căm hận lũ cướp nước và bán nước.

Trả lời câu 3 (trang 49 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Thái độ của nhà thơ thể hiện qua câu hỏi tu từ đầy trăn trở trong hai câu kết:

- Nỗi oán hận triều đình và tiếng kêu cứu của người dân chạy giặc.

- Chất vấn một cách mỉa mai, chua chát; nỡ để dân đen là lời cảm thán, phê phán triều đình nhà Nguyễn bỏ mặc dân chúng gánh chịu cảnh điêu linh

- Hai câu kết thể hiện niềm cảm khái lẫn thái độ phê phán triều đình hèn nhát, vô trách nhiệm đã bỏ đất, bỏ dân.

- Bên cạnh các chi tiết tả thực chân xác, những hình ảnh tượng trưng đầy gợi cảm, giọng thơ u hoài, đau xót góp phần thể hiện tình cảm của nhà thơ.

- Đó là lòng yêu thương dân, căm thù giặc bạo tàn và là lời ngầm trách móc triều đình bất lực.

Bố cục

Bố cục: 2 phần

- Phần 1 (sáu câu đầu): Cảnh đất nước và nhân dân khi thực dân Pháp đến xâm lược.

- Phần 2 (hai câu cuối): Tâm trạng, thái độ của tác giả.