Bài soạn tham khảo số 5
Phần I
Trước khi đọc
Câu 1 (trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Kể về một sự giúp đỡ, chia sẻ mà em đã dành cho ai đó hoặc từng được đón nhận.
Phương pháp giải:
Nhớ lại việc tốt mà em đã làm và kể lại.
Lời giải chi tiết:
Em đã từng giúp đỡ một bà cụ qua đường, bà cụ mỉm cười cảm ơn em và em đã cảm thấy lòng mình rất hạnh phúc. Giống như ai đó đã từng nói rằng “Khi bạn cho đi đóa hồng, bàn tay bạn tự nó phảng phất hương thơm”.
Câu 2 (trang 67 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Đọc nhan đề Gió lạnh đầu mùa, em dự đoán nhà văn sẽ kể chuyện gì?
Phương pháp giải:
Chú ý sự vật được nhắc tới và dự đoán nội dung truyện.
Lời giải chi tiết:
Em dự đoán nhà văn sẽ kể câu chuyện về tình người liên quan đến những ngày lạnh giá của mùa đông.
Phần II
Đọc văn bản
Câu 1 (trang 68 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Chiếc áo bông cũ có xuất hiện ở phần tiếp theo của truyện không?
Phương pháp giải:
Đọc diễn biến phần tiếp theo và trả lời.
Lời giải chi tiết:
Chiếc áo bông có xuất hiện ở phần tiếp theo của truyện.
Câu 2 (trang 70 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Dáng vẻ bề ngoài của bé Hiên được miêu tả như thế nào?
Phương pháp giải:
Chú ý chi tiết nói về nhân vật Hiên.
Lời giải chi tiết:
Dáng vẻ bề ngoài của bé Hiên được miêu tả: "Co ro đứng bên cột quán, chỉ mặc có manh áo tả tơi, hở cả lưng và tay". Hiên không có áo lành để mặc vì mẹ Hiên rất nghèo, chỉ có nghề đi mò cua bắt ốc.
Câu 3 (trang 71 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Theo em, mẹ Sơn có phạt hai chị em Sơn không. Điều gì khiến em suy đoán như vậy.
Phương pháp giải:
Thử suy đoán về cách ứng xử của người mẹ và trả lời.
Lời giải chi tiết:
Theo em, mẹ Sơn không phạt hai chị em Sơn. Bởi mẹ Sơn là người tình cảm, tinh tế và giàu cảm xúc. Nó thể hiện qua việc mẹ cất giữ chiếc áo bông đã cũ, mẹ yên lặng và xúc động nhớ lại chiếc áo này là của Duyên.
Câu 4 (trang 72 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Em có đoán đúng những gì xảy ra trong phần kết của câu chuyện này không?
Phương pháp giải:
Nhớ lại phần dự đoán trước đó của em và trả lời.
Lời giải chi tiết:
Em dự đoán sự việc xảy ra ở cuối câu chuyện là: Khi biết được việc hai chị em Sơn cho Hiên chiếc áo bông cũ, mẹ đã không mắng hai chị em mà còn thầm tự hào, ủng hộ về hành động yêu thương, giúp đỡ người khác của hai chị em.
Phần III
Sau khi đọc
Câu 1 (trang 73 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Câu chuyện được kể bằng lời kể của người kể chuyện ngôi thứ mấy?
Phương pháp giải:
Đọc lại văn bản và xác định ngôi kể.
Lời giải chi tiết:
Câu chuyện được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ ba.
Câu 2 (trang 73 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Liệt kê một số chi tiết, hình ảnh miêu tả thái độ của chị em Sơn với các bạn nhỏ.
Phương pháp giải:
Đọc lại đoạn chị em Sơn gặp các bạn nhỏ nhà nghèo và liệt kê các hình ảnh.
Lời giải chi tiết:
Một số chi tiết, hình ảnh miêu tả thái độ của chị em Sơn với các bạn nhỏ:
- Sơn và chị vẫn thân mật chơi đùa, chứ không kiêu kỳ và khinh khỉnh như các em họ của Sơn.
- Chị Lan dơ tay vẫy một con bé từ nãy vẫn đứng dựa vào cột: Sao không lại đây Hiên, lại đây chơi với tôi.
- Chị Lan hỏi sao áo Hiên rách thế, áo lành đâu sao không mặc.
=> Chị em Sơn là những đứa trẻ nhân hậu, thương người, không phân biệt địa vị giai cấp như xã hội cũ.
Câu 3 (trang 73 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Chỉ ra các câu văn miêu tả ý nghĩ của Sơn khi nghe mẹ và vú trò chuyện về chiếc áo của Duyên; khi Sơn nhớ ra cuộc sống nghèo khổ của mẹ con Hiên. Những suy nghĩ, cảm xúc ấy giúp em cảm nhận điều gì ở nhân vật Sơn.
Phương pháp giải:
Đọc lại hai cảnh này và chú ý các từ ngữ miêu tả về Sơn.
Lời giải chi tiết:
- Những câu văn miêu tả ý nghĩ của Sơn khi nghe mẹ và vú trò chuyện về chiếc áo của Duyên:
+ Mẹ Sơn nhắc đến làm Sơn nhớ em, cảm động và thương em quá.
+ Sơn thấy mẹ rơm rớm nước mắt.
- Khi Sơn nhớ ra cuộc sống nghèo khổ của mẹ con Hiên:
+ Một ý nghĩ thoáng qua, Sơn lại gần chị thì thầm: Hãy là chúng ta mang cho nó cái áo bông cũ chị ạ.
+ Sơn đứng lặng yên, tự dưng trong lòng thấy ấm áp, vui vui.
=> Sơn là cậu bé ngoan, dù nhà giàu nhưng em không vòi vĩnh, đua đòi. Đồng thời, em còn là cậu bé nhân hậu, biết sẻ chia và yêu thương. Em không kiêu kì hay khinh thường người khác vì sự nghèo đói và khác biệt về địa vị xã hội, mà ngược lại, Sơn còn hết lòng thương yêu, giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn hơn mình.
Câu 4 (trang 73 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Khi cùng chị Lan mang chiếc áo bông cũ cho Hiên, Sơn cảm thấy như thế nào? Cảm xúc ấy giúp em hiểu được điều gì của sự chia sẻ?
Phương pháp giải:
Đọc lại đoạn văn này và chú ý tâm trạng của Sơn.
Lời giải chi tiết:
- Khi cùng chị Lan mang chiếc áo bông cũ cho Hiên, “Sơn đứng lặng yên đợi, trong lòng tự nhiên thấy ấm áp vui vui”. Đó là ngọn lửa của lòng nhân ái trong sáng, là tình cảm “thương người như thể thương thân”.
- Cảm xúc ấy giúp em hiểu rằng sẻ chia là một món quà tốt đẹp của cuộc sống. Khi chúng ta giúp đỡ người khác, tự bản thân ta là người cảm thấy vui vẻ trước tiên. Đó chính là một phần quan trọng khiến cuộc sống trở nên đẹp đẽ hơn.
Câu 5 (trang 73 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Hành động vội vã đi tìm Hiên để đòi lại chiếc áo bông cũ có làm em giảm bớt thiện cảm với nhân vật Sơn không? Vì sao.
Phương pháp giải:
Chú ý Sơn là một cậu bé nhỏ, và xem cách miêu tả nhân vật của nhà văn.
Lời giải chi tiết:
- Hành động vội vã đi tìm Hiên để đòi lại chiếc áo bông cũ không làm em giảm bớt thiện cảm với nhân vật Sơn.
- Bởi vì đó là tâm lý và hành động bình thường của một đứa trẻ khi tự ý mang đồ dùng ở nhà đi cho người khác và sợ bị mẹ mắng, đó cũng là biểu hiện của một đứa bé ngoan và biết nghe lời mẹ.
Câu 6 (trang 73 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Hãy nhận xét về cách ứng xử của mẹ Sơn và mẹ Hiên trong đoạn cuối câu chuyện.
Phương pháp giải:
Đọc lại những hành động của hai bà mẹ và đưa ra nhận xét.
Lời giải chi tiết:
Nhận xét về cách ứng xử của mẹ Sơn và mẹ Hiên trong đoạn cuối câu chuyện:
- Cách ứng xử của mẹ Hiên: không cho con lấy đồ của người khác, đó là đức tính "đói cho sạch, rách cho thơm".
- Cách ứng xử của mẹ Sơn:
+ Trách yêu các con về việc tự ý mang đồ đi cho bạn chứ không mắng mỏ, trách móc.
+ Cho mẹ Hiên mượn tiền để mua áo cho con.
=> Đó là cách cư xử đẹp của hai bà mẹ thuộc hai giai cấp khác nhau nhưng đều mang đầy giá trị đạo đức. Cách ứng xử đẹp ấy chính nhờ vào tấm lòng của những em bé.
Câu 7 (trang 73 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Đọc lại một số đoạn văn miêu tả lại cảm xúc thay đổi của đất trời khi mùa đông đến. Em có thích những đoạn văn này không. Vì sao?
Phương pháp giải:
Đọc lại và lí giải vì sao em thích.
Lời giải chi tiết:
- Một số đoạn văn miêu tả lại cảm xúc thay đổi của đất trời khi mùa đông đến: Trời đang ấm, chỉ qua một đêm mưa rào, bông gió rét thổi về. Ai cũng tưởng như đang ở giữa mùa đông rét mướt. Sơn ‘tung chăn tỉnh dậy’. Em nhìn ra ngoài sân, nghe ‘gió vi vu…’, âm thanh xào xạc của những chiếc lá khô. Những khóm lan ‘lá rung động và hình như sắt lại vì rét’...
- Em rất thích các đoạn văn tả cảnh của tác giả. Đây là những đoạn văn thể hiện ngòi bút quan sát tinh tế của tác giả về thiên nhiên. Miêu tả thiên nhiên vào đông, gió lạnh nhưng người đọc cũng cảm thấy tình người ấm áp qua sự quan tâm chăm sóc từ chiếc áo ấm mà mẹ dành cho Sơn.
Câu 8 (trang 74 SGK Ngữ văn 6 tập 1)
Hãy chỉ ra một vài điểm giống nhau và khác nhau giữa hai nhân vật cô bé bán diêm (Cô bé bán diêm) và Hiên (Gió lạnh đầu mùa).
Phương pháp giải:
Nhớ lại hai nhân vật và so sánh các điểm hoàn cảnh, người thân, sự quan tâm của mọi người để so sánh hai nhân vật.
Lời giải chi tiết:
Một vài điểm giống nhau và khác nhau giữa hai nhân vật cô bé bán diêm (Cô bé bán diêm) và Hiên (Gió lạnh đầu mùa):
- Giống nhau: Đều là những cô bé có hoàn cảnh nghèo khó, thiếu thốn, không được hưởng một cuộc sống có "cơm ngon áo đẹp".
- Khác nhau:
+ Cô bé bán diêm: Có cuộc sống bất hạnh, không có sự yêu thương, bảo vệ của gia đình. Em phải tự mình kiếm tiền mang về cho bố, nếu không có tiền sẽ không được về nhà. Số phận của em là một số phận đầy bi kịch khi em đã không thể chống chọi được sự khắc nghiệt của cuộc sống, đã chết đi, về với vòng tay yêu thương của bà.
+ Hiên: Em vẫn có mẹ bên cạnh chăm sóc, vẫn có bạn bè, có hai chị em Sơn quan tâm, yêu thương và đùm bọc.
VIẾT KẾT NỐI VỚI ĐỌC
Có nhiều nhân vật trẻ em xuất hiện trong truyện Gió lạnh đầu mùa. Hãy viết một đọan văn (khoảng 5- câu) trình bày cảm nhận về một nhân vật mà em thấy thú vị.
Phương pháp giải:
Trong các nhân vật trẻ em, chọn ra nhân vật em ấn tượng nhất và viết đoạn văn nêu cảm xúc của mình.
Lời giải chi tiết:
Gấp trang sách lại, lòng em vẫn thấy ấm áp khi nghĩ tới tấm lòng của cậu bé Sơn trong câu chuyện về tấm lòng thảo thơm của cậu. Dù biết có thể bị mẹ trách phạt - chẳng có người mẹ nào không phiền lòng khi con cái tự ý đem cho người khác vật gì - nhất là trong tình cảnh cuộc sống càng ngày càng khó khăn. Nhưng bỏ qua tất cả những điều đó, Sơn đã sẵn lòng tặng Hiên chiếc áo, giúp đỡ chia sẻ với bạn, không hề toan tính. Có phải chỉ vì biết nghe trái tim mách bảo, mà Sơn đã không dửng dưng trước những mảnh đời cơ cực? Hành động của Sơn là hành vi nhân ái hoàn toàn tự nguyện, không chờ bé Hiên nhờ vả, không đợi mọi người xung quanh động viên - điều này đâu dễ có ở mỗi con người? Có thể nói, không phải tiền tài hay quyền lực, mà chính lòng yêu thương nhau mới giúp con người có được những hành động cao cả. Một chú bé như Sơn đáng quý hơn hẳn nhiều người lớn mà lãnh đạm phủi tay trước đồng loại bần cùng.
