Bài tham khảo số 3

Thạch Lam là gương mặt quen thuộc với độc giả Việt Nam nhiều thế hệ. Các tác phẩm của ông thường chứa đựng nội dung nhẹ nhàng, gắn liền với cuộc sống đời thường. Song, không vì thế mà những sáng tác ấy thiếu đi cái thâm trầm, sâu sắc ẩn sâu bên trong từng trang viết. Đọc "Dưới bóng hoàng lan", ta sẽ nhận thấy rõ điều này. Bằng tài hoa nghệ thuật, Thạch Lam đã dựng lên hình ảnh Thanh – nhân vật chính, một người giàu tình cảm, có tâm hồn thi vị. Thông qua đó, khéo léo bộc lộ những tư tưởng, ý nghĩa sâu sắc.

Xuyên suốt toàn bộ truyện ngắn, nhà văn không miêu tả cụ thể lai lịch, ngoại hình hay nghề nghiệp của nhân vật Thanh. Ông tập trung hướng ngòi bút vào lời nói, cử chỉ, tâm trạng. Do đó, độc giả chỉ có thể đọc và tự mình cảm nhận về chàng thanh niên ấy. Đây cũng là điểm độc đáo, thú vị, khiến tác phẩm ghi lại dấu ấn sâu đậm trong mỗi người.

Mở đầu truyện, Thanh xuất hiện với hành động "lách cánh cửa gỗ để khép, nhẹ nhàng bước vào". Hai năm làm ăn trên tỉnh xa xôi, cuối cùng, anh cũng trở về thăm ngôi nhà thân thương, gắn bó từ thuở thơ ấu. Ba mẹ mất sớm, Thanh được một mình bà nuôi lớn. Bà trở thành người thân duy nhất của chàng trai trẻ, vừa dạy dỗ, vừa nuôi anh khôn lớn. Vì thế, ngay khi bước qua bực cửa và trở vào nhà, thứ đầu tiên mà anh tìm kiếm là hình bóng người bà kính yêu. Bầu không khí yên ắng cùng bóng tối mờ mờ như bao phủ lấy tâm trí con người, làm Thanh nghẹn ứ cổ họng, mãi sau mới cất lên tiếng gọi khẽ: "Bà ơi!". Nhìn thấy bà với "mái tóc bạc phơ, chống gậy trúc", chàng trai không khỏi xúc động, vui mừng. Niềm hạnh phúc lan tỏa khắp người, thúc giục anh nhanh chóng chạy tới bên bà. Đứng cùng bà, Thanh thấy bản thân tuy đã lớn khôn, có dáng người thẳng, mạnh, trái ngược hoàn toàn với "bà cụ gầy còng" nhưng vẫn được bà chở che, yêu chiều "như những ngày chàng còn nhỏ". Mỗi lần bà hỏi thăm, anh lại nhỏ nhẹ, ân cần trả lời từng câu. Người đọc dường như cảm nhận được điều gì đó trong trẻo, ngọt ngào trong câu nói của nhân vật Thanh "Dạ thưa. Con ở tầu về đây ngay. Nhưng con không thấy đói". Thanh lúc nào cũng lắng nghe và làm theo lời bà dặn dò. Anh đến bên bể, múc nước rửa mặt sau khi bà giục "Con rửa mặt đi, rồi đi nghỉ không mệt". Sợ bà lo lắng mình mệt mỏi nên "nghe thấy tiếng bà đi vào, Thanh nằm yên giả vờ ngủ". Trước tình yêu bao la, sự quan tâm chăm sóc vô bờ của bà, Thanh cảm động gần ứa nước mắt. Chính tình cảm bà cháu thiêng liêng, cao quý đã khiến chàng thanh niên xúc động, bồi hồi.

Bên cạnh đó, Thanh còn xuất hiện hết sức tinh tế trong hoàn cảnh gặp lại Nga – cô bé hàng xóm năm xưa. Nghe thấy giọng nói quen thuộc như quá khứ vọng về, anh vội vàng lục tìm kí ức để rồi bất chợt nhớ ra, vội vàng chạy xuống nhà và mừng rỡ gọi tên "Cô Nga". Hai tiếng ngắn ngủi thay thế cho lời chào hỏi sau bao tháng ngày xa cách. Lời chào ấy chứa đựng niềm ngỡ ngàng, vui sướng, hạnh phúc khi được gặp lại cố nhân. Ngắm nhìn cô bé năm nào nay đã trường thành, Thanh không khỏi miên man suy nghĩ, nhớ về những kỉ niệm thời tấm bé. Với anh, Nga không chỉ đơn thuần là người bạn hàng xóm mà còn là "một người thân mật", "em gái ruột của mình". Thanh coi Nga giống người thân cận trong gia đình của mình. Là một chàng thanh niên trẻ tuổi, Thanh cũng có những xúc cảm ngượng ngùng, dè dặt trong tình yêu. Trái tim anh đã đập nhẹ khi chứng kiến Nga "sẽ vuốt mấy sợi tóc mai ra một bên". Đứng dưới bóng hoàng lan – nhân chứng của thời gian, Thanh chẳng biết đáp lại lời Nga ra sao. Vậy nên, anh dùng hành động thay cho lời muốn nói "chàng vít một cành lan xuống giữ trong tay để Nga tìm hoa". Phải chăng, lúc này, Thanh đang luống cuống, bối rối khi đối diện với câu nói yêu thương của Nga? Mãi về sau, tình cảm ngọt ngào, nhen nhóm trong tim thực sự bùng nổ. Từ ấy, thôi thúc chàng trai trẻ bày tỏ tấm lòng của mình. Tiễn người ra đến cổng, Thanh không còn e ngại nữa. Anh không chút lưỡng lự, dè dặt mà "cầm lấy tay Nga, để yên trong tay mình". Cái nắm tay ấm áp đã chứng minh cho tình yêu tinh khôi, trong sáng mà Thanh dành cho Nga.

Có thể thấy, nhà văn Thạch Lam thật tài hoa và sáng tạo. Với việc xây dựng truyện theo kiểu "truyện không có cốt truyện", sử dụng ngôn ngữ mộc mạc cùng lời văn trong sáng, giàu chất thơ, ông đã thành công trong việc khắc họa chàng thanh niên trẻ tên Thanh. Ngoài ra, việc tập trung miêu tả nhân vật qua lời nói, cử chỉ, cảm xúc cũng giúp các nhân vật hiện lên rõ nét và chân thực hơn.

Nhà thơ Thế Lữ từng chia sẻ: ""Dưới bóng hoàng lan" là tác phẩm "nhân từ như một lời yên ủi"". Đúng thật như vậy. Toàn bộ truyện ngắn không có lấy một tình huống hay mâu thuẫn mang tính cao trào, kịch tính, song vẫn để lại ấn tượng sâu đậm cho độc giả. Đây cũng chính là điều thành công mà "Dưới bóng hoàng lan" đem lại. Theo thời gian, hình ảnh nhân vật Thanh với tình cảm bà cháu cao đẹp, tình yêu đôi lứa trong trẻo sẽ sống mãi trong kí ức người đọc.