Bài tham khảo số 6
Văn hào Liên Xô (cũ)- Ilia Ê- ren- bua- đã nói một câu nổi tiếng, đại ý: Yêu Tổ Quốc chính là từ lòng yêu quê hương. Tình yêu đó bắt nguồn từ việc yêu: cái cây, ngọn cỏ, dòng sông, con đường, biển đảo, cánh rừng… Quê hương còn là bài hát, ca dao, mái tranh nghèo, mảnh ruộng, con trâu…Tất cả gộp lại, nhào trộn nhuần nhuyễn thành mảnh đất quê hương mà cha ông ta phải đổ mồ hôi, xương máu, nước mắt để bồi đắp, dựng lên.
Vì thế đối với bất cứ ai khi phải rời xa mảnh đất quê hương yêu dấu của mình đều canh cánh trong lòng nỗi nhớ khôn nguôi. Nhà thơ Tế Hanh cũng không nằm ngoài qui luật đó. Sinh ra và lớn lên trong cảnh nước mất nhà tan, Tế Hanh sớm ra nhập phong trào Việt Minh (8/1945), rồi tham gia kháng chiến chống Pháp. Năm 1954, ông tập kết ra Bắc, hoạt động trong lĩnh vực văn học nghệ thuật.
Làng quê Tế Hanh là một vùng sông nước nằm ven bờ hạ lưu sông Trà Bồng, con sông đã “tắm mát” đời ông. Đây cũng chính là nơi tạo nên nguồn cảm hứng để thi nhân sáng tác các bài thơ nổi tiếng về sông nước quê hương như: Quê Hương, Trở lại con sông quê hương, Nhớ con sông quê hương…
Thơ Tế Hanh đặc biệt gây ấn tượng mạnh đối với những người con phải sống xa nhà, phiêu bạt xa quê, mỗi khi bắt gặp vần thơ của ông nỗi nhớ thương quê hương càng trỗi dậy mặn mà và da diết. Bởi hơn ai hết Tế Hanh đã viết về quê hương mình bằng những câu thơ chân thật và hồn nhiên nhất.
Ngôn từ không cầu kì tô vẽ, vẫn là những hình ảnh quen thuộc bao đời nay về con sông quê hương: “Quê hương tôi có con sông xanh biếc/ Nước gương trong soi tóc những hàng tre/ Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè/ Tỏa nắng xuống dòng sông lấp loáng”.
Nỗi nhớ của nhà thơ Tế Hanh khi phải sống xa quê hương – thôn Đông Yên, xã Bình Dương, huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi và con sông Trà Bồng là một nỗi nhớ đã được định danh cụ thể. Vậy mà, khi đọc lên không ai lại không cảm thấy nao lòng khi nghĩ về làng quê của mình. Bởi lẽ đã là người, ai cũng có một làng quê để chào đời, một làng quê để lớn lên và một làng quê để thương để nhớ.
Tế Hanh viết về con sông quê hương mình ở miền Nam, nhưng người đọc miền Bắc lại đồng cảm với thi sĩ và liên tưởng tới con sông quê hương họ với những ký ức của quá khứ xa xăm, để lại trong họ nhiều kỉ niệm thân thương. “Hỡi con sông tắm mát cả đời tôi/ Tôi giữ mãi mối tình mới mẻ/ Sông của quê hương, sông của tuổi trẻ/ Sông của miền Nam nước Việt thân yêu”.
Trong Thi nhân Việt Nam, Hoài Thanh, Hoài Chân đã không tiếc lời ca ngợi: “Tế Hanh là một người tinh lắm. Tế Hanh đã ghi được đôi nét rất thấu tình về cảnh sinh hoạt chốn quê hương. Người nghe thấy cả những điều không hình sắc, không âm thanh như “mảnh hồn làng”…”Mảnh hồn làng” trong thơ Tế Hanh bình dị và trong trẻo đến lạ lùng.
Đó là hình ảnh “Bờ tre ríu rít tiếng chim kêu”, là “Bầy chim non bơi lội trên sông”, là hình ảnh một “Con sông quê hương” cuồn cuộn chảy trong tâm thức thi nhân với bao hồi ức chất đầy nỗi nhớ thương khi nhà thơ phải ly hương “Xa nhà đi kháng chiến”.
Để rồi sau đó phải sống dằn vặt xa quê với tâm trạng “ngày Bắc, đêm Nam” trong hơn hai mươi năm trời khi đất nước tạm thời bị chia cắt. Nhưng dù ở bất cứ nơi đâu, dù bao năm xa cách, hình ảnh quê hương vẫn đọng lại trong kí ức, kết tinh thành một điệu hồn riêng trong thơ Tế Hanh, tạo nên một phong cách thơ đôn hậu, đằm thắm, ngọt ngào.
Bài thơ “Nhớ con sông quê hương” (1956) đăng trên báo, rồi được ngâm trên Đài Phát thanh, trình bày trong các chương trình văn nghệ, đã làm bao người xúc động. Hơn 60 năm đã trôi qua, thi phẩm vẫn tồn tại. Người đọc, đọc lại, trong lòng vẫn dạt dào cảm xúc!
