Bài văn phân tích vẻ đẹp tâm hồn Nguyễn Trãi qua bài thơ "Cảnh ngày hè" số 9

Nguyễn Trãi - một nhà quân sự kiệt xuất của dân tộc. Không chỉ vậy, ông còn là một nhà văn, nhà thơ nổi tiếng trong nền văn học Việt Nam. “Cảnh ngày hè” là một trong những bài thơ đã bộc lộ rõ được vẻ đẹp trong tâm hồn của ông.

Bài thơ “Cảnh ngày hè” của Nguyễn Trãi là bài số 43 thuộc chùm thơ “Bảo kính cảnh giới” trong “Quốc âm thi tập”, là một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp và tấm lòng yêu nước thương dân của tác giả.

Vẻ đẹp đầu tiên trong tâm hồn của nhà thơ đó là tình yêu thiên nhiên tha thiết, nồng nàn. Điều đó được thể hiện qua bức tranh thiên nhiên cảnh ngày hè được khắc họa vô cùng sinh động:

“Rồi hóng mát thuở ngày trường,
Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”

Mở đầu bài thơ, ta đã cảm nhận được sự nhàn nhã, thư thái của Nguyễn Trãi: “Rồi hóng mát thuở ngày trường”. Chữ “rồi” ở đây có nghĩa là rảnh rỗi, nhàn hạ. Nhà thơ rảnh rỗi trong suốt “ngày trường” - suốt một ngày dài, nền ngồi “hóng mát” - một hoạt động an nhàn, tĩnh tại, thư thái. Một con người đã từng một đời bận rộn nhân dân, vì đất nước. Chính lúc này khi cáo quan về ẩn, ông mới có giây phút rảnh rỗi hiếm hoi. Từ đó mà có nhiều thời gian gần gũi với thiên nhiên hơn.

Yêu thiên nhiên, ông thích thú trước vẻ đẹp của cảnh vật nơi đây vào mùa hè. Những hình ảnh đặc trưng của ngày hè được nhà thơ khắc họa với vài nét chấm phá. Cây hoa hòe có sức sống mãnh liệt giờ tán là xanh che phủ cả khoảng không gian. Cũng như sắc đỏ của cây thạch lựu tô đậm thêm cho khung cảnh. Hoa sen hồng tỏa mùi hương bay theo làn gió. Tác giả đã sử dụng các động từ mạnh “phun”, đùn đùn” để diễn tả những trạng thái, sức sống tràn trề của cảnh vật. Có thể thấy được bức tranh thiên nhiên cuối mùa hạ nhưng không tàn úa, héo nát mà ngược lại vô cùng rực rỡ, sinh động, giàu sức sống.

Không chỉ vậy, đó còn là một tâm hồn thiết tha với cuộc sống làng quê. Bức tranh cuộc sống hiện lên thật sôi động, phong phú:

“Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”

Cuộc sống hiện lên thật quen thuộc với các hình ảnh như chợ cá, làng ngư phủ, lầu tịch dương. Cuộc sống của con người không chỉ được cảm nhận bằng thị giác mà còn được cảm nhận bằng thính giác. Đó là âm thanh từ làng chợ cá, của tiếng ve râm ran mỗi độ hè về. Những âm thanh đặc trưng của ngày hè nơi làng quê khiến ngày hè trở nên vui vẻ, nhộn nhịp. Việc sử dụng từ láy tượng thanh “lao xao”, “dắng dỏi” kết hợp với phép đảo trật tự cú pháp đã nhấn mạnh âm thanh sôi động của cuộc sống. Tác giả đã rất tinh tế khi sử dụng các động từ: “rợp, đùn, tiễn đưa” khiến cho người đọc thấy được cảm giác sức sống trỗi dậy của cảnh vật mùa hè.

Cuối cùng đó là một tâm hồn nặng lòng với dân với nước. Dù nhà thơ đã cáo quan về ở ẩn, sống một đời nhàn nhã yên bình, nhưng vẫn lo lắng cho nhân dân, cho đất nước:

“Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,
Dân giàu đủ khắp đòi phương”

Nhà thơ đã mượn điển cố quen thuộc của Trung Hoa kể về thời đại Nghiêu Thuấn - những ông vua nhân từ đem lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân. Hằng ngày vua Nghiêu Thuấn thường đem đàn ra gảy khúc nam phong ngợi ca cảnh thái bình trên xứ sở này. Ông mong muốn cuộc sống của người dân trên quê hương mình cũng sẽ được hạnh phúc, ấm no.

Như vậy, qua bài thơ trên, người đọc có thấy được một tâm hồn yêu thiên nhiên, yêu quê hương, đất nước của Nguyễn Trãi. Dù trong hoàn cảnh nào, ông vẫn luôn nặng lòng với nhân dân, đất nước.