Cơm lam
Khi cái lạnh của tiết trời Đông tới đó là lúc báo hiệu cho một mùa xuân lại về, ai ai cũng nô nức đón mùa xuân mới, mùa của bao điều ước vọng. Ngoài sự chuẩn bị kỹ lưỡng cho mùa xuân đầm ấm đón tết cổ uyền của dân tộc thì ẩm thực cũng đặc biệt quan trọng nào là thịt Trâu khô, Bò khô, Lạc sườn, Xôi, bánh trưng... cùng với đó còn có món Cơm lam - là món ăn đặc sắc ưa thích của đồng bào dân tộc Tày. Đối với đồng bào Tày không chỉ ngày tết mà mùa cơm lam đã bắt đầu từ tháng 9, tháng 10 Âm lịch.
Cơm lam không chỉ là món ăn cổ truyền, mà còn là món ăn ưa thích gắn với văn hoá tộc người, với sự sống, và theo tín ngưỡng dân gian gắn với mỗi vòng đời của con người. Đây là món ăn đậm hương rừng, được chế biến rất công phu, thuận theo nguyên lý âm dương ngũ hành. Gạo được nấu trong ống tre (Mộc), với thứ nước trong chính ống tre hoặc từ nước suối nguồn (Thủy), bằng ngọn lửa nhỏ (Hỏa), trên mặt đất nơi núi rừng hoang dã (Thổ)...
Nguyên liệu chủ yếu gồm: Gạo nếp , ống tre non, cho nước vào ống và tiến hành đun một chu trình rất đơn giản, gạo để nấu cơm là gạo nương, rất thơm ngon và dẻo đem ngâm, vo sạch, rắc ít muối và nước gừng trộn đều, rồi đổ vào ống tre đã có sẵn nước. Không nén chặt, mà để cách miệng ống vài centimét, khi gạo chín nở sẽ tự bít đầy ống. Nếu ống ít nước, có thể thêm nước suối nguồn sâm sấp gạo. Sau đó, đem nút miệng ống lại bằng lá dong hay lá chuối khô. Đốt lửa dựng các ống quanh bên lửa, có thể nướng ống cơm lam bằng than củi, than tre hoặc rơm khơ ôt giờ, khi cơm sủi thỉnh thoảng nhấc ra dằi ống xuống đất để gạo dồn xuống phía dưới cho đến khi cơm chín là khâu quan trọng nhất.
Hương thơm, vị bùi của cơm dẻo, vị cay của gừng, vị ngọt của nước ống tre, vị thanh thanh lá chuối, mùi của khói bếp lửa thật quyến rũ. Cơm lam có thể ăn ngay hoặc để cả tuần mà vẫn mềm, ngon mà không bị hỏng, và có thể ăn cùng với nhiều thức ăn khác, từ khâu chế biến đến thành sản phẩm diễn ra rất đơn giản, từ lâu nó đã trở thành nét văn hóa về ẩm thực tại nơi đây, tuy nhiên để trở thành sản phẩm có hiệu quả cao thì cần phải phát huy giữ gìn để trở thành thương hiệu ẩm thực của núi rừng đông bắc. Na Hang – Tuyên Quang nơi núi rừng đông bắc của đồng bào dân tộc tày ai đã đến nơi đây vào những ngày lễ tết và lễ hội ngoài du lịch, du khách cũng nên thưởng thức món Cơm lam cùng văn hóa ẩm thực của người dân nơi đây...
