Cụm di tích Đền Gióng Sóc Sơn
Đền Gióng Sóc Sơn (Đền Sóc) là ngôi đền thờ Phù Đổng Thiên Vương - vị thần đứng thứ hai trong tứ bất tử của tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Nơi đây tương truyền còn in đậm dấu vó ngựa sắt của vị anh hùng thánh Gióng, nhân vật đầy tính huyền thoại tượng trưng cho tinh thần quật cường chống ngoại xâm của dân tộc.
Căn cứ vào tấm bia đá ghi sự tích ở đền thì sau khi đánh thắng giặc Ân, vua Hùng sai dựng đền thờ để ghi nhớ công ơn của Thánh Gióng. Vua phong sắc ghi hiệu thần là Đổng Thiên Vương. Ngôi đền được dựng vào nơi có vết chân ngựa sắt, tức là ngôi đền Thượng ngày nay.
Cum di tích lịch sử ban đầu chỉ là một miếu nhỏ thờ Phù Đổng Thiên Vương. Theo sách sử ghi lại, trong cuộc chiến chống quân Tống, vua Lê Đại Hành cùng đội quân của mình đang trên đường hành quân qua miếu thờ Phù Đổng Thiến Vương, vua Đại Hành đã vào làm lễ cầu Thánh Gióng để trận chiến đấu chống quân Tống thắng lợi. Quả nhiên, trong trận chiến đó, quân Tống thua thảm hại, phải rút quân về nước. Vua Lê Đại Hành lấy lòng biết ơn, cảm kính thần linh, sai người tìm gốc cây trầm hương tạc thành tượng thờ, xây dựng miếu thành Đền thờ Phù Đổng Thiên Vương rất uy nghi.
Khu di tích đền miếu Sóc Sơn gồm có 6 công trình kiến tạo, mỗi công trình có một giá trị lịch sử, giá trị nghệ thuật riêng biệt. Đó là: Đền Thượng, Đền Mẫu, Đền Trình (Đền Hạ), Chùa Đại Bi, Chùa Non và khu nhà bia (nơi có lăng bia đá 8 mặt). Điểm nổi bật nhất ở khu di tích này là bức tượng Thánh Gióng trên đỉnh núi Đá Chồng (cao gần 300m với 4.000 bậc thang), được làm hoàn toàn từ đồng nguyên chất, cao 11,07m, nặng 85 tấn.
Khu di tích đền Sóc được nhà nước xếp hạng khu di tích lịch sử văn hoá vào năm 1962.
Vị trí: Tọa lạc tại núi Vệ Linh (núi Sóc) thuộc thôn Phù Linh, xã Phù Linh, huyện Sóc Sơn, Hà Nội
Lễ hội: Hội Gióng Sóc Sơn diễn ra từ ngày 6 đến ngày 8/1 âm lịch hàng năm
