Hướng dẫn phân tích bài thơ "Tiếng gà trưa" của Xuân Quỳnh

1. Giới thiệu chung về bài thơ và tác giả

• Tác giả: Xuân Quỳnh (1942-1988) là một trong những nữ sĩ nổi tiếng của nền văn học Việt Nam hiện đại. Thơ Xuân Quỳnh thường rất chân thành, giản dị nhưng giàu cảm xúc và lắng đọng.
• Bài thơ: "Tiếng gà trưa" là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Xuân Quỳnh, được sáng tác trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, mang đậm dấu ấn tình cảm gia đình và lòng yêu quê hương đất nước.

2. Phân tích chi tiết bài thơ

Mở đầu bài thơ:

Trên đường hành quân xa
Dừng chân bên xóm nhỏ
Tiếng gà ai nhảy ổ:
"Cục... cục tác cục ta"

• Không gian và thời gian: Mở đầu bài thơ, tác giả dẫn dắt người đọc vào khung cảnh một buổi trưa yên ả, với tiếng gà nhảy ổ quen thuộc. Không gian yên bình của làng quê, đối lập với cuộc hành quân gian khổ, tạo nên một bối cảnh rất xúc động.
• Âm thanh tiếng gà: Tiếng gà “cục… cục tác cục ta” như một tín hiệu gọi về tuổi thơ, gợi nhớ những kỷ niệm đẹp đẽ và êm đềm.

Khổ 1:
Nghe xao động nắng trưa
Nghe bàn chân đỡ mỏi
Nghe gọi về tuổi thơ.

Cảm xúc dâng trào: Tiếng gà trưa gợi lên những kỷ niệm tuổi thơ, làm dịu đi sự mệt mỏi của người lính trên đường hành quân. Từ “nghe” được lặp lại ba lần, nhấn mạnh sự tác động mạnh mẽ của âm thanh này đến tâm hồn người lính.

Khổ 2:
Tiếng gà trưa
Ơi tiếng gà trưa
...
Cháu về lấy trứng
Cháu được quà của bà.

Hình ảnh bà và kỷ niệm tuổi thơ: Tiếng gà trưa gọi về những kỷ niệm tuổi thơ êm đềm với người bà. Bà là biểu tượng của tình yêu thương, sự chăm sóc và những kỷ niệm đẹp.
Niềm vui giản dị: Kỷ niệm tuổi thơ với việc "cháu về lấy trứng" và "được quà của bà" đơn giản nhưng đầy ý nghĩa, thể hiện niềm vui bình dị và tình cảm gia đình ấm áp.

Khổ 3:
Cứ hàng năm hàng năm
Khi gió mùa đông tới
Bà lo đàn gà toi


Tình yêu thương và chăm sóc: Bà luôn lo lắng cho đàn gà mỗi khi mùa đông đến, biểu tượng cho sự quan tâm và chăm sóc chu đáo của bà dành cho gia đình.
Hình ảnh thân thương: Những hình ảnh thân thuộc và gần gũi như "gió mùa đông tới" và "đàn gà toi" gợi lên bức tranh làng quê yên bình, gắn bó và đầy tình cảm.

Khổ 4:
Đôi tay bà khum khum
Che ổ rơm trứng ấm
...
Giọng bà như tiếng chim.


Sự hi sinh thầm lặng: Đôi tay bà "khum khum che ổ rơm trứng ấm" là biểu tượng của sự chăm sóc và hy sinh thầm lặng. Giọng bà ấm áp, như tiếng chim, mang lại cảm giác an lành, bình yên. Tình yêu thương vô bờ: Hình ảnh bà hiện lên với sự hy sinh và tình yêu thương vô bờ dành cho cháu.

Khổ cuối:
Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu Tổ quốc
...
Vì xóm làng thân thuộc.

Tình yêu quê hương đất nước: Kỷ niệm tuổi thơ với bà và những hình ảnh làng quê đã trở thành động lực để cháu chiến đấu, bảo vệ Tổ quốc.
Sự gắn bó: Tình cảm gia đình, lòng yêu quê hương và trách nhiệm đối với đất nước được kết nối chặt chẽ, thể hiện qua quyết tâm và ý chí chiến đấu của người lính.

3. Kết luận
Nội dung:

• Bài thơ "Tiếng gà trưa" không chỉ gợi nhớ những kỷ niệm tuổi thơ đẹp đẽ với tình cảm bà cháu, mà còn thể hiện tình yêu quê hương, lòng biết ơn và trách nhiệm với đất nước.
• Tiếng gà trưa là biểu tượng của tuổi thơ, tình cảm gia đình, làng quê và sự hy sinh thầm lặng của người bà.
  
  

Nghệ thuật:

• Hình ảnh quen thuộc, giản dị: Những hình ảnh quen thuộc, gần gũi như tiếng gà, bà, ổ rơm, đàn gà được tái hiện một cách sinh động, tạo nên bức tranh làng quê yên bình và ấm áp.
• Ngôn ngữ giản dị, chân thành: Ngôn ngữ mộc mạc, chân thành nhưng giàu cảm xúc, dễ dàng chạm đến trái tim người đọc.
• Cấu trúc lặp lại: Việc lặp lại từ "nghe" và "tiếng gà trưa" tạo nên nhịp điệu đều đặn, nhấn mạnh sự tác động mạnh mẽ của âm thanh này đến tâm hồn người lính.