Lễ trí - Nhân nghĩa

Bức tranh Đông Hồ nổi tiếng Lễ Trí Nhân Nghĩa là thể hiện ước nguyện cho thế hệ trẻ khi lớn lên có đầy đủ đức tính Lễ trí, nhân nghĩa. Bức tranh bé trai ôm cóc với ngụ ý cầu chúc em bé sẽ học hành hiển đạt. Tranh Nhân nghĩa vẽ hình em bé ôm cóc. Trong văn chương truyền miệng Việt Nam, chắc cũng chưa ai quên hình ảnh con cóc trong truyện “Cóc kiện trời”, hoặc câu ca dao:

“Con cóc là cậu ông trời

Ai mà đánh cóc thì trời đánh cho”

Ông Trời – chúa tể của vũ trụ – linh thiêng là thế, uy vũ là thế mỗi khi con người gặp chuyện gì không vừa ý lại kêu trời. Vậy mà cóc còn là cậu của ông trời mới oai chứ! Đúng là “oai như Cóc”. Tranh có chú thích chữ “nhân nghĩa” ấy chính là lời cầu chúc cho các cháu bé được tặng tranh có được cái Nhân, cái Nghĩa như con cóc tía trong truyện cổ: Mình mẩy tuy có thể xấu xí, bé nhỏ song dám lên kiện cả ông trời để đòi mưa cho dân làng. Có câu chú thích trên tranh là “Nhân Nghĩa”. Từ Nhân Nghĩa ấy chính là tình người, tình yêu thương cũng giống như chú Cóc: Tuy mình mẩy xấu xí nhưng dám cả gan kiện trời để đòi mưa cho dân làng. Ước nguyện cho cậu bé trai khi lớn lên sẽ trở thành người tài giỏi để có thể bảo vệ, đòi quyền lợi công bằng cho những người xung quanh. Ấy chính là một phần Nhân Nghĩa của “Trai tài ôm cóc tía”.