I. Nhận xét chung

Câu 1. Có thể thay đổi trật tự từ trong

Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách sau mà không làm thay đổi nghĩa của câu:

- Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.

- Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.

Câu 2. Tác giả lựa chọn trật tự từ như trên để nhấn mạnh hành động hống hách, trịch thượng của tên cai lệ.

Câu 3. Nếu lựa chọn cách đổi trật tự từ như sau:

Cai lệ bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất thì ý nghĩa câu được nhấn mạnh ở "giọng khàn khàn" của cai lệ.

II. Một số tác dụng của sự lựa chọn, sắp xếp trật tự từ

Câu 1.a, Trật từ từ trong câu này thể hiện thứ tự trước sau của hành động:

Cai lệ hung hãn, vô nhân đạo định trói anh Dậu → chị Dậu xám mặt, đặt con xuống đất, đến đỡ lấy tay tên cai lệ.

b, Cụm từ " cai lệ và người nhà lý trưởng" là trật tự thể hiện thứ bậc, sự xuất hiện của từng nhân vật.

Trật tự từ " roi song, tay thước và dây thừng" thể hiện trật tự xuất hiện lần lượt của từng sự vật.

Câu 2. Nhận xét cách sắp xếp.

a, Cách sắp xếp này tạo âm hưởng ngân vang, du dương

b, Cách sắp xếp này không tạo được dư âm cho câu văn

c, Cách sắp xếp này không tạo được nhạc tính cho đoạn văn.

Câu 3. Nhận xét về tác phẩm của việc sắp xếp thứ tự từ trong câu:

Thể hiện trật tự nhất định của sự việc, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm

- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.

- Liên kết câu với các câu khác trong văn bản.

- Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.

III. Luyện tập

a, Trật tự từ: Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung.

- Đây là trật tự sắp xếp theo thời gian lịch sử trước sau nhằm nhấn mạnh truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm có bề dày, trải qua nhiều thời kì.

b,

- Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!

→ Đảo trật tự từ: đảo bộ phận nhấn mạnh lên trước phần hô ngữ nhằm nhấn mạnh vẻ đẹp của Tổ quốc.

- Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát.

→ Nhằm tạo sự kết nối, âm hưởng ngân vang ( từ "Lô" hợp âm với "ô" trong cùng một câu.

c, - Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chẳng cần.

→ Trật tự từ này tạo ra sự liên kết giữa câu sau với câu phía trước.

Phần I: NHẬN XÉT CHUNG

(SGK, trang 111, Ngữ Văn 8, tập 2)

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.

Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:

- Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

1. Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu?

2. Vì sao tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích?

3. Hãy thử chọn một trật tự từ khác và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy.

Trả lời:

1. Có thể thay đổi câu in đậm theo các cách sau:

(1) Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.

(2) Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.

(3) Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.

(4) Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.

(5) Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.

(6) Thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.

2. Tác giả chọn trật từ từ như câu trên là để đảm bảo sự liên kết với các câu trước và sau câu đó. Đồng thời cách sắp xếp như vậy cũng có tác dụng nhấn mạnh sự hung hãn của nhân vật tên cai lệ.

3. Có thể rút ra nhận xét: mỗi trật tự từ sẽ cho một hiệu quả biểu đạt ý khác nhau.

Phần II: MỘT SỐ TÁC DỤNG CỦA SỰ LỰA CHỌN, SẮP XẾP TRẬT TỰ TỪ

Câu 1 (SGK, trang 111, Ngữ Văn 8, tập 2)

Trật tự từ trong những bộ phận in đậm dưới đây thể hiện điều gì?

a) Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái dây thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.

Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

b) Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Trả lời:

- Trong ví dụ (a), trật tự từ trong cả hai phần in đậm đều thể hiện thứ tự trước sau của các hành động.

- Trong ví dụ (b), trật tự từ trong phần in đậm thứ nhất thể hiện thứ bậc cao thấp của các nhân vật (cũng có thể trật tự ấy thể hiện thứ tự xuất hiện của các nhân vật). Còn trong cụm từ in đậm còn lại, trật tự từ tương ứng với cụm từ đứng trước đó, tương ứng với những vận dụng mà các nhân vật, trước đó mạng theo (cai lệ mang roi, người nhà lí trưởng mang thước và dây thừng).

Câu 2 (SGK, trang 111, Ngữ Văn 8, tập 2)

So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây:

a) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người.

(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)

b) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.

c) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.

Trả lời:

a, Cách sắp xếp này tạo âm hưởng ngân vang, du dương.

b, Cách sắp xếp này không tạo được dư âm cho câu văn

c, Cách sắp xếp này không tạo được nhạc tính cho đoạn văn.

Câu 3 (SGK, trang 111, Ngữ Văn 8, tập 2)

Từ các điều đã phân tích ở mục I và II, hãy rút ra nhận xét về tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu.

Trả lời:

Việc lựa chọn trật tự từ trong câu không làm thay đổi ý nghĩa cơ bản của câu. Nó có tác dụng đem lại cho câu một ý nghĩa bổ sung nào đó, như:

- Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động.

- Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.

- Có tác dụng liên kết với các câu khác trong văn bản

- Trật tự từ đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm và lời nói.

Phần III: LUYỆN TẬP

Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:

a) Lịch sử ta có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào về những trang sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,… Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.

(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)

b) Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!

Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt

Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát

Chuyến phà dào dạt bến nước bình ca.

(Tố Hữu, Ta đi tới)

c) - Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.

- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.

(Nguyễn Công Hoan, Người ngựa, ngựa người)

Trả lời:

a) Trật tự từ được sắp xếp theo thứ tự xuất hiện của các vị anh hùng trong lịch sử.

b) - Cụm từ Đẹp vô cùng được đặt lên trước hô ngữ Tổ quốc ta ơi để nhằm nhấn mạnh niềm vui trước sự rạng ngời, tươi đẹp của non sông sau ngày giải phóng.

- Trong khi đó, từ hò ô được đảo lên trước tiếng hát để hiệp vần với từ sông Lô trước đó nhằm tạo ra âm hưởng kéo dài, gợi ra sự mênh mông của sông nước. Đồng thời cũng giúp cho từ tiếng hát hiệp vần với câu thơ trước (ngào ngạt). Trật tự từ được sắp xếp như vậy là nhằm đảm bảo sự hài hoà về âm điệu cho thơ.

c) Cụm từ Mật thám và đội con gái được nhà văn Nguyễn Công Hoan xếp lên đầu hai vế của câu in đậm là để cho nó tương ứng với trình tự xuất hiện của những từ này ở câu trên.

I. Nhận xét chung

Câu 1: Có thể thay đổi câu in đậm theo các cách sau:

- Cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.

- Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.

- Gõ đầu roi xuống đất, bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ thét.

- Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất, thét.

- Bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét.

- Thét bằng giọng khàn khàn của một người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.

Câu 2: Tác giả lựa chọn trật tự như đoạn trích vì:

- Lặp lại từ "roi" ở đầu câu nhằm liên kết với câu trước.

- Từ "thét" cuối câu để liên kết với câu sau.

- Cụm từ "gõ đầu roi" ở đầu câu nhằm nhấn mạnh sự hung hãn của cai lệ.

Câu 3: So sánh hai cách viết sau:

- A! Con biết rồi! Không phải chè, cám mà! Cám nấu mà bu bảo là chè.

=> Thái độ trách móc, than vãn.

- A! Con biết rồi! Không phải chè, cám mà! Bu bảo cám là chè!

=> Chỉ thể hiện sự phát hiện mới.

II. Một số tác dụng của sự lựa chọn, sắp xếp trật tự từ

Câu 1: Trật tự từ trong nững bộ phận in đậm dưới đây thể hiện điều gì?

a. Thể hiện thứ tự trước sau của các hành động: Giật phắt, chạy ... chạy đến.

b. Thứ bậc cao thấp (cai lệ, người nhà lí trưởng tương ứng với roi song, tay thước và dây thừng).

Câu 2: Trong những cách đã cho, cách (a) gợi âm hưởng, tiết tấu, nhịp điệu hay hơn, và nhấn mạnh ý nghĩa của tre hơn.

Câu 3: Tác dụng của việc lựa chọn trật tự từ trong câu

- Nhấn mạnh đặc điểm của sự vật hiện tượng.

- Liên kết các câu lại với nhau.

- Đảm bào hài hòa về mặt ngữ âm.

- Thể hiện thứ tự trước sau các sự việc ....

III. Luyện tập

Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:

a. Trật tự từ được sắp xếp theo thứ tự xuất hiện của các vị anh hùng trong lịch sử

b.

- Cụm từ Đẹp vô cùng được đặt lên trước hô ngữ Tổ quốc ta ơi để nhằm nhấn mạnh niềm vui trước sự rạng ngời, tươi đẹp của non sông sau ngày giải phóng.

- Trong khi đó, từ hò ô được đảo lên trước tiếng hát để hiệp vần với từ sông Lô trước đó nhằm tạo ra âm hưởng kéo dài, gợi ra sự mênh mông của sông nước. Đồng thời cũng giúp cho từ tiếng hát hiệp vần với câu thơ trước (ngào ngạt). Trật tự từ được sắp xếp như vậy là nhằm đảm bảo sự hài hoà về âm điệu cho thơ.

c. Cụm từ Mật thám và đội con gái được lặp lại là để liên kết với câu trước.

A. HƯỚNG DẪN TÌM HlỂU BÀI

I. Nhận xét chung

Trong một số câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tự từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp. Ví dụ:

– Họ lại cấm chợ ngăn sông một cách tuỳ tiện, coi thường nhân dân quá đáng!

Cấm chợ ngăn sông, họ cậy quyền, cậy thế coi thường nhân dân một cách quá đáng.
Coi thường nhân dân và cậy quyền, cậy thế, họ đã ra sức cấm chợ ngăn sông.
Cách sắp xếp trật tự từ trong câu trước hết là một phương thức ngữ pháp dùng để biểu thị ý nghĩa ngữ pháp. Ngoài ra, nó còn dùng để biểu thị những dụng ý khác của ngưòi sử dụng. Vì vậy, việc sắp xếp trật tự từ theo mỗi cách khác nhau sẽ đem đến hiệu quả diễn đạt riêng. Do đó, khi nói hoặc viết, cần phải biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu sử dụng để làm tăng hiệu quả diễn đạt.

Đọc đoạn trích dẫn ở SGK, trang 110 – 111 và trả lời câu hỏi.

Câu 1. Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm ở SGK, trang 111 mà không làm thay đổi ý nghĩa cơ bản của câu theo các cách như sau:

Cai lệ gõ đầu gậy xuống đất và thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ.
Bằng cái giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu gậy xuống đất và thét lên.

Câu 2. Sở dĩ tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích vì:

Nêu được đúng trình tự của hành động.
Làm nổi rõ bản chất hách dịch, hống hách của cai lệ.

Câu 3. Trong văn bản nghệ thuật, nhất là trong thơ, trật tự từ rất đa dạng, biến hoá.

Cậy sức cây đu nhiều chị nhún

Tham tiền cột mỡ lắm anh leo.

(Tú Xương)

Sột so at gió trêu tà áo biếc

Trên giàn thiên lí. Bóng xuân sang.

(Hàn Mặc Tử)

II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ

Việc sắp xếp trật tự từ có một số tác dụng sau:

Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm… được nêu ra trong câu văn.
Ví dụ:

Chúng lập ra nhà tù nhiều hơn trường học. Chúng thẳng tay chém giết những người yêu nước thương nòi của ta. Chúng tắm những cuộc khỏi nghĩa của ta trong những bể máu.

(Hồ Chí Minh)

Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
Ví dụ:

Thẻ của nó, người ta giữ. Hình của nó, người ta đã chụp rồi.

(Nam Cao)

Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
Ví dụ:

Ấy cũng may cho cô, vơ vấn mãi ngoài phô thê này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.

Mật thám tôi củng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.

(Nguyễn Công Hoan)

Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói. Ví dụ:
Trong đầm gì đẹp bằng sen,

Lá xanh bông trắng lai chen nhi vàng.

Nhi vàng, bông trắng, lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.

(Ca dao)

Câu 1. Tác dụng của trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm trong những câu trích ở SGK, trang 111.

a) Cai lệ giât phắt cái thừng trong tay anh này và chay sầm sâp đến chỗ anh Dâu → thể hiện đúng trình tự của các hành động diễn ra liên tiếp nhau.

Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chay đến đỡ lấy tay hắn → thể hiện đúng thứ tự trước sau của hành động. Qua đó, thấy được sự biến đổi tâm lí diễn ra rất nhanh ở chị Dậu và sự phản kháng của chị.
b) Cai lệ và người nhà lí trưởng → trình bày thứ bậc quan trọng của sự vật.

Roi song, tay thước và dây thừng → nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật.

Câu 2. So sánh tác dụng của những cách xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dẫn ở SGK, trang 112.

Cách sắp xếp các từ in đậm trong câu a: Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín tạo cho câu văn sự hài hoà về ngữ âm, đồng thời, thể hiện rõ chủ đích của tác giả: nói lên tác dụng và sự gắn bó của cây tre với đời sống người dân. Tác giả đã đi từ cái trừu tượng khái quát (giữ làng, giữ nước), đến cái cụ thể, gần gũi (giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín). Điều đó tạo ra sự thổng nhất cho toàn văn bản.

Nếu thay đổi trật tự từ như cách (b) và (c), câu văn sẽ mất ý nghĩa và không thể hiện rõ chủ đích của tác giả.

Câu 3. Từ những điều đã phân tích, rút ra nhận xét về tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu. (Các em xem lại phần bài học).

B. HƯỚNG ĐẪN LUYỆN TẬP

Bài tập này yêu cầu các em giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm được dẫn ở SGK, trang 112.

Cụ thể:

a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triều, Trần Hưng Đao, Lê Lợi, Quang Trung… Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.

(Hồ Chí Minh)

Trật tự từ trong bộ phận câu Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung… được xếp theo trình tự thời gian, trình tự lịch sử trước sau.

b) Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!

Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt

Nắng chói sông Lô, hò ổ tiếng hát

Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca…

(Tố Hữu)

“Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!” là câu đảo trật tự từ. Việc đảo trật tự từ trong câu này nhằm nhấn mạnh tình cảm của tác giả trước vẻ đẹp của non sông đất nước.

Trật tự từ trong bộ phận câu “hò ô tiếng hát” chính là việc bắt vần giữa “Lô và “ô ” tạo nên âm hưởng ngân nga, không dứt của tiếng hò. Việc bắt vần như vậy chính là để đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm trong câu thơ.

c) Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.

Mật thám tôi cũng chả sơ, đôi con gái tôi cũng chả cần.
(Nguyễn Công Hoan)

Trật tự từ trong câu “Mật thám tôi củng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần” được sắp xếp theo cách liên kết câu trước với câu sau trong văn bản.

I. Hướng dẫn Soạn bài Lựa chọn trật tự từ trong câu lớp 8

1. Nhận xét chung

Câu 1 trang 111 SGK văn 8 tập 2

Thay đổi trật từ tự trong câu in đậm mà không làm đổi nghĩa cơ bản của câu:

Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.
Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.

Câu 2 trang 111 SGK văn 8 tập 2

Tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích vì có ý nhấn mạnh hành động thô lỗ, phách lối của cai lệ, cũng là tô đậm ấn tượng về tính cách của tên này.

Câu 3 trang 11 SGK văn 8 tập 2

Nếu chọn trật tự từ:

“Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất” thì sẽ nhấn mạnh rằng cai lệ là người hút nhiều sái cũ.

2. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ

Câu 1 trang 111 SGK văn 8 tập 2

Trật tự từ trong những câu in đậm thể hiện:

a) Thứ tự trước- sau của hành động:

Cai lệ: giật dây thừng- chạy đến chỗ anh Dậu
Chị Dậu: xám mặt- đặt con xuống- chạy đến đỡ lấy hắn
b) Trật tự thể hiện thứ bậc, sự xuất hiện của từng nhân vật và sự vật

Câu 2 trang 112 SGK văn 8 tập 2

So sánh tác dụng của cách sắp xếp các trật tự từ:

a) Tạo cho câu văn âm hưởng du dương, dư âm như một lời nhạc
b), c) Không tạo được tính nhạc cho câu văn.

Câu 3 trang 112 SGK văn 8 tập 2

Nhận xét về tác dụng của việc sắp xếp trật tự trong câu:

Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.
Liên kết câu với các câu khác trong văn bản.

II. Luyện tập bài Lựa chọn trật tự từ trong câu lớp 8

Câu hỏi trang 112 SGK văn 8 tập 2

Giải thích lí do cách sắp xếp trật tự từ trong các câu:

a) Sắp xếp tên các vị anh hùng theo thời gian lịch sử.
b) Nhấn mạnh cảm xúc của tác giả và vẻ đẹp của tổ quốc đồng thời tạo nhạc tính cho câu thơ
c) Tạo ra sự liên kết giữa câu sau với câu phía trước

I. Nhận xét chung

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.

Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.

Gõ đầu roi xuống đất, cai lệ thét lên bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:

– Thằng kia! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à? Nộp tiền sưu! Mau!

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Câu 1 (Trang 111 SGK ngữ văn 8 tập 2)

Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu?

Trả lời:

Có thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách sau mà không làm thay đổi nghĩa của câu:

– Cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất.

– Thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, cai lệ gõ đầu roi xuống đất.

Câu 2 (Trang 111 SGK ngữ văn 8 tập 2)

Vì sao tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích?

Trả lời:

Tác giả lựa chọn trật tự từ như trên để nhấn mạnh hành động hống hách, trịch thượng của tên cai lệ.

Câu 3 (Trang 111 SGK ngữ văn 8 tập 2)

Hãy thử chọn một trật tự từ khác và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy.

Trả lời:

“Cai lệ bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ, gõ đầu roi xuống đất” thì ý nghĩa câu được nhấn mạnh ở “giọng khàn khàn” của cai lệ.

II. Một số tác dụng của sự sắp xếp trật tự từ

Câu 1 (Trang 112 SGK ngữ văn 8 tập 2)

Trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm dưới đây thể hiện điều gì?

a) Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu.

Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

b) Anh Dậu uốn vai ngáp dài một tiếng. Uể oải, chống tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.

(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)

Trả lời:

a) Trật từ từ trong câu này thể hiện thứ tự trước sau của hành động:

Cai lệ hung hãn, vô nhân đạo định trói anh Dậu → chị Dậu xám mặt, đặt con xuống đất, đến đỡ lấy tay tên cai lệ.

b) Cụm từ “cai lệ và người nhà lý trưởng” là trật tự thể hiện thứ bậc, sự xuất hiện của từng nhân vật.

Trật tự từ ” roi song, tay thước và dây thừng” thể hiện trật tự xuất hiện lần lượt của từng sự vật.

Câu 2 (Trang 112 SGK ngữ văn 8 tập 2)

So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây:

a) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người.

(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)

b) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.

c) Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.

Trả lời:

a) Cách sắp xếp này tạo âm hưởng ngân vang, du dương.

b) Cách sắp xếp này không tạo được dư âm cho câu văn.

c) Cách sắp xếp này không tạo được nhạc tính cho đoạn văn.

Câu 3 (Trang 112 SGK ngữ văn 8 tập 2)

Từ những điều đã phân tích ở các mục I và II, hãy rút ra nhận xét về tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu.

Trả lời:

Nhận xét về tác phẩm của việc sắp xếp thứ tự từ trong câu:

– Thể hiện trật tự nhất định của sự việc, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm

– Nhấn mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.

– Liên kết câu với các câu khác trong văn bản.

– Đảm bảo sự hài hòa về ngữ âm của lời nói.

III. Luyện tập

Luyện tập (Trang 112, 113 SGK ngữ văn 8 tập 2)

Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:

a) Lịch sử đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,… Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.

(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)

b)

Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!

Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạt

Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát

Chuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca…

(Tố Hữu, Ta đi tới)

c) – Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khốn.

– Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cần.

(Nguyễn Công Hoan, Ngựa người, người ngựa)

Trả lời:

a) Trật tự từ: Bà Trưng, Bà Triệu, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung.

– Đây là trật tự sắp xếp theo thời gian lịch sử trước sau nhằm nhấn mạnh truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm có bề dày, trải qua nhiều thời kì.

b) – Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!

→ Đảo trật tự từ: đảo bộ phận nhấn mạnh lên trước phần hô ngữ nhằm nhấn mạnh vẻ đẹp của Tổ quốc.

– Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát.

→ Nhằm tạo sự kết nối, âm hưởng ngân vang (từ “Lô” hợp âm với “ô” trong cùng một câu).

c) – Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chẳng cần.

→ Trật tự từ này tạo ra sự liên kết giữa câu sau với câu phía trước.