Bố cục:

Chia làm 2 phần:

+ Phần 1 (6 câu thơ đầu): Cảnh mùa hè sinh động, nhộn nhịp.

+ Phần 2 (còn lại): Tâm trạng bức bối, ngột ngạt của người chiến sĩ cộng sản.

Câu 1 ( trang 20 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

- Nhan đề bài thơ: "Khi con tu hú" – trạng ngữ chỉ thời gian

Nhan đề bài thơ để nửa chừng, bỏ ngỏ → gợi mở khiến cho người đọc tò mò muốn khám phá nội dung bài thơ.

- "Khi con tu hú là bài thơ đặc tả chân thực bước chuyển mình cùng vẻ đẹp sôi động của mùa hè và trong không gian tù túng, ngột ngạt của phòng giam người chiến sĩ cách mạng lắng nghe tiếng tu hú- âm thanh rạo rực của sự sống- hối thúc khát khao tự do, tình yêu cuộc sống cháy bỏng."

- Tiếng chim tu hú có tác động mạnh tới nhà thơ vì đó là tín hiệu của mùa hè, là sự gọi mời của tự do, của trời cao lồng lộng vì thế tiếng chim tác động mạnh mẽ tới tình cảm, tâm tư của nhà thơ.

Câu 2 ( trang 18 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

Tiếng chim tu hú gọi bầy đã làm sống dậy trong lòng tác giả cảnh sắc của mùa hè rạo rực, mê say:

Những chi tiết biểu hiện vẻ đẹp, nhịp sôi động của mùa hè:

+ Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần – hương vị ngọt ngào, mời gọi.

+ Tu hú gọi bầy, vườn râm ve ngân – gợi liên tưởng âm thanh vui nhộn, đặc trưng của mùa hè.

+ Trời xanh cao, diều sáo lộn nhào tầng không – không gian khoáng đạt, tự do.

→ Tiếng chim tu hú gọi mùa đã mở ra vẻ đẹp chào mời hấp dẫn của mùa hè. Mọi diễn đạt đều bắt nguồn từ cảm nhận bằng hồn thơ tinh tế, tình yêu cuộc sống, khao khát tự do mãnh liệt. Bức tranh thiên nhiên cũng vì thế vui nhộn, giàu sức sống.

Câu 3 ( trang 18 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

Tâm trạng của người chiến sĩ khi ở trong nhà tù:

+ Cách ngắt nhịp bất thường: 6/2 ; 3/3

+ Các động từ mạnh: dậy, đạp tan, ngột, chết uất → nhấn mạnh tâm trạng bức bối, ngột ngạt của người chiến sĩ.

+ Các từ cảm thán: ôi, thôi, làm sao → sự tiếc nuối, muốn vượt thoát khỏi thực tại.

- Mở đầu bài thơ và cuối bài thơ đều có hình ảnh tiếng chim tu hú- âm thanh của sự sống tự do, tươi sáng vọng vào gọi mời người chiến sĩ.

+ Tâm trạng của người chiến sĩ ở đầu và cuối bài thơ khác nhau: mở đầu bài thơ là cuộc sống tự do háo hức, rộn ràng >< cuối bài thơ cảm giác ngột ngạt, u uất lên tới đỉnh điểm.

+ Tiếng chim đầu bài thơ báo hiệu mùa hè tươi mới, rộn ràng đến cuối bài thơ tiếng chim như tô đậm thêm tâm trạng đau khổ vì cảnh giam hãm, mất tự do.

Câu 4 (trang 18 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

Cái hay của bài thơ thể hiện nổi bật ở cả nội dung lẫn nghệ thuật của tác phẩm.

- Nội dung:

+ Bức tranh thiên nhiên mùa hè sôi động đầy màu sắc, âm thanh và hương vị

+ Thể hiện tình yêu cuộc sống, khao khát tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng khi bị giam hãm trong nhà tù thực dân.

- Nghệ thuật:

+ sử dụng nhiều hình ảnh gần gũi, bình dị, thân thuộc.

+ sử dụng thể thơ lục bát, lời thơ tự nhiên, giản dị dễ đi vào lòng người.

+ cái tôi được thể hiện chân thực, trong sáng, hồn nhiên.

Tác giả, tác phẩm
Tố Hữu (1920 – 2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, quê gốc ở làng Phù Lai, nay thuộc xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế. Ông giác ngộ lí tưởng cách mạng khi đang học ở trường Quốc học. Tháng 4 – 1939, Tố Hữu bị thực dân Pháp bắt giam vào nhà lao Thừa Phủ (Huế), sau đó chuyển sang nhà tù Lao Bảo (Quảng Trị) và nhiều nhà tù ở Tây Nguyên. Tháng 3 – 1942, Tố Hữu vượt ngục bắt liên lạc với Đảng và đã tham gia lãnh đạo Tổng khởi nghĩa tháng 8 – 1945 ở Huế. Sau cách mạng, Tố Hữu đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng trong Đảng và chính quyền (từng là Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Ban chấp hành Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng), đồng thời vẫn sáng tác thơ. Ở Tố Hữu có sự thống nhất đẹp đẽ giữa cuộc đời cách mạng và cuộc đời thơ. Ông được coi là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng và kháng chiến. Tố Hữu được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (năm 1996). Tác phẩm chính: các tập thơ Từ ấy (1937 – 1946), Việt Bắc (1946 – 1954), Gió lộng (1955 – 1961), Ra trận (1962 – 1971), Máu và hoa (1972 – 1977), Một tiếng đờn (1979 – 1992),…
Bài thơ Khi con tu hú được sáng tác trong nhà lao Thừa Phủ, khi tác giả mới bị bắt giam ở đây.

Trả lời câu 1 (trang 20 SGK Ngữ văn 8, tập 2)

- Nhan đề bài thơ:

+ Là một vế phụ chỉ thời gian trong một câu => gây sự chú ý.

+ Tiếng chim tu hú: tín hiệu của sự sống , mùa hè.

- Nội dung: Khi con tu hú gọi bầy cũng là khi đất trời chuyển sang hè, trong không gian lao tù bức bối, ngột ngạt, người chiến sĩ cách mạng lắng nghe mùa hè đang rạo rực càng thêm cháy bỏng niềm yêu sống, khao khát tự do.

- Tiếng tu hú kêu tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ vì nó gợi nhắc về mùa hè phóng khoáng, tưng bừng với bao cảnh sắc quyến rũ đối lập với cảnh tù chật chội.

Trả lời câu 2 (trang 20 SGK Ngữ văn 8, tập 2)

- 6 câu thơ lục bát mở đầu bài thơ là một mùa hè tươi đẹp, dào dạt sức sống, khung cảnh đất trời cao lộng

- Căn cứ vào những hình ảnh tiêu biểu, chọn lọc: tiếng ve ran, lúa chín vàng, bầu trời cao,…

Trả lời câu 3 (trang 20 SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Trạng thái cảm xúc bức bối, ngột ngạt của người tù - người chiến sĩ được thể hiện trực tiếp ở 4 câu cuối:

Tiếng tu hú ở đầu bài thơ gợi ra trong cảm nhận người tù - người chiến sĩ cảnh tượng mùa hè, cả cuộc sống tự do háo hức, rộn rã; còn ở cuối bài thơ, khi cảm giác ngột ngạt, u uất lên đến cao độ thì tiếng chim lại khiến cho tâm trạng chiến sĩ thêm đau khổ, bức bối vì cảnh giam hãm, mất tự do.

Trả lời câu 4 (trang 20 SGK Ngữ văn 8, tập 2)

Cái hay của bài thơ nằm trong hai mặt nội dung và nghệ thuật.

- Khi con tu hú thể hiện một tình yêu cuộc sống tha thiết, niềm khát khao tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng khi bị giam cầm trong nhà tù thực dân.

- Bài thơ có nhiều hình ảnh gần gũi, giản dị mà giàu sức gợi cảm; sử dụng thể thơ lục bát, lời thơ tự nhiên, truyền tải được cảm xúc lắng sâu, đồng thời thể hiện được nguồn sống sôi sục của người cộng sản trẻ.

Bố cục

Bố cục: 2 phần

- Phần 1 (6 câu đầu): bức tranh mùa hè.

- Phần 2 (4 câu cuối): tâm trạng người tù, người chiến sĩ cách mạng.

ND chính

Thể hiện sâu sắc lòng yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh tù đày.

I. Tác giả, tác phẩm

1. Tác giả (tham khảo phần giới thiệu tác giả Tố Hữu trong SGK Ngữ văn 8 Tập 2).

2. Tác phẩm

* Xuất xứ: Bài thơ Khi con tu hú được sáng tác trong nhà lao Thừa Phủ, khi tác giả mới bị bắt giam ở đây..

* Thể thơ: Bài thơ Khi con tu hú được viết theo thể thơ lục bát.

* Bố cục: Bài thơ có thể được chia làm 2 phần:

Phần 1: 6 câu đầu : Bức tranh mùa hè.
Phần 2: 4 câu cuối : Tâm trạng của người tù và người chiến sĩ cách mạng.

II. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1:

* Nhan đề bài thơ là vế phụ của một câu trọn ý, chỉ thời gian diễn ra sự việc trong câu. Hơn thế nữa, tiếng chim tu hú chính là tín hiệu của sự sống, của mùa hè sôi động.

* Câu văn có 4 chữ đầu là “Khi con tu hú” tóm tắt nội dung bài thơ là: Khi con tu hú gọi bầy cũng là khi đất trời chuyển sang hè, trong không gian lao tù bức bối, ngột ngạt, người chiến sĩ cách mạng lắng nghe tiếng chim tu hú giống như lắng nghe nhịp sống của mùa hè càng thêm cháy bỏng niềm khao khát tự do.

* Tiếng tu hú kêu lại tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ là bởi vì nó gợi nhắc về một mùa hè tràn đầy sức sống, một mùa hè sôi nổi, phóng khoáng, đối lập hoàn toàn với cảnh tù túng chật chội mà tác giả đang phải chịu.

Câu 2:

* Cảnh mùa hè được miêu tả trong 6 câu thơ đầu hiện lên rất tươi đẹp, dào dạt sức sống, khung cảnh đất trời cao rộng.

* Rất nhiều chi tiết, hình ảnh tiêu biểu trong bài được chọn lọc như: tiếng ve kêu râm ran, lúa chín vàng trên cánh đồng, bầu trời cao rộng với những cánh diều bay liệng và trái cây trong vườn thơm ngọt.

Câu 3:

* Tâm trạng của người tù, người chiến sĩ ở 4 câu thơ cuối: tâm trạng đau khổ, uất ức, ngột ngạt.

Ở những câu thơ này, cách ngắt nhịp đã có sự khác biệt, câu 8 (ngắt 6/2), câu 9 (ngắt 3/3). Kết hợp với đó là những từ diễn tả hoạt động, trạng thái với sắc thái mạnh: dậy, đạp tan, ngột, chết uất và những từ cảm thán, diễn đạt sự bức xúc: ôi, làm sao, thôi, cứ,…

Có thể nói, nếu tiếng tu hú ở đầu bài thơ gợi cho tác giả những cảm nhận về mùa hè sôi động, đầy sức sống, mùa hè của tự do, của niềm háo hức, rộn rã; thì ở những câu thơ cuối, tiếng chim tu hú khiến cho nhà thơ có cảm giác ngột ngạt, u uất lên đến cao độ, lúc này, tâm trạng của người chiến sĩ càng thêm đau khổ, bức bối vì cảnh tù giam hãm, mất tự do.

Câu 4:

Theo em, cái hay của bài thơ nằm trong cả hai phần nội dung và nghệ thuật.

Về nội dung: Bài thơ thể hiện tình yêu đối với cuộc sống tha thiết, niềm khát khao tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng khi bị giam cầm trong nhà tù thực dân.
Về nghệ thuật: Bài thơ có nhiều hình ảnh gần gũi, giản dị mà giàu sức gợi cảm, sử dụng thể thơ lục bát dễ nghe, dễ nhớ, lời thơ tự nhiên và có thể truyền tải được những cảm xúc sâu lắng, đồng thời, góp phần thể hiện được sức sống đang sục sôi của người chiến sĩ cách mạng.

Câu 1. Em hãy viết một câu có mở đầu bằng bốn chừ "Khi con tu hú" để tóm tắt nội dung bài thơ.

Vì sao tiếng chim tu hú kêu lại tác động mạnh mẽ đến tâm hồn người tù cách mạng trẻ tuổi như vậy ?

Trả lời:

- Có thể có nhiều cách diễn đạt khác nhau, miễn sao câu văn xuôi phải đáp ứng được hai yêu cầu :

+ Mở đầu bằng bốn chữ "Khi con tu hú".

+ Nêu tóm tắt nội dung của bài thơ Khi con tu hú.

HS có thể viết : "Khi con tu hú kêu báo hiệu mùa hè, người tù cách mạng hình dung ra cảnh mùa hè đất trời cao rộng, sức sống tràn đầy ở bên ngoài, anh càng cảm thấy ngột ngạt, chết uất trong phòng giam chật chội càng thèm khát cháy bỏng cuộc sống tự do”.

- Tiếng chim tu hú kêu đã tác động mạnh mẽ đến tâm hồn người chiến sĩ cách mạng trẻ tuổi, bởi lẽ:

+ Khi đó (năm 1939), Tố Hữu đang rất trẻ, thiết tha yêu đời, vừa mới được giác ngộ lí tưởng của Đảng, đang say mê hoạt động cách mạng với niềm vui phơi phới đầy lãng mạn thì bị địch bắt giam ở nhà lao Thừa Phủ (Huế). Bị nhốt chặt trong phòng giam âm u, cách biệt hoàn toàn với cuộc sống rộng lớn bên ngoài, người chiến sĩ trẻ yêu đời cháy bỏng ấy cảm thấy đau khổ vô cùng.

+ Bị cách li với cuộc sống bên ngoài, tác giả ra sức lắng nghe mọi âm thanh vang vọng vào nhà tù. Lúc này thính giác trở thành kênh duy nhất để nhà thơ có thể sống với cuộc đời tự do ở ngoài nhà tù. Do đó, mọi âm thanh đều được đón nhận với tâm trạng đầy háo hức : "Tôi lắng nghe tiếng đời lăn náo nức / Ở ngoài kia vui sướng biết bao nhiêu" ( Tâm tư trong tù).

+ Tiếng chim tu hú kêu vang vọng vào trong nhà tù, báo hiệu mùa hè đã đến. Với tâm hồn tinh tế, nhạy cảm và nhất là, với niềm khát khao tự do mãnh liệt, người tù cách mạng trẻ tuổi đã hình dung ra ở ngoài kia là một mùa hè tưng bừng, rộn rã âm thanh (tiếng chim tu hú gọi bầy, tiếng ve ran, tiếng sáo diều trên từng không), chan hoà ánh sáng, rạng rỡ sắc màu (ngô vàng, nắng hồng, trời xanh),... Đấy còn là một mùa hè với bầu trời cao lồng lộng để những cánh diều sáo tha hồ nhào lộn giữa từng không. Tất cả đều đối lập với tình trạng bị giam cầm mà người chiến sĩ đang phải chịu đựng. Như vậy, tiếng chim tu hú khiến Tố Hữu hình dung ra một thế giới tự do bao la và tràn đầy sức sống. Vì thế, anh càng thâm thía hơn cái bức bối, ngột ngạt không thể chịu nổi trong nhà tù.

Câu 2. Em có nhận xét gì về cảnh thiên nhiên vào hè được miêu tả trong sáu câu ở phần đầu bài thơ? Những chi tiết nào khiến cho em có nhận xét đó? Qua bức tranh mùa hè được miêu tả, em thấy tâm tư của tác giả như thế nào?

Trả lời:

Sáu câu đầu của bài thơ miêu tả cảnh thiên nhiên vào hè. Đây là một mùa hè rộn ràng tràn đầy sức sống. Những chi tiết như : tiếng ve ran trong vườn, trái cây đượm ngọt, hạt ngô vàng trên sân đầy nắng, lúa chiêm chúi ngoài cánh đồng, diều sáo chao lượn trên bầu trời cao rộng,... khiến cho chúng ta có nhận xét đó.

Qua bức tranh mùa hè với những chi tiết nêu trên, ta có thể nhận thây tình yêu thiết tha cuộc sống, niềm khao khát tự do mãnh liệt và sự nhạy cảm, tình tế của người thi sĩ - chiến sĩ Tố Hữu.

Câu 3. Câu thơ đầu và câu thơ kết của bài thơ đều có tiếng chim tu hú kêu, nhưng tâm trạng của tác giả ở mỗi lần mỗi khác. Em hãy giải thích vì sao có sự khác nhau đó.

Trả lời:

Câu thơ đầu và câu thơ kết của bài thơ đều có tiếng chim tu hú kêu, nhưng đúng là tâm trạng của tác giả ở mỗi lần mỗi khác. Lần đầu là tâm trạng hào hứng đón chào mùa hè tràn đầy sức sống (như đã nói ở phần trên) ; lần sau là tâm trạng uất ức, đau khổ (thể hiện qua cách ngắt nhịp bất thường : 6/2 ở câu thứ tám ; 3/3 ở câu thứ chín), qua cách dùng từ ngữ mạnh (đạp tan phòng, chết uất), qua những từ ngữ cảm thán (Ôi làm sao, thôi).

Sở dĩ có sự khác nhau đó là vì diễn biến tâm trạng của người tù nhà thơ. Lúc đầu nghe thấy tiếng tu hú vang vọng vào trong nhà lao, người chiến sĩ cách mạng theo phản ứng tự nhiên, hình dung ra một khung cảnh mùa hè rực rỡ như nhiều mùa hè tự do mà mình đã trải qua. Nhưng sau đó, khi tác giả ý thức được tình cảnh bị giam cầm của bản thân mình, thì tiếng chim tu hú mới tạo nên tâm trạng uất ức, đau khổ. Thực ra, trước sau, vẫn một tâm trạng đau khổ của người tù cách mạng vì mất tự do, xa rời cuộc sống. Thân trong tù mà hồn luôn hướng ra cuộc sống tự do bên ngoài. Vì vậy mà nghe tu hú kêu, anh hình dung ngay ra cảnh mùa hè tưng bừng, bao la bên ngoài, đồng thời, càng thấm thìa tình cảnh ngột ngạt chết uất trong phòng giam.

Câu 4. Theo em, sự truyền cảm nghệ thuật của bài thơ chủ yếu do những yếu tố nào?

Trả lời:

Sự truyền cảm của bài thơ này do nhiều yếu tố, như : thể thơ lục bát được sử dụng một cách nhuần nhuỵ ; hình ảnh thơ gần gũi và gợi cảm ; cảm nhận tinh tế ; cảm xúc chân thành, mãnh liệt ; giọng điệu thay đổi một cách tự nhiên phù hợp với cảm xúc khi thì hào hứng, khoáng đạt, khi thì u uất, dằn vặt,...

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Tác giả

Tố Hữu: (1920 -2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành
Quê quán: làng Phù Lai, xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế.
Cuộc đời và sự nghiệp:
Tháng 4/1939, Tố Hữu bị bắt giam vào nhà lao Thừa phủ.
Tháng 3/1942, vượt ngục, bắt liên lạc với Đảng và tham gia lãnh đạo tổng khởi nghĩa tháng 8.
Sau cách mạng đảm nhận nhiều chức vụ quan trọng như: Bí thư BCH TW Đảng, Ủy viên bộ chính trị, Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng
Ông được coi là lá cờ đầu của thơ ca cách mạng và kháng chiến.
Các tác phẩm chính: các tập thơ Từ ấy (1937 -1946), Việt Bắc (1946 - 1977), Gió lộng (1955 -1961), Ra trận (1962 -1971),...
Ông được Nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996.

2. Tác phẩm

"Khi con tú hú" sáng tác vào tháng 7 năm 1939, in trong tập Từ ấy - tập thơ đầu tay của Tố Hữu, khi ông trong nhà lao Thừa phủ, khi tác giả bị bắt giam ở đây.
Bài thơ được viết với ngôn từ giản dị mà tha thiết. Qua từng câu chữ đều thể hiện tình yêu sâu sắc của tác giả với đất nước. Cùng đó, tác giả còn cho thấy khao khát tự do của mình, khao khát được cống hiến, được làm cách mạng. Một người chiến sĩ hết lòng vì Tổ quốc, một người chiến sĩ anh dũng không ngại gian khổ.

Câu 1: Trang 20 sgk ngữ văn 8 tập 2
Nên hiểu nhan đề bài thơ như thế nào? Hãy viết một câu văn có bốn chữ đầu là "Khi con tu hú" để tóm tắt nội dung của bài thơ. Vì sao tiếng tu hú kêu lại tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ như vậy?
Bài làm:
Nhan đề bài thơ:
Là một vế phụ chỉ thời gian trong một câu => gây sự chú ý.
Tiếng chim tu hú: tín hiệu của sự sống , mùa hè.
Khi con tu hú gọi bầy cũng là khi đất trời chuyển sang hè, trong không gian lao tù bức bối, ngột ngạt, người chiến sĩ cách mạng lắng nghe mùa hè đang rạo rực càng thêm cháy bỏng niềm yêu sống, khao khát tự do.
Tiếng tu hú kêu tác động mạnh mẽ đến tâm hồn nhà thơ vì nó gợi nhắc về mùa hè phóng khoáng, tưng bừng với bao cảnh sắc quyến rũ đối lập với cảnh tù chật chội.

Câu 2: Trang 20 sgk ngữ văn 8 tập 2
Nhận xét cảnh mùa hè được miêu tả trong sáu câu đầu. Những chi tiết nào khiến em có nhận xét đó?
Bài làm:
Trong sáu câu thơ đầu cảnh mùa hè được miêu tả với giọng điều vui tươi, náo nức, phấn chấn.
Tiếng kêu của chim tu hú trên đồng quê gọi bầy, nghe bồi hồi tha thiết, báo hiệu một mùa hè đã đến
Mùa sắc tươi vui của mùa hè được thể hiện với:
Màu vàng tươi của "lúa chiêm", màu đỏ của "trái cây", màu vàng tươi của "bắp" phơi đầy sân.
Hơn hết còn có màu xanh của bầu trời cao lộng.
Ngoài ra mùa hè còn thể hiện rõ rệt qua "tiếng ve ngân", "đôi con diều sáo lộng".
Mùa hè hiện lên thật tươi vui, rạo rực, hứa hiện một mùa hè tươi đẹp.
Như vậy, một mùa hè tươi đẹp, dào dạt sức sống, khung cảnh đất trời cao lộng như hiện ra trước mặt người đọc trong bài thơ. Không gian như được mở rộng ra cả bốn phía: cao, xa, rộng, sâu. Tác giả cảm nhận mùa hè bằng tất cả các giác quan của mình, bằng sự nhạy cảm trong tâm hồn người nghệ sĩ và sự bức bối trong ý chí của người chiến sĩ.

Câu 3: Trang 20 sgk ngữ văn 8 tập 2
Phân tích tâm trạng người tù - chiến sĩ được thể hiện ở 4 câu cuối. Mở đầu và kết thúc bài thơ đều có tiếng tu hú kêu, nhưng tâm trạng của người tù khi nghe tiếng tu hú thể hiện ở đoạn thơ đầu và ở đoạn thơ cuối rất khác nhau, vì sao?
Bài làm:
Trong bốn câu thơ cuối tâm trạng người tù - chiến sĩ hiện lên với giọng điệu bực bội nhấn mạnh các từ ngữ cảm thán như: hè ôi, làm sao, hết uất thôi. Cùng với động từ muốn, đạp. Tất cả những điều đó cho thấy tâm trạng bực bội, bức bối của người tù, kháo khát tự do, khao khát được sống.
Đoạn thơ được ngắt nhịp 6/2 và 3/3 kết hợp với các động từ mạnh, tạo nên 4 câu thơ thật ấn tượng.
Mở đầu và kết thúc bài thơ đều có tiếng chim tu hú kêu, tuy nhiên trong sáu câu đầu khi nghe tiếng chim tu hú kêu người tù như hân hoan chào mừng mùa hè đến. Vậy nhưng ngay sau đó khi nghĩ đến cảnh tù tội bị giam cầm của mình người chiến sĩ lại thấy bức bối khó chịu và không cam chịu.

Câu 4: Trang 20 sgk ngữ văn 8 tập 2
Theo em, cái hay của bài thơ được thể hiện nổi bật ở những điểm nào?
Bài làm:
Về nội dung: Khi con tu hú thể hiện một tình yêu cuộc sống tha thiết, niềm khát khao tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng khi bị giam cầm trong nhà tù thực dân.
Về nghệ thuật: Bài thơ có nhiều hình ảnh gần gũi, giản dị mà giàu sức gợi cảm; sử dụng thể thơ lục bát, lời thơ tự nhiên, truyền tải được cảm xúc lắng sâu, đồng thời thể hiện được nguồn sống sôi sục của người cộng sản trẻ.

I. Đôi nét về tác giả Tố Hữu
- Tố Hữu (1906 - 2002) tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành
- Quê quán: Thừa Thiên Huế
- Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác:
+ Ông giác ngộ lí tưởng cách mạng khi còn đang học ở Huế
+ Sau cách mạng tháng 8 năm 1945 ông được giữ nhiều chức vụ trong bộ máy lãnh đạo của Đảng, về mặt trận Văn hóa nghệ thuật.
+ Ông được tặng giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật năm 1996
- Phong cách sáng tác: Thơ ông mang tính chất trữ tình chính trị có cảm hứng lãng mạn ngọt ngào

II. Đôi nét về bài thơ Khi con tu hú
1. Hoàn cảnh sáng tác
- Sang tác vào tháng 7 năm 1939 tại nhà lao Thừa Phủ, khi tác giả bị bắt giam
2. Bố cục
- Phần 1: 6 câu đầu: Khung cảnh thiên nhiên vào hè
- Phần 2: 4 câu cuối: Tâm trạng người chiến sĩ trong tù
3. Giá trị nội dung
- Bài thơ thể hiện niềm tin yêu cuộc sống thiết tha và sự khao khát tự do mãnh liệt của người chiến sĩ trong cảnh tù đầy
4. Giá trị nghệ thuật
- Thể thơ lục bát sử dụng uyển chuyển
- Giọng điệu linh hoạt
- Từ ngữ tự nhiên và gần gũi với đời thường

Câu 1. Nhan đề bài thơ là một vế phụ của một câu trọn ý. Khi con tu hu gọi bầy là khi mùa hè đến, người tù cách mạng (nhân vật trữ tình, càng cảm thấy ngột ngạt trong phòng giam chật chội, càng thêm khao khát mãnh liệt cuộc sống tự do tưng bừng ở bên ngoài. Nhan đề bài thơ đã gợi mở mạch cảm xúc của bài.

Giá trị hoán dụ và giá trị liên tường của tiếng chim tu hú được gợi lên ngay từ đầu bài. Đó là tín hiệu của mùa hè rực rõ, của sự sống tưng bừng, của trời cao lồng lộng, tự do. Và vì thế, tiếng chim đã tác động mạnh mex đến tâm hồn người tù.

Câu 2. Sáu câu thơ lục bát thanh thoát mở ra cả một thế giới rộn ràng, tràn trề nhựa sống. Nhiều hình ảnh tiêu biểu của mùa hò được dựa vào bài thơ: tiếng ve ran trong vườn rám, lúa chiêm chín vàng trên cánh đồng, bầu trời cao rộng với cánh diều chao lượn, trái cây đượm ngọt. Tiếng chim tu hú đã thức dậy tất cả, mở ra tất cả và bắt nhịp tất cá: mùa hè rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc màu. ngọt ngào hương vị, bầu trời khoáng đạt tự do trong cảm nhận của người tù. Khố thơ thế hiện sức cảm nhận mãnh liệt, tinh tế của một tâm hồn trẻ trung yêu đời nhưng đang mất tự do và khao khát tự do cháy ruột.

Câu 3. Đó là tâm trạng đau khỏ, uất ức, ngột ngạt, được nhà thơ nói lên trực tiếp. Đoạn thơ với cách ngắt nhịp bất thường: 6/2 (câu 8), 3/3 (câu 9) với cách dùng những từ ngừ mạnh (đập tan phòng, chết uất), những từ ngữ cám thán (ôi, thôi, làm sao), tất cá như truyền đốn độc giá cái cám giác ngột ngạt cao độ, niềm khao khát cháy bỏng muốn thoát ra khui canh tù ngục, trở về với cuộc sòng tự do ớ ngoài kia.

Mở đầu và kết thúc bài thơ (lều có tiếng tu hú kêu, nhưng tâm trạng người tù nghe tiêng tu hú ở đoạn đầu chú yêu là sự háo hức, yêu đời thì ở cuối bài, tiếng chim tu hú như thúc “iục khiến nhà thơ cam thấy đau khố, ngột ngạt và muốn phá bó tù ngục vê với cuọc sống tự do bên ngoài.

Câu 4. Cái hay của bài thơ năm trong hai mặt nội dung và nghệ thuật.

– Bố cục chia làm hai phần: phần một tả cảnh trời đất vào hè và phần hai bộc lộ tâm trạng người tù, gộp thành một chinh thế thống nhất, truyền cám. Cánh đẹp (màu sắc tươi sáng, mùi vị ngọt ngào, âm thanh rộn ràng…), dào dạt sức sống, rất gợi cảm, có hồn, tâm trạng sôi nôi, sâu và da diết.

– Hình ánh phong phú, giàu chất hội họa.

– Thể thơ lục bát mềm mại, uyên chuyển, linh hoạt

Giọng điệu tự nhiên, phù hợp với cảm xúc thơ: khi sôi nối, khi dằn vặt, u uất…