Bố cục:

Phần 1 ( bốn câu đầu): những tâm trạng giằng xé của nhân vật “tôi”

Phần 2 ( hai câu tiếp): khổ đau và tuyệt vọng của nhân vật “tôi”

Phần 3 (còn lại): sự cao thượng, chân thành của nhân vật trữ tình

Câu 1 (trang 62 sgk ngữ văn 11 tập 2):

- Tôi yêu em được tấu lên 3 lần, đó cũng chính là giọng điệu của toàn bài

- Nhà thơ diễn tả lời từ giã tình yêu nhưng cũng chính là lời giãi bày tình cảm

+ Bài thơ mở đầu với lời thú nhận đáng yêu tôi yêu em, như lời thú nhận tự nhủ trực tiếp, ngắn gọn, giản dị

+ Nguyên bản, Puskin đã dùng ngôi thứ hai số nhiều, thay cho ngôi thứ hai số ít, mang lại cách nói trang trọng có phần xa cách

- Bốn câu thơ đầu cảm xúc bị ghìm nén, chi phối bởi lí trí, mạch cảm xúc tuôn trào, tuân theo mệnh lệnh lí trí khẳng định tình yêu

- Lời từ giã thấm đượm nỗi buồn của tình cảm vô vọng, đầy ắp tình yêu nồng cháy, thấm đượm nỗi buồn trong mối tình vô vọng

- Càng giã từ lại càng say đắm, thiết tha, mãnh liệt

Nỗi buồn trong sáng của tâm hồn yêu đương chân thành, mãnh liệt, vị tha

Lời giã từ này có sự đúng đắn của lí trí, cả sự cao thượng, vị tha

Đó là lời giã từ không chỉ đẹp, mà còn vươn tới giá trị tinh thần cao đẹp của loài người

Câu 2 (trang 60 sgk ngữ văn 11 tập 2):

Từ câu 1- 2 sang câu 3- 4 có sự đổi hướng, đảo ngược được ngăn bởi từ “nhưng”

- Cái “tôi” trong tâm hồn lúc này được soi rọi với chính mình, để thấy ngọn lửa tình vẫn bùng cháy

- Bên cạnh đó cũng có cái “tôi” muốn dùng lí trí để ngừng cảm xúc

- Tiếng nói trong sự phân vân bối rối có phần mạnh mẽ, dứt khoát

- Một sự dằn lòng, một sự chế ngự, một sự vượt lên

- Tâm hồn vươn lên, tìm tình yêu đích thực, xem yêu như hành vi trao tặng làm cho người mình yêu được hạnh phúc

- Tình cảm có sự vị tha, và hi sinh không mong sự thụ hưởng của mình

Hai câu thơ 5- 6 mở đầu bằng “Tôi đã yêu em”

- Sự kìm nén cảm xúc, chế ngự nhưng xúc cảm vẫn trào dâng, da diết

- Cách ngắt nhịp đứt quãng, rối bời

→ Nhân vật trữ tình thành thực hết mức, không né tránh phân tích cùng kiệt tất cả những yếu đuối, bất lực, những góc tối tận đáy sâu tâm hồn

Câu 3 (trang 60 sgk ngữ văn 11 tập 2):

Hai câu kết tạo bất ngờ khi nối kết giữa quá khứ tới tương lai

- Câu thơ “Tôi đã yêu em chân thành như thế đó, dịu dàng như thế đó” tóm gọn được tâm trạng của 6 câu thơ trước đó

- Nhân vật trữ tình vẫn tha thiết giữ lại những đau khổ, để người yêu có được tấm lòng dịu dàng, chân thành

- Nhân vật trữ tình vượt lên trên sự ích kỉ để cầu mong người yêu được hạnh phúc

- Câu 5- 6 là sự dằn vặt, u buồn thì hai câu kết là sự thanh thoát, hóa giải sự nuối tiếc, xót xa, để tự tin kiêu hãnh với tình yêu của mình

Câu 4 (trang 60 sgk ngữ văn 11 tập 2):

Tâm hồn Puskin là tâm hồn phóng khoáng, chân thành, nhân hậu.

- Trong tình yêu, ông không đòi hỏi nhận về mà luôn trao đi trái tim chân thành, vị tha

- Ở ông cũng chưa đựng các trạng thái của con người khi yêu nhưng ông chế ngự được sự ích kỉ, hẹp hòi, muốn chiếm hữu

- Lời giãi bày tình yêu của Puskin mãnh liệt, chân thành qua ngôn từ giản dị, tinh tế

I. Vài nét về tác giả, tác phẩm

1. Tác giả

A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vich Pu-skin (1799 – 1837), “Mặt trời của thi ca Nga”, là nhà thơ vĩ đại “có ý nghĩa to lớn không chỉ trong lịch sử văn chương mà cả trong lịch sử thức tỉnh của dân tộc Nga”.

Các tác phẩm tiêu biểu: tiểu thuyết bằng thơ nổi tiếng (Ép-ghê-nhi Ô-nhê-ghin, 1831 – 1837) khởi đầu cho chủ nghĩa hiện thực ở Nga; Bô-rít Gô-đu-nốp - 1825; truyện ngắn Cô tiểu thư nông dân – 1830, Con đầm pich – 1833, hơn 800 bài thơ trữ tình, những ngụ ngôn thâm trầm,…

Các sáng tác phong phú của Pu-skin đã thể hiện tuyệt đẹp tâm hồn nhân dân Nga khao khát TỰ DO VÀ TÌNH YÊU. Và ở thể loại nào, văn chương Pu-skin cũng luôn là một tiếng nói Nga trong sáng, thuần khiết, thể hiện cuộc sống một cách giản dị, chân thực.

2. Tác phẩm

Tôi yêu em là một trong những bài thơ tình nổi tiếng của Pu-skin, được khơi nguồn từ mối tình của nhà thơ với A.A. Ô-lê-nhi-na (con gái của A. N. Ô-lê-nhin, chủ tịch Viện Hàn lâm nghệ thuật Nga) – người mà mùa hè năm 1829 Pu-skin đã cầu hôn nhưng không được chấp nhận.

Bài thơ vốn không tên, nhan đề Tôi yêu em do người dịch đặt.

Bố cục: 3 phần

+ Đoạn 1 (4 câu thơ đầu): Mâu thuẫn trong tâm trạng nhà thơ

+ Đoạn 2 (2 câu tiếp): Nỗi khổ đau tuyệt vọng của nhân vật trữ tình

+ Đoạn 3 (còn lại): Sự chân thành và cao thượng

II. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 60 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Điệp khúc Tôi yêu em là nổi bật cảm xúc chủ đạo của bài thơ. Điệp khúc lặp lại ba lần trong bài thơ vang lên như tiếng lòng say đắm, mãnh liệt, bền vững của thi sĩ đối với người yêu.

Bài thơ là lời từ giã cho mối tình không thành của Pu-skin dành cho người con gái xinh đẹp A.A. Ô - lê - nhi - na. Lời từ giã thấm đượm nỗi buồn của mối tình vô vọng nhưng vẫn đầy ắp một tình yêu nồng cháy, đằm thắm và luôn cầu mong cho người yêu được hạnh phúc. Cách ứng xử của Pu – skin đúng là một lời từ giã tình yêu thật đặc biệt.

Câu 2 (trang 60 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Giọng điệu bài thơ có sự chuyển biến từ hai câu 1 - 2 sang hai câu 3 - 4:

Tôi yêu em: đến nay chừng có thể

Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai;

Hai câu 1- 2, giọng thơ có chút gì như cân nhắc, dè dặt (chừng có thể, chưa hẳn) nhưng vẫn là một sự khẳng định trong tình cảm của nhà thơ. Mạch thơ chuyển đột ngột:

Nhưng không để em bận lòng thêm nữa

Hay hồn em phải gợn bóng u hoài

Đến hai câu thơ này, đã có sự can thiệp của lí trí khiến cảm xúc phải ghìm nén lại. Đó là phải “dập tắt ngọn lửa tình yêu” để tránh cho em phải bận lòng, tránh làm cho em phải buồn.

Tuy vậy, đến bốn câu thơ tiếp theo mạch cảm xúc lại tuôn trào:

Tôi yêu em âm thầm, không hi vọng,

Lúc rụt rè, khi hậm hực lòng ghen.

Nhịp thơ nhanh hơn với những từ lúc, khi, diễn tả những trạng thái tình yêu biến đổi vô cùng dồn dập. Nhân vật trữ tình bộc lộ thẳng thắn tâm hồn mình: một tình yêu âm thầm, không hi vọng như để tô đậm nét đặc biệt trong mối tình đơn phương này. Tuy vậy, mối tình ấy vẫn có đầy đủ mọi sắc thái của tình yêu: nỗi khổ đau âm thầm, niềm tuyệt vọng, lòng ghen tuông giày vò.

Trong mạch thơ như vậy, hai câu kết vừa nối tiếp vừa tự nhiên:

Tôi yêu em, yêu chân thành đằm thắm

Cầu cho em được người tình như tôi đã yêu em.

Chính tình yêu chân thành, đằm thắm nên mới cầu mong người yêu em sẽ có được một người yêu em cũng chân thành, đằm thắm như tình yêu của mình. Chính sự chân thành và đằm thắm ấy là cái gốc của tấm lòng cao thượng trong tình yêu này. Tình yêu ở đây đã vượt ra khỏi sự hẹp hòi, ích kỉ mà hướng đến mà hướng đến một cách ứng xử đẹp, đầy nhân văn.

Câu 3 (trang 60 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Hai câu kết là bất ngờ, hàm chứa nhiều ý vị bởi nó thể hiện sự cao thượng, chân thành trong tình yêu của nhân vật trữ tình:

- Tôi yêu em lặp lại lần thứ 3 nhằm khẳng định tình yêu sâu sắc, chân thành, không bao giờ phai nhạt của nhân vật trữ tình.

- Lời cầu chúc:

+ Thể hiện tấm chân tình của nhân vật tôi.

+ Thể hiện cung bậc cảm xúc cao nhất của tình yêu: chân thành, mãnh liệt, đằm thắm.

+ Lòng vị tha, cao thượng của nhân vật trữ tình đã vượt qua mọi ghen tuông, ích kỷ của bản thân để cho em được hạnh phúc như em mong muốn.

→ Trái tim độ lượng, chân thành, biết hi sinh trong tình yêu của nhân vật tôi.

=> Quan niệm nhân văn cao đẹp trong tình yêu.

Câu 4 (trang 60 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Tôi yêu em là một trong những bài thơ tình nổi tiếng của Pu-skin. Bài thơ cũng chính là vẻ đẹp tâm hồn của Pu-skin.

Bài thơ thể hiện những tình cảm chân thành, cao thượng, nhân ái của tình yêu chứa đựng trong những lời lẽ giản dị, trong sáng nhất. Mặc dù bài thơ thấm đượm nỗi buồn của một mối tình vô vọng nhưng là nỗi buồn trong sáng của một tâm hồn yêu đương chân thành, mãnh liệt, nhân hậu, vị tha.

Câu 1 (trang 60 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

- Điệp khúc “tôi yêu em” làm nổi bật cảm xúc chủ đạo của bài thơ. Điệp khúc lặp lại ba lần trong bài thơ vang lên như tiếng lòng say đắm, mãnh liệt, bền vững của thi sĩ đối với người yêu.

- Bài thơ dường như là lời từ giã của một tình yêu không thành, nhưng nét đặc biệt ở chỗ: lời từ giã cuối cùng lại trở thành lời giãi bày, bộc bạch một tình yêu chẳng thể nào nguôi ngoai, vẫn sôi nổi, nồng nàn...

Câu 2 (trang 60 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

- Ở hai câu 1- 2, giọng thơ có sự dè dặt, ngập ngừng trong lời thổ lộ: “có thể”, “chưa hoàn toàn”.

- Hai câu thơ 3-4 như nhấn mạnh quyết định dứt khoát đầy tính lí trí của nhân vật trữ tình

- Nhịp thơ của hai câu 5-6 nhanh, nhiều ngắt cách với những trạng từ chỉ thời gian kết hợp với những trạng thái chỉ tình cảm biễn đổi liên tục diễn tả thành công bi kịch tuyệt vọng giữa lí trí và tình cảm.

- Với cặp câu 7 – 8, mạch cảm xúc thay đổi đột ngột, nó như được giải tỏa, dâng cao bởi sự xuất hiện của những từ: “chân thành, đằm thắm”.

Câu 3 (trang 60 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

Hai câu kết hàm chứa nhiều bất ngờ và ý vị:

- Thể hiện tấm chân tình của nhân vật tôi.

- Thể hiện cung bậc cảm xúc cao nhất của tình yêu: chân thành, mãnh liệt, đằm thắm.

- Ai cũng muốn người mình yêu chỉ thuộc về mình, đó là sự ích kỉ dễ hiểu nhưng nhân vật trữ tình đã ứng xử rất cao thượng, quyết định từ bỏ để người mình yêu đến với người khác.

- Lời chúc phúc cảm động và bất ngờ: “Cầu em được người tình như tôi đã yêu em”. => Vị tha, cao cả

Câu 4 (trang 60 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

“Tôi yêu em” được coi là một trong những bài thơ tình hay nhất thế giới. Quan niệm tình yêu của Pu-skin rất đẹp. Sự chân thành, cao thượng trong tình yêu đã tôn vinh con người. Bài thơ thể hiện ở Pu-skin một “thái độ thuần khiết đạo đức” đối với phụ nữ” một tình yêu chân thành, đằm thắm đơn phương nhưng trong sáng và cao thượng của tác giả. Đó là một tình yêu chân chính, giàu lòng vị tha và đức hi sinh luôn mong muốn cho người mình yêu những gì tốt đẹp nhất. Đó cũng chính là biểu hiện rực rỡ của tinh thần nhân văn cao cả.

Bố cục

Bố cục: 3 phần

- Phần 1 (bốn câu đầu): Những tâm trạng dằng xé của nhân vật “tôi”.

- Phần 2 (hai câu tiếp): Khổ đau và tuyệt vọng của nhân vật “tôi”.

- Phần 3 (còn lại): Sự cao thượng, chân thành của nhân vật trữ tình.

Nội dung chính

Tôi yêu em thấm đượm nỗi buồn của mối tình vô vọng, nhưng là nỗi buồn trong sáng của một tâm hồn yêu thương chân thành, mãnh liệt, nhân hậu, vị tha.

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Tác giả

Puskin (1799 – 1837) là một nhà văn hiện thực xuất sắc của Nga. Ông được mệnh danh là “mặt trời của thi ca Nga”.
Ông xuất thân từ một tầng lớp đại quý tộc nhưng cả đời lại gắn bó với số phận của nhân dân.
Sự nghiệp:
Ông là người đặt nền móng cho sự phát triển của văn học hiện thực ở Nga thế kỉ XIX
Ngoài thơ ông còn nhiều thể loại khác như: Ép- ghê- nhi ô nhê gin( tiểu thuyết thơ), con đầm bích (truyện ngắn), Bô rít gô đu nốp (kịch lịch sử)
Đề tài: phong phú, đều thể hiện tuyệt đẹp tâm hồn nhân dân Nga khao khát tự do và tình yêu.

2. Tác phẩm

“Tôi yêu em” là một trong những bài thơ tình nổi tiếng của Pu – skin, được khơi nguồn từ mối tình của nhà thơ với A.A. Ô-lê-nhi-a người mà mùa hè năm 1829 Pu – skin đã cầu hôn nhưng không được chấp nhận. Bài thơ vốn không có nhan đề, nhan đề “Tôi yêu em” là do người dịch đặt.
Bài thơ thấm đẫm nỗi buồn của mối tình vô vọng, nhưng là nỗi buồn của một tâm hồn yêu đương trong sáng, chân thành, mãnh liệt và nhân hậu. Lời bày tỏ tình yêu của Pu-skin được thể hiện qua ngôn ngữ giản dị mà tinh tế.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: Trang 60 sgk ngữ văn 11 tập 2

Điệp khúc nào làm nổi bật cảm xúc chủ đạo của bài thơ? Bài thơ dường như là một lời từ giã cho một mối tình không thành. Lời từ giã của Pu-skin có gì đặc biệt?

Bài làm:
Mở đầu bài thơ nhà thơ ngỏ lời “tôi yêu em” tiếng nói ấy được nhà thơ cất giữ bao lâu và đến khi bày tỏ thì nó đã bị từ chối, nhưng trái tim vốn chẳng nghe lời khi nó luôn có hình bóng ai đó. Điệp khúc "tôi yêu em" làm nổi bật cảm xúc chủ đạo của bài thơ. Tám dòng thơ mà có đến ba lần điệp khúc tôi yêu em được láy đi láy lại ở dòng 1, 5, 7 và từng dòng thơ để nhấn mạnh ý. Điệp khúc tôi yêu em là giọng điệu chủ đạo của bài thơ, nó vang lên như tiếng lòng say đắm, mãnh liệt, vững bền của tình yêu thi sĩ đối với người yêu.
Bài thơ chính là lời từ giã cho một tình yêu không thành, bởi năm 1829 Pu-skin đã cầu hôn và bị từ chối, trong đau khổ mà lại còn rất yêu ông đã sáng tác bài thơ này để bày tỏ nỗi lòng của mình. Dù bị từ chối nhưng ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai nghĩa là nó vẫn còn trong trái tim nhà thơ.
Tuy nhiên nhà thơ biết rằng người con gái ấy không yêu mình vậy nên nhà thơ thà chịu đau một mình chứ không để cô gái mình yêu phải buồn bã hay khó xử. Lời từ giã xuất phát từ ý chí và con tim của nhà thơ, tuy rằng vẫn còn rất nhiều tình cảm nhưng nhà thơ đành buông tay. Tuy vậy, nhà thơ rất cao thượng với tình yêu của mình, tuy bị từ chối nhưng vẫn cầu mong những điều tốt đẹp cho người yêu của mình.

Câu 2: Trang 60 sgk ngữ văn 11 tập 2
Giọng điệu trữ tình chuyển biến như thế nào từ hai câu 1-2 sang hai câu 3-4 và từ hai câu 5-6 sang hai câu 7-8? Diễn biến tâm trạng phức tạp của nhân vật trữ tình được thể hiện tinh tế ra sao?
Bài làm:
Trong những câu thơ đầu tác giả thể hiện tâm trạng mâu thuẫn giằng xé trong lòng:
"Tôi yêu em: đến nay chừng có thể

Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai;

Nhưng không để em bận lòng thêm nữa,

Hay hồn em phải gợn bóng u hoài."
Trong hai câu 1-2 tác giả thể hiện tình yêu đấu tranh giữa con tim và lý trí, sự giằng xé mâu thuân trong tình cảm và lý trí mạnh mẽ của mình. Điều đó được thể hiện cụ thể qua các từ ngữ như: chừng có thể, chưa hẳn. Tuy nhiên tâm trạng nhà thơ ngay lập tức biến chuyển, mọi cảm xúc của nhà thơ đều kìm nén lại bị chi phối bởi lý trí, chỉ giữ trong lòng một mình đau khổ mà không làm người mình yêu phải bận tâm thể hiện qua câu 3-4.
Trong hai câu thơ 5-6, tác giả thể hiện một tình yêu thầm kín mãnh liệt, thể hiện sự đau khổ tuyệt vọng của tác giả. Trong hai câu thơ cuối tác giả thể hiện một tình yêu cao thượng, trong lòng dù rất yêu, dù tình yêu chân thành bị từ chối nhưng vẫn cầu chúc cho người mình yêu được hạnh phúc mà không oán trách điều gì.
Tâm trạng của tác giả được thể hiện một cách tự nhiên, ngôn từ giản dị nhưng hết sức tinh tế.

Câu 3: Trang 60 sgk ngữ văn 11 tập 2
Tại sao có thể nói hai câu kết là bất ngờ, hàm chứa nhiều ý vị?
Bài làm:
Điệp ngữ “tôi yêu em” lại vang lên một lần nữa thể hiện tình yêu chân thành của nhà thơ
Tình yêu đó chân thành và đằm thắm
Tuy nhiên không được chấp nhận thì nhà thơ cũng cầu chúc cho người con gái của mình gặp được người yêu giống như mình từng yêu cô ấy. Bởi chỉ có nhà thơ mới hiểu hết được tình cảm của mình dành cho cô gái.
Nhà thơ vượt qua những ích kỷ, nhỏ nhen tầm thường để cầu mong cho người con gái mình yêu hạnh phúc, đó là một tình yêu cao thượng không phải ai cũng làm được.

Câu 4: Trang 60 sgk ngữ văn 11 tập 2
Bài thơ gợi cho anh (chị) những cảm nghĩ gì về tâm hồn Pu-skin và về tình yêu?
Bài làm:
Bài thơ là tiếng nói thầm kín yêu thương và hết sức chân thành của nhà thơ dành cho người con gái của mình. "Tôi yêu em" được nhắc lại ba lần ở đầu dòng của bài thơ thể hiện tình yêu chân thành đằm thắm của nhà thơ. Một tâm hồn yêu đương chân thành, mãnh liệt, nhân hậu, vị tha.
Một tình yêu dù đau khổ nhưng hết sức mãnh liệt, thì ra khi đã yêu chân thành con người ta chỉ muốn giành những điều tốt đẹp nhất cho người mình yêu dù bản thân có đau khổ thế nào!

Vài nét về tác giả, tác phẩm

1. Tác giả

- A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Pu-skin (1799 – 1837) là một nhà thơ, nhà văn, nhà viết kịch nổi tiếng người Nga, sinh ra trong một gia đình quý tộc lâu đời ở Mát - xcơ - va.

- Ông được mệnh danh là “Mặt trời của thi ca Nga”, là nhà thơ vĩ đại “có ý nghĩa to lớn không chỉ trong lịch sử văn chương mà cả trong lịch sử thức tỉnh của dân tộc Nga” (N. A. Đô-brô-liu-bốp).

- Không chỉ là một thi sĩ lừng danh (với hơn 800 bài thơ trữ tình), Pu-skin còn là tác giả của tiểu thuyết bằng thơ nổi tiếng Ép-ghê-nhi Ô-nhê-ghin, 1823 – 1831) khởi đầu cho chủ nghĩa hiện thực Nga, tác giả của bi kịch lịch sử hoành tráng (Bô-rít Gô-đu-nốp - 1825), người sáng tạo những trường ca sâu lắng (Ru-xlan và Li-út-mi-la - 1820, Người tù Cáp-ca-dơ -1821,...), những truyện ngắn xuất sắc (Cô tiểu thư nông dân -1830, Con đầm pích – 1833,...), những ngụ ngôn thâm trầm,...

- Các sáng tác phong phú của Pu-skin đã thể hiện tuyệt đẹp tâm hồn nhân dân Nga khao khát TỰ DO và TÌNH YÊU. Và ở thể loại nào, văn chương Pu-skin cũng luôn là một tiếng nói Nga trong sáng, thuần khiết, thể hiện cuộc sống một cách giản dị, chân thực.

2. Tác phẩm

- Tôi yêu em là một trong những bài thơ tình nổi tiếng của Pu-skin, được khơi nguồn từ mối tình của nhà thơ với A. A. Ô-lê-nhi-na (con gái của A. N.Ô-lê-nhin, Chủ tịch Viện Hàn lâm nghệ thuật Nga) - người mà mùa hè năm 1829 Pu-skin đã cầu hôn nhưng không được chấp nhận.

- Nội dung chính: Bài thơ ra đời như chuyện tình đơn phương thu nhỏ của tác giả thấm đượm nỗi buồn nhưng là nỗi buồn trong sáng của một tâm hồn chân thành, mãnh liệt, nhân hậu.

- Bố cục bài thơ gồm có 3 phần:

+ Phần một (4 câu đầu): Những mâu thuẫn giằng xé trong tâm trạng nhân vật trữ tình.

+ Phần hai (câu 5 và câu 6): Thể hiện nỗi đau khổ tuyệt vọng.

+ Phần ba (2 câu còn lại): Sự chân thành vị tha, cao thượng của nhân vật trữ tình.

Gợi ý trả lời câu hỏi

Câu 1 - Trang 60 SGK

Điệp khúc nào làm nổi bật cảm xúc chủ đạo của bài thơ? Bài thơ dường như là lời giã từ cho một mối tình không thành. Lời giã từ của Pu-skin có gì đặc biệt?

Trả lời:

Bài thơ dường như là lời từ giã cho một mối tình không thành. Nó thấm đượm một nỗi buồn nhưng không hoàn toàn bi lụy, không hề có suy nghĩ gì mang tính tiêu cực. Bài thơ mở ra ngay lập tức đi thẳng vào điều cốt yếu: "Tôi yêu em", như lời thú nhận lại như lời tự nhủ, trực tiếp, ngắn gọn và giản dị:

Tôi yêu em: đến nay chừng có thể

Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai;

Hai câu thơ rất chừng mực. Trong nguyên bản, sau "Tôi yêu em" (đúng ra là "Tôi đã yêu em") là dấu hai chấm (:) diễn giải, và từ dấu hai chấm này, "tình yêu" xuất hiện như một chủ thể khác:

Tôi đã yêu em, tình yêu vẫn, có lẽ

Chưa tắt hẳn trong lòng tôi;

Trong bản dịch không còn rõ nét tinh tế ấy. Tình yêu nảy sinh trong ta, thuộc về ta, nhưng đồng thời, tình yêu như cũng có sinh mệnh riêng, sự vận động, tự chủ riêng của nó. Trong bốn câu thơ đầu, dường như có một "cái tôi" đang tự soi vào tâm hồn mình, ở đó tình yêu vẫn chưa tắt hẳn (cách nói phủ định "tình yêu chưa tắt hẳn" day dứt, ám ảnh hơn diễn đạt để khẳng định "tình yêu vẫn còn"); nhưng lại có một "cái tôi" khác, nghĩ đến người (cô gái), dùng ý chí mà chế định cảm xúc: "hãy để tình yêu không làm phiền em thêm nữa". Đó là một sự dằn lòng, một sự chế ngự, một sự vươn lên. Tâm hồn vươn về tình yêu trong ý nghĩa đích thực, xem tình yêu như hành vi trao tặng, làm cho đối tượng tình yêu của mình hạnh phúc quan trọng hơn là được yêu với nghĩa đón nhận, sở hữu về mình, cho sự hưởng thụ của mình. Thế nên "tôi" giữ nỗi buồn riêng cho mình, "tôi không muốn làm em buồn về bất cứ điều gì", ngay cả dù điều ấy là tình yêu của tôi dành cho em. Cách ứng xử của Pu-skin đúng là một lời từ giã tình yêu thật đặc biệt.

Câu 2 - Trang 60 SGK

Giọng điệu trữ tình chuyển biến như thế nào từ hai câu 1- 2 sang hai câu 3 - 4 và từ hai câu 5 - 6 sang hai câu 7 - 8? Diễn biến tâm trạng phức tạp của nhân vật trữ tình được thể hiện tinh tế ra sao?

Trả lời:

Mở đầu bài thơ, điệp khúc Tôi yêu em cất lên như là một lời bộc lộ chân thành, lời lẽ giản dị mà mang bao nỗi quyến rũ, bí ẩn muôn đời. Bốn câu thơ sau lại mở ra bằng điệp khúc Tôi yêu em để rồi sự chế ngự của lí trí phải nhường lại cho mạch cảm xúc dào dạt tuôn trào:

Tôi yêu em âm thầm, không hi vọng,

Lúc rụt rẽ, khi hậm hực lòng ghen,

Nhịp thơ nhanh hơn với những từ lúc, khi, diễn tả những trạng thái tình yêu biến đổi vô cùng, dồn dập. Nhân vật trữ tình bộc lộ thẳng thắn tâm hồn mình: một tình yêu âm thầm, không hy vọng như để tô đậm thêm nét đặc biệt của mối tình đơn phương này. Nhưng dù vậy, tình yêu ấy vẫn có đầy đủ mọi sắc thái của tình yêu muôn thuở: nỗi khổ đau âm thầm, niềm tuyệt vọng, lòng ghen tuông giày vò. Hai câu thơ khơi mở ra những lớp tình cảm phức tạp mà rất con người dưới đáy sâu tâm hồn, sau lớp vỏ ngôn từ bình thản, điềm tĩnh thể hiện qua cách xưng hô, qua vẻ bề ngoài lặng lẽ, rụt rè, qua ý thức cố ghìm nén tình cảm, chỉ cho phép nói rằng tình yêu của mình chưa lụi tắt chứ không phải (thực tế) là đang bùng cháy mãnh liệt.

Thế là câu thơ đáng ra nói cái bị động, tiêu cực mà lại làm hiện lên những nhịp đập sôi nổi, mạnh mẽ, tràn đầy sinh lực của trái tim yêu.

Trong mạch thơ như vậy, hai câu kết vừa nối tiếp tự nhiên vừa mang đến ấn tượng bất ngờ:

Tôi yêu em chân thành như thế đó, đằm thắm như thế đó,

Cầu Trời cho em (lại) được ai khác yêu thương (cũng) như thế.

(Bản dịch nghĩa)

Điệp khúc Tôi yêu em lại được láy lại lần thứ ba với một lời khẳng định bản chất của mối tình này: chân thành và đằm thắm. Trong điệp ngữ Tôi yêu em, ở bản tiếng Nga, động từ yêu luôn được để ở thể chưa hoàn thành, điều ấy có nghĩa là ngọn lửa tình yêu trong trái tim nhà thơ sẽ không bao giờ tắt, không bao giờ lụi tàn, nhạt phai. Chính sự chân thành và đằm thắm ấy là cái gốc của tấm lòng cao thượng trong tình yêu này. Nó lí giải vì sao ở đoạn trên kia, nhân vật trữ tình lại có một cách ứng xử dịu dàng, tế nhị, trân trọng người mình yêu và đến cuối bài thơ lại có một lời chúc thiêng liêng đầy vị tha như thế.

Câu 3 - Trang 60 SGK

Tại sao có thể nói hai câu kết là bất ngờ, hàm chứa nhiều ý vị?

Trả lời:

Hai câu thơ cuối của bài thơ quả thật rất bất ngờ và thú vị:

Tôi yêu em, yêu chân thành, đằm thắm,

Cầu em được người tình như tôi đã yêu em.

- Hai câu kết cũng mở đầu bằng điệp khúc Tôi yêu em nhưng không chỉ trở về quá khứ (đã yêu em) mà còn là sự tiếp nối liên tục hết sức đặc biệt từ quá khứ tới tương lai. Câu 7 khái quát tâm tình được diễn tả trong toàn bộ sáu câu trước đó (Tôi đã yêu em chân thành như thế đó, đằm thắm như thế đó).

=> Câu thơ thể hiện bản lĩnh và tấm lòng tha thiết với người yêu của nhân vật trữ tình. Một lần nữa, ta thấy nhân vật trữ tình lại giữ lại tất cả những sầu khổ, dằn vặt cho riêng mình để chỉ dâng hiến cho bạn lòng tặng vật tốt đẹp nhất của tình yêu, đó là sự chân thành và đằm thắm.

- Câu 7 chuyển ý đến câu 8 bằng một so sánh tương ứng: Cầu cho em lại được ai khác yêu em cũng chân thành như tôi đã yêu em, đằm thắm như tôi đã yêu em.

- Nếu ở câu 6, nhân vật trữ tình bị giày vò bởi nỗi ghen tuông, thì đến đây, anh đã vượt lên sự ích kỉ thường tình để có thể gửi gắm vào một người khác, một người thứ ba tất cả tình cảm nâng niu mà anh dành cho người anh yêu với ước mong nàng được hạnh phúc. Yêu chân thành, đằm thắm, người ta có thể quên đi "cái tôi" để chỉ nghĩ đến người mình yêu. Với tình yêu thực sự, người ta phấn đấu thực hiện được sự "toàn mãn" trong tình yêu hơn là được yêu.

=> Câu thơ không phải không ẩn chút nuối tiếc, xót xa nhưng đồng thời cũng rất tự tin và kiêu hãnh (bởi có thể chẳng ai khác nữa ngoài anh yêu em chân thành, đằm thắm đến thế; và cũng rất có thể em, có thể chúng ta đang để mất một tình yêu quý giá chẳng bao giờ còn kiếm tìm được nữa).

Câu 4 - Trang 60 SGK

Bài thơ gợi cho anh (chị) những cảm nghĩ gì về tâm hồn Pu-skin và về tình yêu?

Trả lời:

Tôi yêu em là một trong những bài thơ tình nổi tiếng của Pu-skin "tôn vinh phẩm giá của con người với tư cách là Con Người" (Bi-ê-lin-xki). Thơ Pu-skin thường không trang sức rực rỡ cầu kì, vẻ ngọc của những bài thơ sáng lên chủ yếu ở xu hướng vươn tới cái cao cả trong tâm hồn và tư tưởng.

Tinh yêu vốn là một chủ đề lớn trong thơ trữ tình của Pu-skin. Theo Bi-ê-lin-xki, "Hầu như tình yêu, tình bạn luôn luôn là những tình cảm chi phối nhà thơ nhiều nhất và là ngọn nguồn trực tiếp nhất của hạnh phúc và đau khổ của cả đời Pu-skin... Màu sắc chung của thơ Pu-skin, đặc biệt là trong thơ trữ tình, là vẻ đẹp nội tâm con người và lòng nhân ái vuốt ve tâm hồn".

Thơ tình của Pu-skin thường bắt nguồn từ những cảm xúc cụ thể, chân thực với những trải nghiệm tình cảm sâu xa, do đó đã thể hiện được những vẻ đẹp đa dạng, tinh tế của thế giới tâm hồn con người. Tôi yêu em là vẻ đẹp tâm hồn của Pu-skin. Nó đã gây một niềm xúc động lớn lao vì đã vươn tới những giá trị tinh thần chung của loài người: những tình cảm chân thành, cao thượng, nhân ái của tình yêu chứa đựng trong những lời lẽ giản dị, trong sáng nhất. Những vần thơ như thế, những tình cảm cao đẹp như thế che chở và nuôi dưỡng tâm hồn con người. Chính vì vậy mà thơ Pu-skin làm xúc động bao thế hệ độc giả không chỉ ở nước Nga mà ở tất cả những nơi nó đến.

Ghi nhớ

Tôi yêu em thấm đượm nỗi buồn của mối tình vô vọng, nhưng là nỗi buồn trong sáng của một tâm hồn yêu đương chân thành, mãnh liệt, nhân hậu, vị tha. Lời giãi bày tình yêu của Pu-skin được thể hiện qua ngôn từ giản dị mà tinh tế.
Bài thơ tôn vinh phẩm giá con người, con người biết yêu say đắm, yêu hết mình nhưng cũng rất chân thành, đằm thắm. Trong tình yêu cũng có lúc đau khổ nhưng con người biết nhận tất cả đau khổ về mình, có lí trí sáng suốt, tỉnh táo để kìm nén tình cảm- nhất là tình yêu đơn phương.

I. Đôi nét về tác giả (A.X.Pu-Skin)
- A-lếch-xan-đrơ Xéc-ghê-ê-vích Pu-skin (1799-1837) là Mặt trời của thi ca Nga
- Xuất thân trong một gia đình đại quý tộc lâu đời ít nhiều đã sa sút ở Mát-xcơ-va
- Sớm có khát vọng tự do vì say mê cái đẹp. từ nhỏ đã làm thơ, năm 14,15 tuổi được đánh giá là thiên tài thi ca
- Là người căm ghét bạo lực, cường quyền, trung thành với lí tưởng tự do, bác ái
- Các tác phẩm chính:
+ tiểu thuyết bằng thơ: Ép-ghê-nhi Ô-nhê-ghin
+ trường ca: Ru-xlan và Li-út-mi-la, Người tù Cáp-ca-dơ
+ truyện ngắn: Cô tiểu thư nông dân, Con đầm pích
- Đặc điểm sáng tác:
+ thể hiện tuyệt đẹp tâm hồn nhân dân Nga khao khát tự do và tình yêu
+ là tiếng nói Nga trong sáng, thuần khiết, thể hiện cuộc sống một cách giản dị, chân thực

II. Đôi nét về tác phẩm Tôi yêu em (A.X.Pu-Skin)
1. Hoàn cảnh sáng tác
- Bài thơ sáng tác năm 1829, sau một lần nhà thơ tỏ tình và bị khước từ
2. Bố cục
- Phần 1 (4 dòng thơ đầu): những mâu thuẫn giằng xé trong tâm hồn nhà thơ
- Phần 2 (2 dòng thơ tiếp): khổ đau và tuyệt vọng của nhân vật trữ tình
- Phần 3 (còn lại): sự cao thượng, chân thành trong tình yêu của thi sĩ
3. Giá trị nội dung
- Bài thơ thấm đượm nỗi buồn của mối tình vô vọng, nhưng là nỗi buồn trong sáng của một tâm hồn yêu đương chân thành, mãnh liệt, nhân hậu, vị tha
4. Giá trị nghệ thuật
- Lời giãi bày thể hiện qua ngôn từ giản dị mà tinh tế

III. Trả lời câu hỏi

Câu 1 (Trang 62 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

- Cụm từ "Tôi yêu em" được cất lên những 3 lần, như là một lời tấu cho toàn bộ bài thơ

- Nhà thơ giãi bày tình cảm của mình, cũng là lời giã biệt cho tình yêu

+ Puskin mở đầu bài thơ với một lời thú nhận thật chân tình, đáng yêu "tôi yêu em"

=> Cách diễn đạt trực tiếp, gần gũi và rất giản dị

+ Nguyên bản, tác giả đã sử dụng ngôi thứ hai số nhiều thay cho ngôi thứ hai số ít, mang lại cách nói trang trọng có phần xa cách

- Bốn câu thơ đầu là mạch cảm xúc tuôn trào sau khi bị kìm nén quá lâu, nhà thơ khẳng định tình yêu của mình bằng con tim đang khao khát tình yêu cháy bỏng.

- Lời từ giã của Puskin như có chút gì đó thấm đượm nỗi buồn, nhà thơ hiểu rằng đây là thứ tình cảm vô vọng nhưng vẫn khao khát, vẫn hết mình vì tình yêu ấy, bởi khi đã yêu rồi thì lí trí phải nghe theo lời của con tim

- Càng giã từ ta lại càng thấy được sự say đắm, thiết tha, mãnh liệt của nhân vật tôi

=> Tóm lại, nỗi buồn của tác giả là nỗi buồn trong sáng của tâm hồn yêu đương chân thành, mãnh liệt, vị tha. Sự đúng đắn của lí trí đã khiến cho lời giã từ này được cất lên đầy vị tha, cao thượng. Nhà thơ thể hiện một tinh thần cao thượng, tốt đẹp của con người.

Câu 2 (Trang 62 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

- Giọng điệu trữ tình có sự chuyển biến qua từng câu thơ:

Từ câu 1+2 sang hai câu 3+4 là những câu thơ thể hiện tình yêu của tác giả, đan xen với sự đấu tranh giữa lí trí và con tim

Câu 1+2: Là sự rụt rè cân nhắc nhưng vẫn khẳng định được tình cảm của nhà thơ.

Câu 3+4: Lí trí đã can thiệp vào tình yêu, là cái nhà thơ quyết định sẽ từ bỏ tình yêu để người con gái ấy được hạnh phúc

Từ câu 5+6 sang hai câu 7+8: ở 4 câu này mạch thơ tuôn trào, không bị dồn nén như 4 câu trước.

Câu thơ 5+6 thể hiện tình cảm đơn phương của nhà thơ, một tình cảm cô đơn, buồn tủi xen lẫn một chút ghen tuông

Câu 7+8 thể hiện ý định từ bỏ, ý định rất cao thượng, giàu lòng vị tha, muốn chúc phúc cho người mình yêu của nhân vật tôi.

- Diễn biến tâm trạng phức tạp của nhân vật trữ tình được thể hiện tinh tế qua giọng điệu trữ tình chuyển biến từ các câu 1-2 sang 3-4 và từ 5-6 sang 7-8.

Câu 3 (Trang 62 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

Hai câu kết tạo bất ngờ khi nối kết giữa quá khứ với tương lai:

- Khi yêu nhau, trong tình yêu thì con người ta thường ích kỉ, ghen tuông, muốn chiếm hữu và sở hữu đối phương, không muốn họ thuộc về một người khác. Thế nhưng Puskin lại không như vậy, ông rất cao thượng, dù không tránh khỏi chút ghen tuông, ông vẫn chấp nhận từ bỏ và chúc phúc cho người mình yêu. Phải nói rằng đó là một tình yêu vô cùng cao thượng.

- Ông chấp nhận chọn đau khổ, dằn vặt thuộc về mình, để người yêu được hạnh phúc.

- Người con gái ấy xứng đáng có được một tình yêu chân thành.

Câu 4 (Trang 62 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

Tâm hồn Puskin là một tâm hồn phóng khoáng, ta thấy ở ông sự chân thành và nhân hậu, biết suy nghĩ cho người mình yêu thương

- Trong tình yêu, Puskin cho đi mà không cần nhận lại, điều đó chứng tỏ ông có một tấm lòng vô cùng cao thượng và nhân ái

- Puskin vốn cũng chỉ là một con người bình thường, đều phải trải qua những cung bậc hỉ, nộ, ái, ố trong tình yêu. Thế nhưng Puskin đã biết hạn chế và kiềm lại cái tôi ích kỉ, hẹp hòi để có tấm lòng bao dung, vị tha cao cả.

- Ngôn ngữ trong bài thơ rất giản dị, chân thành, thể hiện tình yêu cháy bỏng, mãnh liệt của nhà thơ.