Bố cục

- Phần 1 (từ đầu … quốc dân giết): Nêu trách nhiệm, vị trí của luật pháp đối với xã hội

- Phần 2 (tiếp … chất phác): Mối quan hệ của luật pháp với Nho giáo, văn chương

- Phần 3 (còn lại): Mối quan hệ luật pháp với đạo đức

Câu 1 (trang 73 sgk Ngữ văn 11 tập 1)

Theo Nguyễn Trường Tộ nội dung của Luật bao gồm: kỉ cương, uy quyền, chính lệnh của quốc gia

Theo Nguyễn Trường Tộ luật bao gồm: “kỉ cương, uy quyền, chính lệnh của quốc gia, trong đó tam cường ngũ thường cho đến việc hành chính của sáu bộ đều đầy đủ”

- Đất nước muốn tồn tại cần có kỉ cương, nhà nước muốn cai trị được dân phải có uy quyền nhưng phải có chính lệnh

- Ông giới thiệu việc thực hành luật ở các nước phương Tây

- Tác giả đề cao luật, đề cao những người hiểu biết về luật và có khả năng dùng luật để điều khiển công việc quốc gia

Câu 2 (trang 73 sgk Ngữ văn 11 tập 1)

Theo Nguyễn Trường Tộ, kỉ cương, uy quyền, chính lệnh để duy trì sự tồn tại của đất nước

- Tác giả khẳng định: “ Bất luận quay hay dân mọi người đều phải học luật nước”

- Luật đã bao trùm lên tất cả, nếu không có luật sẽ không thể duy trì được kỉ cương phép nước

- Quan hay dân đều phải hiểu và làm theo luật, chân lý này đúng và đúng đến bây giờ.

Câu 3 (Trang 73 sgk Ngữ văn 11 tập 1)

Nho học không có truyền thống tôn trọng luật pháp.

+ Biết rằng đạo làm người không gì bằng trung hiếu, không cần thiết bằng lễ nghĩa

+ Sách Nho chỉ nói trên giấy suông, không làm cũng không ai phạt, có làm cũng không được thưởng

+ Nên xưa nay dù học nhiều chẳng mấy ai sửa đổi được tâm tính, sửa được lỗi lầm

- Tác giả chỉ ra rằng: xưa nay, vua chúa nắm quyền thống trị cứu nước đều nhờ hiểu luật, còn sách vở khác chỉ ra phụ thuộc

+ Nếu trong nước không có luật dù có một nghìn quyển sách cũng không thể trị dân được

Câu 4 (Trang 73 sgk Ngữ văn 11 tập 1)

Quan niệm của tác giả về mối quan hệ giữa đạo đức và pháp luật:

+ Dù lời văn đề cao pháp luật, luật pháp và đạo đức gắn bó chặt chẽ với nhau

+ Tác giả khẳng định: “Nếu bảo luật chỉ tố cho việc cai trị chứ không có đạo đức tinh vi, thế là không biết rằng trái luật là tội, giữ đúng luật là đức”

+ Nếu tận dụng lẽ công bằng trong luật là có đạo đức, trọn vẹn đạo làm người.

Câu 5 (Trang 73 sgk Ngữ văn 11 tập 1)

Tác giả đưa ra quan niệm đạo luật của đạo Nho: “Từ tam cường ngũ thường cho đến việc hành chính của sáu bộ đều đầy đủ”

+ Tam cương ngũ thường là luật bao trùm xã hội và gia đình dưới chế độ phong kiến, đó là trụ cột giữ kỉ cương của chế độ phong kiến

+ Tác giả phê pháp đạo Nho ở tính chất vô tích sự, nói suông không có tác dụng

+ Vì vậy cần có luật và luật phải gắn với thực tiễn hành động của con người, là làm theo luật

- Tác giả trích dẫn lời nói của Khổng Tử bởi chính Khổng Tử cũng nhận ra hạn chế của giáo lý, đạo đức Nho giáo

⇒ Đây chính là biện pháp lập luận “gậy ông đập lưng ông” để tác động trực tiếp lên tâm lý của người nghe

Tóm tắt

Xin lập khoa luật được Nguyễn Trường Tộ ghi trong bản điều trần Tế cấp bát điều (Tám việc cần làm gấp) dâng lên triều đình. Văn bản này bàn về sự cấp thiết của luật pháp đối với xã hội nhằm thuyết phục triều đình cho mở khoa Luật.

Bố cục

Phần 1 (từ đầu đến “thì đó là quốc dân giết”): Vai trò của luật pháp đối với đời sống của đất nước.

Phần 2 (tiếp theo đến “chất phác?”): Điểm hạn chế của Nho giáo trong việc thực thi luật.

Phần 3 (đoạn còn lại): Mối quan hệ giữa luật pháp và đạo đức.

Câu 1 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

+ Luật bao gồm các lĩnh vực: Kỉ cương, uy quyền, chính lệnh, tam cương ngũ thương và những việc hành chính của sáu bộ.

+ Giới thiệu việc thực thi luật ở các nước phương Tây:

- Những người nhận nhiệm vụ điều tra, xét xử không bị o ép bởi bất cứ thế lực nào.

- Họ chỉ có thăng trật chứ không bị biếm truất.

- Đến vua cũng không có quyền tự đoán phạt một người mà thiếu sự xem xét của những người này.

Câu 2 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

+ Tác giả chủ trương: vua, quan và dân đều phải tôn trọng và thực thi pháp luật.

+ Chủ trương như vậy để tạo ra một xã hội bình đẳng, công bằng, nghiêm minh.

Câu 3 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Theo Nguyễn Trường Tộ, Nho học truyền thống chưa có sự tôn trọng luật pháp.

Câu 4 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Mối quan hệ giữa đạo đức và luật pháp:

+ Giữ đúng luật chính là đạo đức.

+ Luật pháp chính là cái đức lớn nhất, là chí công vô tư, hợp với đức trời, đạo người.

Câu 5 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Nhắc đến Khổng Tử và các khái niệm đạo đức, văn chương, tác giả đã sử dụng phép lập luận phản đề, chứng minh thực tế Nho gia đi ngược lại với chính lý thuyết sách vở họ đặt ra.

⇒ Tăng tính sắc bén, tính chiến đấu cho lời văn.

Ý nghĩa

Qua văn bản ta thấy được ý nghĩa quan trọng của luật pháp đối với quốc gia, đồng thời thấy được tư tưởng tiến bộ vượt thời đại của Nguyễn Trường Tộ cùng những tâm tư, tình cảm, sự trăn trở của ông trước vận mệnh đất nước thể hiện qua ngòi bút nghệ thuật đặc sắc.

Bố cục

- Phần 1 (từ đầu … quốc dân giết): Nêu trách nhiệm, vị trí của luật pháp đối với xã hội

- Phần 2 (tiếp … chất phác): Mối quan hệ của luật pháp với Nho giáo, văn chương

- Phần 3 (còn lại): Mối quan hệ luật pháp với đạo đức

Tóm tắt: Xin lập khoa luật

Câu 1 (trang 73 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Theo Nguyễn Trường Tộ, nội dung của luật bao gồm: kỉ cương, uy quyền, chính lệnh (chính sách và luật pháp) của quốc gia.

Nguyễn Trường Tộ khẳng định: “Bất cứ một hình phạt nào trong nước đều không vượt ra ngoài luật” và ông dẫn chứng giới thiệu: “Ở các nước phương Tây, phàm những ai đã nhập ngạch bộ Hình xử đoán các vụ kiện tụng thì chỉ có thăng trật chứ không bao giờ bị biếm truất. Dù vua, triều đình cũng không giáng chức họ được một bậc”. Từ việc dẫn này có thể thấy tác giả đề cao luật, đề cao những người hiểu biết luật và có khả năng dùng luật để điều khiển công việc quốc gia.

Câu 2 (trang 73 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Theo Nguyễn Trường Tộ, kỉ cương, uy quyền, chính lệnh để duy trì sự tồn tại của đất nước. Vì vậy, tác giả khẳng định: “Bất luận quan hay dân mọi người đều phải học luật nước”. Luật đã giao thì làm sao giữ được kỉ cương phép nước. Từ quan cho đến thứ dân đều phải hiểu và làm theo luật.

Câu 3 (trang 73 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Theo tác giả, Nho học không có truyền thống tôn trọng luật pháp. Bởi: “Biết rằng đạo làm người không gì bằng trung hiếu, không gì cần thiết bằng lễ nghĩa. Nhưng các sách Nho chỉ nói suông trên giấy, không làm cũng chẳng bị ai phạt, có làm cũng chẳng được ai thưởng. Bởi vậy xưa nay học đã nhiều mà mấy ai đổi được tâm tính, sửa được lỗi lầm?”. Hơn nữa, “Từ xưa đến nay các vua chúa nắm quyền thống trị cứu nước giúp đời đều nhờ hiểu luật, còn các sách cũng chỉ là phụ thuộc. Nếu trong nước không có luật thì dù có vạn quyển sách cũng không thể trị dân được”.

Câu 4 (trang 73 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Dù lời văn của tác giả tỏ ra đề cao luật pháp, nhưng theo ông, luật pháp và đạo đức gắn bó chặt chẽ với nhau. Theo tác giả, luật còn là đạo đức, đạo làm người “trái luật là có tội, giữ đúng luật là đạo đức” và “có đạo đức nào lớn hơn chí công vô tư” (Quan hệ giữa đạo đức và luật pháp là ở chỗ thống nhất giữa đúng luật và đạo đức. Công bằng, luật pháp là đạo đức. Đạo đức lớn nhất là chí công vô tư. Trái luật cũng đồng nghĩa với trái đạo đức).

Câu 5 (trang 73 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Để tăng thêm sức thuyết phục với nhà vua, Nguyễn Trường Tộ đưa ra quan niệm luật của đạo Nho: “Từ tam cương ngũ thường cho đến việc hành chính của sáu bộ đều đầy đủ”. Pháp luật phải gắn liền với hoạt động thực tiễn của con người. Tác giả lấy ngay lời của Khổng Tử “Ta chưa hề thấy ai nhận được lỗi mình mà biết tự trách phạt”. Chép những lời nói suông chẳng bằng thân hành ra làm việc". Đây chính là biện pháp lập luận “gậy ông đập lưng ông”. Như vậy, theo tác giả:

- Đạo Nho là một thứ luật phong kiến nội dung : không gì lớn bằng trung hiếu, không gì cần thiết bằng lễ nghĩa.

- Nho học không có truyền thống tôn trọng luật pháp vì chỉ nói suông trên giấy, làm tốt chẳng ai khen, làm dở chẳng ai chê. Đến Khổng Tử cũng công nhận điều này.

Bố cục

Phần 1 (từ đầu đến “thì đó là quốc dân giết”): Vai trò và tác dụng của luật pháp đối với xã hội

Phần 2 (tiếp theo đến “chất phác?”): Mối quan hệ giữa pháp luật với đạo Nho, văn chương và nghệ thuật.

Phần 3 (đoạn còn lại): Mối quan hệ giữa luật pháp và đạo đức.

Nội dung bài học

Đoạn trích bàn đến sự cần thiết của pháp luật với đời sống con người, từ đó cho ta thấy tấm lòng của Nguyễn Trường Tộ với nền luật pháp nước nhà.

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 73 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

- Luật bao gồm nhiều lĩnh vực khác nhau: Kỉ cương, uy quyền, chính lệnh, tam cương ngũ thường...

- Việc thực hành luật ở các nước phương Tây:

+ Việc thực hành luật pháp ở các nước phương Tây rất công bằng, nghiêm minh.

+ Không có ai (kể cả vua chúa) được đứng ngoài, đứng trên luật pháp.

+ Nhà nước xã hội vận hành và phát triển bằng luật pháp, dựa trên luật pháp

Câu 2 (trang 73 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

- Tác giả chủ trương: vua, quan và dân phải tôn trọng và thực hiện đúng luật pháp

- Tác giả chủ trương như vậy nhằm tạo nên sự công bằng xã hội

Câu 3 (trang 73 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

Theo Nguyễn Trường Tộ, Nho học truyền thống hạn chế do không có luật pháp làm nền tảng

Câu 4 (trang 73 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

Mối quan hệ giữa đạo đức và luật pháp: Đạo đức là chí công vô tư, trong luật, điều gì cũng luôn công bằng, chí công vô tư nên giữ đúng luật chính là đạo đức

Câu 5 (trang 73 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

- Việc nhắc đến Khổng Tử và các khái niệm đạo đức, văn chương có tác dụng làm cho nghệ thuật biện luận tác động đến tư duy và tâm lí các nhà, để họ nhận thức rõ vấn đề quan trọng của luật pháp.

Trả lời câu 1 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

- Theo Nguyễn Trường Tộ, luật bao gồm các lĩnh vực: kỉ cương, uy quyền, chính lệnh, tam cương ngũ thường.

- Tác giả giới thiệu, việc thực hành luật ở các nước phương Tây:

+ Rất công bằng, vua cũng phải tuân thủ.

+ Có Bộ Hình riêng chuyên giữ việc thực hiện đúng luật

+ Những người nhập ngạch Bộ Hình xử đoán các vụ kiện tụng thì chỉ có thăng trật chứ không bao giờ bị biếm truất.

Trả lời câu 2 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Trước pháp luật, tác giả chủ trương:

- Vua không dự vào những việc ngũ hình để tỏ đạo nhân ái và công bằng.

- Quan dùng luật để trị, dân theo luật mà giữ.

=> Chủ trương như vậy nhằm giữ công bằng và nhân ái trong xã hội.

Trả lời câu 3 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Theo Nguyễn Trường Tộ, Nho học truyền thống không trọng luật pháp bởi:

- Chỉ nói suông trên giấy.

- Chỉ dựa vào sách vở mà sách vở thì có đúng có sai.

=> Hậu quả là khó khiến con người thân hành làm việc theo chuẩn mực.

Trả lời câu 4 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Tác giả quan niệm, đạo đức và pháp luật có mối quan hệ chặt chẽ:

- Luật là phương tiện để tiện cho việc cai trị.

- Luật tốt cho đạo đức: nếu tận dụng cái lẽ công bằng ở trong luật mà xử sự thì mọi quyền, pháp đều là đạo đức, trái luật là tội, giữ đúng luật là đức.

Trả lời câu 5 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Việc nhắc đến Khổng Tử và các khái niệm đạo đức, văn chương có tác dụng lập luận chặt chẽ. Bởi không chỉ có tác giả mà cả Khổng Tử (người có vai trò, ảnh hưởng lớn lao trong đạo Nho) cũng chỉ ra hạn chế của giáo lý, đạo đức Nho giáo: Chép những lời nói suông chẳng bằng thân hành ra làm việc.

=> Tác giả đã sử dụng phép lập luận phản đề.

Bố cục

Bố cục (3 phần)

- Phần 1 (từ đầu… quốc dân giết): Nêu trách nhiệm, vị trí của luật pháp đối với xã hội.

- Phần 2 (tiếp… chất phác): Mối quan hệ của luật pháp với Nho giáo.

- Phần 3 (còn lại): Mối quan hệ luật pháp với đạo đức.

ND chính

Với cái nhìn tiến bộ và đầy tinh thần trách nhiệm, Nguyễn Trường Tộ đã chỉ rõ vai trò của luật pháp đối với sự ổn định của xã hội. Tư tưởng ấy của ông dù được nói đến cách đây hàng trăm năm nhưng đến nay vẫn còn nguyên giá trị.

Câu 1 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

- Theo Nguyễn Trường Tộ, nội dung của luật bao gồm: kỉ cương, uy quyền, chính lệnh (chính sách và luật pháp) của quốc gia.

- Ông dẫn chứng giới thiệu: “Ở các nước phương Tây, phàm những ai đã nhập ngạch bộ Hình xử đoán các vụ kiện tụng thì chỉ có thăng trật chứ không bao giờ bị biếm truất. Dù vua, triều đình cũng không giáng chức họ được một bậc”. Từ việc dẫn này có thể thấy tác giả đề cao luật, đề cao những người hiểu biết luật và có khả năng dùng luật để điều khiển công việc quốc gia.

Câu 2 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

- Theo Nguyễn Trường Tộ, kỉ cương, uy quyền, chính lệnh để duy trì sự tồn tại của đất nước. Vì vậy, tác giả khẳng định: “Bất luận quan hay dân mọi người đều phải học luật nước”. Luật đã giao thì làm sao giữ được kỉ cương phép nước. Từ quan cho đến thứ dân đều phải hiểu và làm theo luật.

=> Chủ trương như vậy nhằm giữ công bằng và nhân ái trong xã hội.

Câu 3 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

- Theo Nguyễn Trường Tộ, Nho học truyền thống không tôn trọng pháp luật. Chính Khổng Tử cũng nhận ra điều này.

Dẫn chứng:

+ “Biết rằng đạo làm người không gì bằng trung hiếu, không gì cần thiết bằng lễ nghĩa. Nhưng các sách Nho chỉ nói suông trên giấy, không làm cũng chẳng bị ai phạt, có làm cũng chẳng được ai thưởng. Bởi vậy xưa nay học đã nhiều mà mấy ai đổi được tâm tính, sửa được lỗi lầm?”.

+ Hơn nữa, “Từ xưa đến nay các vua chúa nắm quyền thống trị cứu nước giúp đời đều nhờ hiểu luật, còn các sách cũng chỉ là phụ thuộc. Nếu trong nước không có luật thì dù có vạn quyển sách cũng không thể trị dân được”.

=> Hậu quả là khó khiến con người thân hành làm việc theo chuẩn mực.

Câu 4 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Quan niệm của tác giả về mối quan hệ giữa đạo đức và pháp luật:

- Luật pháp và đạo đức gắn bó chặt chẽ với nhau.

+ Luật còn là đạo đức, đạo làm người “trái luật là có tội, giữ đúng luật là đạo đức” và “có đạo đức nào lớn hơn chí công vô tư”

+ Quan hệ giữa đạo đức và luật pháp là ở chỗ thống nhất giữa đúng luật và đạo đức. Công bằng, luật pháp là đạo đức. Đạo đức lớn nhất là chí công vô tư. Trái luật cũng đồng nghĩa với trái đạo đức.

Câu 5 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

- Việc nhắc đến Khổng Tử và các khái niệm đạo đức, văn chương có tác dụng đối với nghệ thuật biện luận trong đoạn trích: Không chỉ có tác giả mà cả Khổng Tử (người có vai trò, ảnh hưởng lớn lao trong đạo Nho) cũng chỉ ra hạn chế của giáo lý, đạo đức Nho giáo: Chép những lời nói suông chẳng bằng thân hành ra làm việc.

=> Cách lập luận của tác giả chặt chẽ, dẫn chứng xác thực, có sức thuyết phục cao.

=> Tác giả đã sử dụng phép lập luận phản đề.

Bố cục

Bố cục (3 phần)

- Phần 1 (từ đầu… quốc dân giết): Nêu trách nhiệm, vị trí của luật pháp đối với xã hội.

- Phần 2 (tiếp… chất phác): Mối quan hệ của luật pháp với Nho giáo.

- Phần 3 (còn lại): Mối quan hệ luật pháp với đạo đức.

ND chính

Xin lập khoa luật bàn về sự cần thiết của luật pháp đối với xã hội nhằm mục đích thuyết phụ triều đình cho mở khoa luật.