“Tháp Mười đẹp nhất bông sen

Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”.

Cây hoa sen cứ thế đi vào trong tiềm thức người dân Việt Nam một cách bình dị nhưng cũng đầy sự gắn bó, tao nhã. Một loài hoa mang trong mình những đặc điểm tượng trưng cho cả một dân tộc. Cây hoa sen thực sự là một trong những loài cây có một “vị thế không nhỏ trong lòng mỗi người con Việt.

Về nguồn gốc, không một ai biết rõ ràng về sự ra đời của loài cây này từ bao giờ. Có ý kiến cho rằng, sen là một loài thực vật sống ở dưới môi trường nước, có nguồn gốc từ Châu Á từ rất sớm, và chiếm giữ một vị trí rất quan trọng trong xã hội xưa của lịch sử loài người. Còn ở Việt Nam sen được trồng ở rất nhiều các tỉnh thành trên mọi miền đất nước.

Hoa sen thường sống phổ biến trong các ao, hồ, đầm... những nơi khá nhiều bùn lầy, ẩm ướt. Tuy nhiên sống trong môi trường đó nhưng vẫn “ không hôi tanh mùi bùn”, sen vẫn mang trên mình một vẻ đẹp thanh tao đến thuần khiết. Đó cũng là lí do mà hoa sen thường tượng trưng cho sự trong sạch, không vấy bẩn, thể hiện đức tính bản thiện, không dục vọng, tham sân si của loài người.

Sen được cấu tạo từ rất nhiều bộ phận. Củ sen được tạo thành bởi nhiều những nốt có hình trứng nối đuôi nhau, mang một màu trắng ngà. Ngó sen có hình dạng như chiếc đũa, có độ dài trung bình khoảng 30-50 cm. Ngó sen cũng mang màu trắng. Cuống sen thì có dạng hình tròn, bên trong rỗng mang một màu xanh nhưng hơi nâu, đặc biệt là có các gai li ti nho nhỏ mọc quanh cuống giúp có thể phần nào bảo vệ cây khỏi những tác động bên ngoài. Lá sen hình tròn, tâm giữa lá hơi sâu, hơi nhúm. Những gân trên lá hiện ra rất rõ, khá to và chắc chắn để chống đỡ lá. Đặc điểm đặc biệt của lá sen đó là không thấm nước, dù bạn có đổ bao nhiêu nước vào lá nhưng những giọt nước ấy chỉ có 1 đường là trôi tuột và không để lại dấu vết của sự ướt át. Về phần búp sen thì có màu xanh lục đặc trưng, hình bầu dục. Khi nở, hoa sen có màu hồng thắm phía đầu cánh hoa, phía trong cánh hoa có màu hồng nhạt. Các cánh xếp thành từng lớp từng lớp. Nhưng cũng có hoa sen màu trắng rất đẹp. Khi cánh hoa sen rụng thì ta sẽ lấy gương sen. Gương sen có hình dạng phễu, trên mặt tròn của gương có nhiều lỗ, mỗi một lỗ chứa một hạt sen bé nhỏ.

Ở Việt Nam ta, sen được xếp vào bộ tứ quý (4 mùa) gồm: Lan, Sen, Cúc, Mai và xếp vào hàng “tứ quân tử” cùng Tùng, Cúc, Trúc, Mai. Hoa Sen rất thích hợp môi trường có khí hậu nhiệt đới như nước ta. Từ Bắc chí Nam, sen có mặt ở mọi nơi, gần gũi với mọi người dân như: Tre, Đa,... Ở miền Bắc hoa Sen chỉ nở vào độ hè còn trong Nam thì Sen quanh năm sinh sống phát triển tươi tốt.

Cây hoa Sen mang trong nó những vẻ đẹp vạn người say triệu người mê, và bên cạnh đó Sen còn đem đến cho đời sống cho chúng ta những thức quà bổ ích chiết xuất từ thiên nhiên. Những thức quà như: chè sen, cháo sen... có lẽ luôn in đậm trong tâm trí mỗi người. Một thức quà bổ ích cho sức khỏe, giải nhiệt, là món ăn không thể thiếu mỗi khi đói lòng. Thêm vào đó ta có thể lấy củ sen, một trong những nguyên liệu để chế biến các món ăn (hầm đuôi bò, thịt bò, xương heo...). Làm món gỏi ngon bổ thì không thể thiếu ngó sen. Dùng cuống sen phơi khô, đun lên để chữa người bị viêm mũi rất hiệu quả. Và cũng đừng lo về chứng mất ngủ khi có tim sen trong tay.

Có ích trong đời sống hàng ngày là vậy, Sen cũng góp một vai trò quan trọng đến đời sống tinh thần không chỉ riêng của dân tộc Việt Nam ta. Đặc biệt trong tư tưởng Phật giáo, hoa Sen có vị trí rất quan trọng, biểu tượng cho tình thần “cư trần bất nhiễm trần”, giá trị đạo đức, sự thuần khiết và thánh thiện hiền lương. Trong các công trình kiến trúc Phật giáo nổi tiếng của Việt nam, Sen luôn trở thành một hình tượng nghệ thuật tiêu biểu và lí tưởng. Phải kể đến như công trình kiến trúc độc đáo, nổi tiếng như “Chúa Một Cột” ở Hà Nội được xây dựng và thiết kế vào thời vua Lý Thái Tông. Đó là một hình ảnh cho sự giác ngộ, một giấc mộng muốn được giải thoát khỏi xấu xa, khổ ải.

Thêm vào đó, trong cuộc sống ngày nay sen vẫn là biểu tượng cao quý, xuất hiện mọi nơi. Hình ảnh bông Sen trên mỗi chiếc máy bay của hãng hàng không Việt Nam - Airline phần nào thể hiện tính dân tộc, mong muốn đưa hình ảnh đất nước Việt Nam tới bạn bè năm châu lục. Qua đó thể hiện những đức tính giản dị mộc mạc, văn hóa đậm đà, phong tục đa dạng của một dân tộc có chủ quyền muốn khẳng định mình.

Cây hoa Sen, một loài hoa, một con người, một bản sắc và cũng là cả một dân tộc. Giản dị, mộc mạc nhưng đầy sự thanh tao, cao quý, thuần khiết...chính là những gì mà Sen mang trong mình. Thật đáng tự hào đối với mỗi người dân Việt về “quốc hoa” của chính dân tộc mình.

Thiên nhiên đã ban tặng cho dải đất hình chữ S nhiều điều kì diệu và tuyệt vời. Có lẽ một trong những điều tuyệt vời nhất mà thiên nhiên ban tặng cho dân tộc ta đó là hoa sen - loài hoa đã gắn bó với người dân Việt Nam từ bao đời nay, một loài hoa bình dị mà thiêng liêng đã trở thành một biểu tượng đẹp đẽ của dân tộc Việt Nam.

Hoa sen có nguồn gốc ở Châu Á, xuất phát từ Ấn Độ. Chẳng ai biết nó ra đời chính xác vào thời điểm nào, chỉ biết rằng nó là loại hoa có truyền thống lâu đời nhất ở phương Đông, nắm giữ một vị trí cổ xưa và quan trọng trong tất cả các nền văn hoá và đặc biệt của Phật giáo. Trong thời kì cổ đại, hoa sen là loài hoa mọc phổ biến dọc bờ sông Nin (Ai Cập) cùng với loài hoa súng có quan hệ gần gũi, mang cái tên: hoa sen xanh linh thiêng sông Nin. Và ở Việt Nam, nó trở thành một biểu tượng cao quý từ ngàn đời.

Hoa sen là một loài hoa rất quen thuộc và gần gũi với người dân Việt Nam. Hoa sen đẹp ! Một nét đẹp dung dị mà đặc biệt. Cánh hoa thon dài với những màu sắc tươi sáng, thường là trắng hay hồng nhạt, sờ vào rất mịn màng, êm tay. Màu sắc của cánh sen đậm dần từ trong ra ngoài. Bông sen khi chưa nở khép vào đầy e lệ như người con gái đang độ xuân thì. Khi hoa nở, những cánh hoa xoè rộng rực rỡ. Chính những cánh, nhuỵ đã tạo nên hình dáng một bông sen thanh thoát, nhã nhặn. Sen được đỡ bằng một cuống dài, giúp nó nổi lên khỏi mặt nước. Khi sen đã già, nhị đã tàn có thể thấy rõ bát sen với những hạt sen lớn bằng đầu ngón tay. Thân sen được cấu tạo rất đặc biệt, bẻ đôi thân sen sẽ thấy hai nửa thân còn được nối với nhau bằng những sợi tơ dài. Chính đặc điểm đó của sen đã gợi hứng để đại thi hào Nguyễn Du viết nên câu thơ tuyệt bút: "Dẫu lìa ngó ý còn vương tơ lòng". Bởi vậy, sen còn là biểu tượng của lòng thuỷ chung son sắt. Lá sen có hình tròn màu xanh thẫm, to và rộng. Trên bề mặt phủ một lớp nhung trắng óng ánh li ti mỗi khi đón nắng về.

Hoa sen có nhiều loại đó là sen hồng, sen đỏ, sen xanh và sen trắng trong đó có hai loại phổ biến là: hoa sen trắng và hoa sen hồng. Mỗi loài sen lại mang ý nghĩa biểu tượng khác nhau. Hoa sen hồng là hoa sen tối cao và được coi là hoa sen đích thực của Đức Phật. Hoa sen đỏ tượng trưng cho trái tim, tình yêu nguyên thủy và sự từ bi. Với sen trắng, người ta dễ dàng cảm nhận được nét bình dị, thanh cao, thuần khiết, phảng phất cả nét tôn nghiêm. Màu trắng của hoa sen chính là biểu tượng cho sự thuần khiết, thanh cao. Nếu sen trắng tượng trưng cho sự trong sáng, sự thuần khiết của tâm hồn thì sen xanh lại mang đến ý nghĩa về sức mạnh của ý chí, nghị lực kiên cường và niềm tin bất diệt. Nó cũng là biểu tượng của tự do, bình đẳng và bác ái.

Sen có rất nhiều công dụng, sen chính là một món quà vô giá mà thiên nhiên ban tặng cho con người. Trước tiên hoa sen có tác dụng để trang trí. Hoa sen được cắm vào những chiếc bình xinh xắn là vật trang trí trong nhà rất đẹp. Bên cạnh đó từ sen, ta có thể chế biến nhiều thực phẩm bổ dưỡng, nhiều loại thuốc đặc trị và hữu dụng. Hạt sen nhỏ, có màu trắng, vừa có thể làm một món ăn dân giã, vừa là một vị thuốc chữa chứng bệnh mất ngủ, suy nhược thần kinh. Tâm sen màu xanh, nằm giữa hạt sen, thường được dùng để ướp trà, tạo nên hương vị rất đặc biệt. Còn ngó sen không những ăn ngon miệng mà còn có tác dụng chữa các bệnh về gan. Vào những dịp lễ tết, mứt sen và trà sen lại là một bộ đôi không thể thiếu trên bàn tiếp khách của nhiều gia đình. Lá sen dùng để bọc cốm một món ăn yêu thích của nhiều người. Không chỉ có công dụng trong đời sống thường ngày, sen còn mang ý nghĩa, vai trò quan trọng trong văn hoá tinh thần của người Việt. Ở nước ta, sen được xếp vào bộ tứ quý: lan, sen, cúc, mai và đứng vào hàng “tứ quân tử” cùng tùng, cúc, trúc. Sen chính là một biểu tượng đẹp đẽ của dân tộc Việt Nam.

Sen như vậy đấy, giản dị mà thanh cao, nguyên sơ mà cao quý. Tôi tin rằng dù mai sau mọi vật có đổi thay như thế nào chăng nữa, sen vẫn giữ được những vẻ đẹp thuần khiết, tỏa hương thơm ngát giữa cuộc đời…

Hoa sen từ lâu đã được biết đến là quốc hoa của Việt Nam, một biểu tượng thanh tao, đẹp đẽ. Hoa sen vừa đài các mà cũng vừa bình dị, thanh bạch, đại diện cho nét đẹp của người phụ nữ Việt Nam nói riêng, con người Việt Nam nói chung.

Hoa sen đã xuất hiện từ lâu, có nguồn gốc từ châu Á. Ở Việt Nam ta, hoa sen được trồng phổ biến ở nhiều tỉnh thành trên cả nước. Thuở xưa ông bà ta đã có câu "Trong đầm gì đẹp bằng sen/ Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng", hoa sen là loài hoa thủy sinh, sống trong môi trường nước: đầm, ao, hồ,... Theo những nghiên cứu, hoa sen thuộc họ Quắc Hoa, một trong những loài xuất hiện sớm nhất trên trái đất. hoa sen có những bộ phận đặc biệt riêng. Cuống hoa sen tròn và dài, màu xanh, bên trong rỗng và thường có những gai nhỏ. Thân sen ở sâu dưới bùn, thuộc loại thân củ, củ sen được cấu tạo bằng những đốt hình trứng nối đuôi nhau, màu trắng nõn. Ngó sen nhỏ, dài khoảng 30 đến 50 cm. Lá sen có hình tròn và khá lớn. Ở phần giữa lá, nơi các gân lá mọc ra thường hơi trũng. Lá sen như lá khoai, đều không thấm nước, cho dù có bao nhiêu nước đổ lên thì cũng trôi xuống mà không để lại một chút ướt át nào, bởi trên lá sen có một lớp nhung trắng. Hoa sen khi chưa nở, hình bầu dục, những cánh ôm lấy nhụy bên trong, khi nở ra thì thành đóa lớn rất đẹp. Cánh sen lớn và cong cong như cánh thuyền, màu hồng thắm, bên trong cánh thì màu hồng ấy nhạt đi. Ngoài sen hồng cũng có loại sen màu trắng, thanh cao và thuần khiết. Khi cánh sen rụng hết ra sẽ thấy đài sen, đài sen có hình phễu. Bên trên có nhiều lỗ nhỏ và bên trong mỗi lỗ có một hạt sen. Hạt sen ban đầu nhỏ và rỗng, dần mới lớn lên, vỏ ngoài cứng, khi xanh có màu xanh vàng, khi già chuyển sang màu nâu đen, bên trong màu vàng nhạt. Ở miền Bắc, sen chỉ nở vào mùa hè, khi hạ qua đi, sen chìm mình dưới nước, cho đến mùa xuân năm sau mới mọc lại. Ở miền Nam sen nở lâu hơn, có những nơi quanh năm đều có sen cả.

Hoa sen là một biểu tượng đẹp với mỗi người dân Việt Nam, loài hoa đài các mà thuần khiết , "gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn", vẻ đẹp, sự trong sáng của hoa sen như vẻ đẹp nhân cách của chính con người Việt Nam, vừa giản dị mà cũng vừa thanh cao. Sen cũng có rất nhiều tác dụng. Hoa sen thường được cắm trong nhà và trong cả những dịp lễ trang trọng, củ sen có thể làm những món ăn độc đáo và bổ dưỡng. Hạt sen thì có thể nấu chè, rất thơm và bùi lại giàu chất dinh dưỡng. Tâm sen có thể dùng để hoa trà, trị mất ngủ rất tốt. Không chỉ có nhiều công dụng, hoa sen còn gắn với nhiều tín ngưỡng văn hóa tâm linh, Phật giáo rất chân quý hoa sen, bởi loài hoa này biểu tượng cho đạo đức và những giá trị tốt đẹp. Nhiều công trình kiến trúc cũng chọn hoa sen làm mẫu như chùa Một Cột, hay những biểu tượng trong đình chùa. Sen cũng có nhiều loại khác nhau, được phân chia dựa trên màu hoa, sen hồng cao quý và trang trọng, sen xanh tượng trưng cho trí tuệ, sen đỏ là biểu tượng của tình yêu thuần túy, sen trắng lại thanh bạch và dịu dàng,...

Hoa sen cứ nhẹ nhàng như vậy mà gắn nó với con người Việt Nam ta bao đời nay, nơi nào có sen mọc, nơi đó tự nhiên sẽ trở nên đẹp đẽ thanh cao. Ngôi làng sinh ra vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc ta cũng mang tên làng Sen. Hoa sen, thời nào cũng vậy, luôn giữ trong mình những giá trị đẹp đẽ không thể phai mờ:

"Tháp Mười đẹp nhất bông sen

Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ."

Sen được đỡ bằng một cuống hoa dài và đưa sen mọc khỏi trên mặt nước. Lá sen rất xanh có một lớp nhung trắng phủ trên bề mặt khi ánh nắng chiếu vào làm lớp nhung trắng đó óng ánh li ti mờ ảo rất đẹp.

Hoa sen là một loại hoa thanh khiết và có truyền thống lâu đời nhất ở phương Đông. Đây là một loài thực vật sống dưới nước có nguồn gốc Á Châu và chiếm giữ một vị trí cổ xưa trong tất cả nền văn hóa đặc biệt của phật giáo. Những cánh, nhụy và gương hạt đã cấu thành một bông hoa sen có nét đẹp thanh thoát và màu tươi sáng.

Hoa sen mọc trong bùn, sống trong bùn nhưng vượt lên khỏi nó để hướng đến mặt trời mà không hề bị bùn làm ô nhiễm, vấy bẩn. Cũng giống như một người được sinh ra trên thế giới, tồn tại giữa cuộc đời nhưng đã vượt thoát khỏi sự tham lam, sân hận, dục vọng và không bị vấy bẩn, ô nhiễm bởi dòng đời.

Ở Việt Nam, sen được xếp vào bộ tứ quý (4 mùa): Lan, sen, cúc, mai và xếp vào hàng “tứ quân tử” cùng tùng, trúc, cúc. Hoa sen rất thích hợp với môi trường có khí hậu nhiệt đới như nước ta. Từ Bắc vào Nam, nó có mặt khắp mọi nơi, gần gũi và thân thiết với mọi người như cây tre, cây đa… Nếu ở miền Bắc, hoa sen chỉ nở vào mùa hè, thì ở hầu khắp miền Nam quanh năm đâu đâu cũng thấy sen khoe sắc thắm, Làng quê nơi Bác sinh ra cũng có tên là Làng Sen, và có lẽ hoa sen đẹp nhất khi được ví với hình tượng Bác Hồ, người cha già dân tộc, vị lãnh tụ kính yêu của chúng ta:

“Tháp Mười đẹp nhất bông sen

Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”

Trong lòng mỗi người dân Việt, sen là loài hoa tượng trưng cho vẻ đẹp tươi sáng, cao sang và thuần khiết mang tính chất dân tộc. Chính vì thế, hoa sen luôn là nguồn cảm hứng bất tuyệt của thi ca và nghệ thuật… Có lẽ, không người Việt Nam nào không thuộc bài ca dao đầy tính triết lý này:

“Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh bông trắng lại chen nhuỵ vàng

Nhuỵ vàng bông trắng lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”

Người Việt đã cảm nhận được ý hay “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”, sen sống trong bùn nhưng sen vươn lên trên lầy, toả hương thơm ngát. Sen có một sức sống mạnh mẽ đến kỳ lạ và tự tính của sen là tinh khiết, vô nhiễm. Nó tượng trưng cho bản tính thân thiện, phong thái tao nhã, tinh thần “vươn dậy” trong mọi nghịch cảnh của con người Việt Nam. Đặc biệt trong tư tưởng Phật giáo, hoa sen được tôn quý và chiếm vị trí rất quan trọng. Tinh thần “cư trần bất nhiễm trần”, đó cũng chính là ý nghĩa của hoa sen biểu trưng cho những giá trị đạo đức, sự thuần khiết và thánh thiện, sự duy trì và phát triển của Phật pháp, trí tuệ dẫn đến niết bàn. Trong các công trình kiến trúc Phật giáo ở Việt Nam, sen luôn trở thành hình tượng nghệ thuật. Một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu lấy cảm hứng từ hoa sen là chùa Một Cột. Theo truyền thuyết, ngôi chùa này được hình thành từ một giấc mộng đài sen của vua Lý Thái Tông. Chùa có hình dáng hoa sen, mọc lên từ hồ nước, chỉ với “một cột” như một cọng sen. Ở đây, hoa sen là sự giác ngộ, đạt được sự trong sáng và giải thoát khỏi bùn nhơ…

Giản dị, tao nhã và thuần khiết, sen là hiện thân cho tính cách, lối sống và tâm hồn người Việt. Sen còn là món quà vô giá từ thiên nhiên, bởi từ sen có thể chế biến những thực phẩm bổ dưỡng, những bài thuốc đặc trị. Gương sen hình phễu, nhẹ, xốp, màu đỏ tía, không có mùi, có tác dụng cầm máu rất hiệu quả lên được chế biến thành nhiều loại thuốc để chữa bệnh băng huyết, cao huyết áp,… Hạt sen nhỏ, có màu vàng, vừa là món ăn dân dã quen thuộc, lại là một loại thuốc rất tốt dành để chữa bệnh mất ngủ, suy nhược thần kinh. Tâm sen màu xanh, nằm giữa hạt sen, có thể dùng để ướp trà, tạo lên hương vị thơm dịu. Lá sen khô nghiền vụn và lá sen tươi, tất cả đều thái nhỏ, hoà với nước uống mỗi ngày còn giúp thanh nhiệt. Ngó sen vừa là một loại thuốc chữa các bệnh về gan, lại vừa là món ăn quen thuộc của người Việt, trong bữa cơm mà có một bát nộm ngó sen, vừa ngon lại giúp dễ tiêu hóa, khó ai có thể từ chối được. Ngày xuân, nhà ai cũng đều có một hộp mứt sen đậm đà bản sắc dân tộc, kết hợp với trầu cau, nước trà mang lại một không khí ấm áp mà thân thương, vui vẻ mà lịch sự. Nhớ hồi bé, ngày hè, mẹ thường nấu cho bát chè sen với đường, vừa thơm, ngọt lại mát, đi chơi cả ngày nhưng vẫn yên tâm không sợ bị ốm. Hoa sen đúng là loại hoa mà thiên nhiên đã ban tặng cho đất nước chúng ta, một loài hoa mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Hãng hàng không Vietnam-airline đã chọn hình ảnh bông sen sáu cánh làm biểu tượng của mình sau bao thời gian chắt lọ, suy nghĩ. Phải chăng đó cũng là biểu tượng mà người Việt Nam muốn cho bạn bè quốc tế trên khắp năm châu được biết đến. Đóa sen hồng giờ đã được nâng lên không trung, bay đến với khắp mọi nơi trên thế giới, mang niềm vui đoàn tụ, hạnh phúc, hòa bình và đã giúp khoảng cách giữa người và người, giữa các cộng đồng trên thế giới được xích lại gần nhau. Trong mắt của bạn bè thế giới, hình ảnh của bông sen sẽ in đậm và đọng lại trong tư tưởng của mọi người về một đất nước anh hùng, bất khuất dù phải trải qua bao cuộc bể dâu, bao trận chiến tang thương, khốc liệt nhưng giờ đây vẫn vững bước đi lên hội nhập với thế giới. Và rồi đây, tôi lại thầm cảm ơn, cảm ơn đóa sen mang tên “Việt Nam” đã tỏa hương thơm ngát.

Dù thời gian đang hằn những bước chân vào tạo hóa nhưng tôi tin bông hoa sen dù có trải qua bao cuộc đổi thay vẫn sẽ giữ được vẻ đẹp thanh khiết, mùi hương dịu dàng giống như con người Việt Nam vẫn luôn vươn lên để tỏa sáng như đóa sen vươn mình đón nắng mai nơi bùn đất. Và rồi một ngày, sắc sen rạng rỡ giữa cuộc sống mến thương.

“Sen vẫn thế, âm thầm và lặng lẽ

Rồi một mai, bừng sáng giữa khung trời

Từ sâu thẳm chốn bùn lầy đất mẹ

Ngát hương sen, nét đẹp chẳng phai phôi”

Sen thơm, hương lại hữu sắc. Dù trong hoàn cảnh nào sen cũng hàm chứa trong nó sự tinh tế, thuần khiết, cao đẹp. Nó thật sự là biểu trưng tiêu biểu nhất cho văn hoá và cốt cách nhân văn của người Việt Nam.

"Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng

Nhị vàng bông trắng lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn."

Bài ca dao về hoa sen gợi biết bao niềm yêu mến và tự hào về loài hoa hương đồng gió nội. Nhắc đến hoa sen là nhắc đến một loài hoa đẹp đẽ, thánh thiện, hoàn toàn thoát tục; một loài hoa trở thành biểu tượng cho tâm hồn và nhân phẩm Việt Nam.

Hoa sen là một trong những loài hoa truyền thống lâu đời nhất ở phương Đông. Đây là loài thực vật sống dưới nước có nguồn gốc Á châu và chiếm giữ một vị trí cổ xưa trong tất cả nền văn hóa, đặc biệt là của Phật giáo. Ta biết rằng nhắc đến Phật giáo là nhắc đến hình ảnh Phật ngồi trên đài sen thơm ngát. Phật giáo đã có hơn hai nghìn năm trăm năm, vậy ắt hẳn tuổi của loài sen còn nhiều hơn thế.

Một bông hoa sen ngắm lần lượt từ ngoài vào trong ta sẽ thấy "bông trắng, nhị vàng". Cánh hoa sen rất giống với hình trái tim, đáy tim hướng lên trên. Một bông sen có nhiều lớp cánh xếp lớp vào nhau; đến khi nở cũng ngần ấy cánh hoa xoè ra khoe sắc. Cánh hoa sen có thể có màu hồng hoặc trắng. Bên trong cánh sen là nhị sen màu vàng tươi rất nổi bật. Khi sen đã già, nhị đã tàn có thể thấy rõ bát sen với những hạt sen lớn bằng đầu ngón tay. Toàn bộ bông sen được đỡ bằng một cuống hoa dài và đưa sen mọc khỏi trên mặt nước. Thân sen được cấu tạo rất đặc biệt. Bẻ đôi thân sen sẽ thấy hai nửa thân còn được nối với nhau bằng những sợi tơ dài. Chính đặc điểm đó của sen đã gợi hứng để đại thi hào Nguyễn Du viết nên câu thơ tuyệt bút: "Dẫu lìa ngó ý còn vương tơ lòng". Bởi vậy, sen còn là biểu tượng của lòng thuỷ chung son sắt. Lá sen có hình tròn, rất rộng và có màu xanh. Mặt lá có một lớp nhung trắng, khi ánh nắng chiếu vào, lớp nhung trắng ấy óng ánh li ti mờ ảo rất đẹp. Hoa sen, lá sen, thân sen được nuôi sống bởi củ sen nằm sâu dưới lòng bùn. Hoa sen mọc trong bùn, sống trong bùn nhưng vượt lên khỏi nó để hướng đến mặt trời mà không hề bị bùn làm ô nhiễm, vấy bẩn. Thật đúng như lời ca dao: "Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn".

Trong bức tranh làng quê Việt Nam, sẽ thật thiếu sót nếu thiếu đi hình ảnh đầm sen bát ngát, mênh mông. Có điều ấy bởi từ Bắc vào Nam, sen có mặt khắp mọi nơi, gắn bó rất mật thiết với đời sống con người Việt Nam như cây tre, cây đa... vậy. Mùa hạ đến giữa cái nóng như thiêu như đốt, đi làm đồng hay đang trên đường đi xa, người ta chỉ ao ước đến gần một đầm sen. Hương sen thơm ngát, mát lành thoảng qua làm dịu đi cái nóng nực, oi nồng. Thêm nữa, nhìn hình ảnh đầm sen rờn sóng, lá sen lấp loáng, hoa sen lung linh, chỉ vậy thôi đã như cảnh tiên khiến người ta quên cả mệt mỏi. Vài cậu bé con tinh nghịch ngắt chiếc lá sen che lên đầu làm nón, ngất ngưởng ngồi lên lưng trâu đi về đường làng, hình ảnh ấy cũng thật nên thơ nên hoạ. Không chỉ vậy, nhắc đến hoa sen còn là nhắc đến một loài hoa quý. Ở Việt Nam, sen được xếp vào bộ tứ quý bốn mùa: Lan, sen, cúc, mai và xếp vào hàng tứ quân tử" cùng tùng, trúc, cúc, mai. Hoa sen được dùng để làm đẹp cho những ngôi nhà đơn sơ, giản dị của người nông dân Việt Nam đồng thời làm sang cho những khu vườn kim chi ngọc diệp. Bên cạnh đó, sen còn là một món ăn rất ngon và bổ. Củ và ngó sen sau khi rửa sạch liền trở thành món ăn mát lành, một món đặc sản chốn đồng quê. Hạt sen cũng được dùng làm món ăn, vị thuốc công hiệu. Đặc biệt, nhị sen còn được dùng để ướp trà tạo nên thức trà sen nức tiếng. Sáng sớm, khi trời còn tinh sương, người ướp trà phải chèo thuyền ra hồ thả từng lá trà vào giữa bông sen rồi buộc nhẹ bông sen lại để chè được ngấm cái hương vị thơm lành của sen. Cầu kì hơn, có người còn đi thâu từng hạt sương đọng trên cánh hoa sen, lá sen đề làm nước hãm trà... Vậy mới biết, sen được con người yêu thích đến nhường nào!

Khi mùa hạ qua đi, sen dần tàn lụi. Sen chỉ thích hợp với môi trường có khí hậu ấm nóng bởi vậy khi thu đến đông về, sen tạm thu mình xuống lớp bùn lạnh để chờ xuân sang vươn chồi non biếc và mùa hè đến thì xòe hoa, khoe lá. Nếu ở miền Bắc, hoa sen chỉ nở vào mùa hè, thì ở hầu khắp miền Nam quanh năm đâu đâu cũng thấy sen khoe sắc thắm. Làng quê nơi Bác sinh ra cũng có tên là Làng Sen, và có lẽ hoa sen đẹp nhất khi được ví với hình tượng Bác Hồ, người cha già dân tộc, vị lãnh tụ kính yêu của chúng ta: Tháp Mười đẹp nhất bông sen Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ.

Không chỉ có những giá trị thực dụng, sen còn thể hiện những ý nghĩa sâu sắc giàu tính triết lí. Sen sống trong bùn nhưng vẫn vươn lên trên lầy, tỏa hương thơm ngát. Sen có một sức sống mạnh mẽ đến kỳ lạ và tự tính của sen là tinh khiết, thanh thoát. Nó tượng trưng cho bản tính thân thiện, phong thái tao nhã, tinh thần "vươn dậy" trong mọi nghịch cảnh của con người Việt Nam. Đặc biệt trong tư tưởng Phật giáo, hoa sen được tôn quý và chiếm vị trí rất quan trọng bởi tôn giáo này quan niệm rằng bản thân bông sen đã thể hiện tinh thần "cư trần bất nhiễm trần" - ý nghĩa ấy biểu trưng cho những giá trị đạo đức, sự thuần khiết và thánh thiện,... Trong Phật giáo, phật tổ Thích Ca được sinh ra từ đóa sen vàng. Trong các công trình kiến trúc Phật giáo ở Việt Nam, sen luôn trở thành hình tượng nghệ thuật. Một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu lấy cảm hứng từ hoa sen là chùa Một Cột. Theo truyền thuyết, ngôi chùa này được hình thành từ một giấc mộng đài sen của một vị vua triều Lí. Chùa có hình dáng hoa sen, mọc lên từ hồ nước, chỉ với "một cột" như một cọng sen. Tại đất nước Ai Cập, bông sen cũng được tôn thờ vì sự thanh khiết và thánh thiện. Đây là loài hoa duy nhất nở được trên dòng sông Nin huyền thoại bởi dòng chảy ở đây rất mạnh, các loài hoa khác đều bị vùi dập bởi sông nước nhưng riêng hoa sen thì khác, hoa sen có thể đâm chồi, nảy lộc và đem lại vẻ đẹp không gì sánh bằng cho con sông giàu màu sắc thần bí này.

Hãng hàng không quốc gia của Việt Nam, Vietnam-airline, đã chọn hình ảnh bông sen sáu cánh làm biểu tượng của mình sau bao thời gian chắt lọc, suy nghĩ. Đó cũng là biểu tượng mà người Việt Nam muốn cho bạn bè quốc tế trên khắp năm châu được biết đến. Đóa sen hồng giờ đã được nâng lên không trung, bay đến với khắp mọi nơi trên thế giới, mang niềm vui đoàn tụ, hạnh phúc, hòa bình và đã giúp khoảng cách giữa người và người, giữa các cộng đồng trên thế giới được xích lại gần nhau. Trong mắt của bạn bè thế giới, hình ảnh của bông sen sẽ in đậm và đọng lại trong tư tưởng của mọi người về một đất nước anh hùng, bất khuất dù phải trải qua bao cuộc bể dâu, bao trận chiến tang thương, khốc liệt nhưng giờ đây vẫn vững bước đi lên hội nhập với thế giới.

Như một điều tất nhiên, mỗi khi nhắc tới Việt Nam là hình ảnh của những tà áo dài bay bay với chiếc nón bài thơ, là hình ảnh của những lũy xanh mướt. Và tất nhiên không thể thiếu được hình ảnh của hoa sen.

Cây sen có tên tiếng Anh là Nelumbo Nucifera Gaertn, một trong những loại thực vật hạt trần xuất hiện sớm nhất trên trái đất. Sen xuất hiện ở châu Á, từ ấn Độ sau đó lan qua Trung Quốc và các vùng đông bắc Úc Âu.

Sen gồm có năm phần chính: củ sen, ngó sen, cuống sen, lá sen và búp sen. Thân rễ cây hình trụ, mọc trong bùn gọi là ngó sen. Lá mọc lên trên mặt nước khoảng tầm 30 cm, cuống lá dài có gai nhỏ. Phiến là hình đĩa to, đường kính lớn khoảng 40- 70cm, các gân là từ tâm tỏa ra phái bên ngoài. Hoa sen to, gồm nhiều cánh màu trắng đỏ hồng, cánh này chồng lấy cánh kia. Hoa sen là loài hoa lưỡng tính, nhiều nhị, bao phấn hai ô, mở bởi kẽ nứt dọc, trung đới mọc ra dài thành một phần trụ trắng gọi là hạt gạo. Lá noãn nhiều và rời nhau đựng trong một đế hoa. Vòi hoa ngắn, núm nhụy chỉ nhô lên khỏi đế hoa. Lá sen có đặc điểm là không thấm nước, giống với lá khoai.

Sen có loại nhỏ với cả thân và lá, hoa đều được trồng trong các chậu nhỏ hay bể cạn có tên là sen tịch thượng (nghĩa là sen ngồi trên). Ở các nước Ấn Độ hay Bắc Mĩ còn có giống sen khác như hoa sen màu vàng. Sen hồng được coi là loài sen tối thượng, thường dành cho các đấng bậc tối cao như ở chùa hay ở cung điện. Sen đỏ là hình ảnh của tình yêu nguyên thủy, sen xanh lại biểu trưng cho trí tuệ còn sự thuần khiết lại chọn sen trắng làm biểu tượng cho mình. Hoa sen xuất hiện phổ biến của nước ta, trong các ao, đầm thuộc họ sen có giống màu hồng hoặc đỏ. Sen được trồng nhiều ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là ở vùng Tháp Mười. Chẳng thế mà câu ca mà có câu ca chúng ta đã hát từ nhỏ tới giờ:

“Tháp Mười đẹp nhất bông sen

Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”

Sen đã trở thành một phần trong cuộc sống sinh hoạt cũng như tinh thần, tâm linh của con người. Hạt sen được coi là một trong những đồ ăn bổ dưỡng. Những thức quà từ hạt sen như chè sen, cháo sen,... luôn làm nức lòng người thưởng thức bởi sự thanh mát, rất tốt cho sức khỏe. Món gỏi thơm ngọn được tạo thành chính nhờ có ngó sen. Cuống sen phơi khô, đun lên có thể chữa bệnh viêm mũi. Rồi ai một lần ăn cốm, nhất là cốm làng Vòng đã quá quen thuộc với những chiếc lá sen. Lá sen thanh mát bọc lấy hương cốm để tạo nên cái nhẹ nhàng mà vẫn thanh cao, làm nhớ thương bao người đã trót vương vấn. Và cuộc sống, sức khỏe con người luôn có sen như một thức ăn, thức uống bổ dưỡng.

Rồi sen còn đi vào đời sống tâm hồn của người Việt. Hình ảnh sen đã quá quen thuộc trong những công trình kiến trúc lớn ở chùa chiền, trên các đồ vật,... Bởi trong quan niệm Phật giáo, sen là biểu tượng cho tinh thần “cư trần bất nhiễm trần”, cho sự liêm chính, thiện lương không bị ảnh hưởng bởi các thế lực bên ngoài. Vì thế mà chúng ta vẫn thường ca:

“Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh bông trắng lại xen nhị vàng

Nhị vàng bông trắng lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”

Hình ảnh ấy xuất hiện thường xuyên trong những kiến trúc thời Lý- Trần khi đạo Phật trở thành quốc đạo. Một cách cảm nhận khác: sen còn là hình ảnh của sự giác ngộ, khi mà còn người đã nhìn qua khổ ải, đứng trên nó. Trong cuộc sống ngày nay, sen vẫn được coi là “đại sứ văn hóa”, là quốc hoa của Việt Nam. Có thể thấy hình hoa sen thêu trên những tà áo dài, trên những chiếc nón hay là biểu tượng của hãng hàng không Vietnam airline. Sen đã đem hình ảnh đất nước và con người Việt Nam đến với khắp bạn bè năm châu. Và đặc biệt, sen cũng là nguồn thi hứng dạt dào cho những câu ca, lời thơ, bài hát được cất cao. Cuộc sống tinh thần của con người thêm phong phú cũng bởi thế.

Từ xưa đến nay, và cả về sau, sen luôn là là một phần trong cuộc sống sinh hoạt và tinh thần của con người, là niềm tự hào của những người dân đất Việt.

Có thể nói hoa sen từ lâu đã gắn với văn hoá tinh thần của người Việt. Hoa sen được ví đẹp như những người thiếu nữ Việt Nam, tượng trưng cho sự thanh cao giàu sức sống, biểu tượng của vẻ đẹp chân thực, giản dị, mộc mạc: Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn:

"Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng

Nhị vàng, bông trắng, lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn"

Là người Việt Nam, hẳn ai cũng biết về bài ca dao trên và loài hoa quen thuộc được nói tới trong bài, một loài hoa đồng nội mộc mạc, giản dị, sống trong bùn lầy hôi tanh mà vẫn tỏa hương khoe sắc. Đó là hoa sen.

Nói đến hoa sen, ai cũng nhớ tới một loài hoa mộc mạc trong đầm, lá to, tròn nổi trên mặt nước. Thân và cuống của hoa đều có màu xanh. Búp sen có màu xanh lục, hình bầu dục. Khi nở, hoa sen màu hồng thắm, xen chút màu trắng. Nhị và nhụy sen màu vàng được gói kín bên trong tỏa hương thơm ngát. Đài sen nở to khi lá và nhị rụng còn trơ lại và phát triển thành bát sen.

Vào mùa hạt, chưa đi đến đầu làng, còn bước chân trên con đường cát sỏi bỏng rát, ta đã ngửi thấy hương thơm ngào ngạt của hoa sen bay trong gió quyện trong mùi lúa nếp thơm nồng như giục giã bước chân ai nhanh về quê mẹ. Những ngày rằm, mồng một hàng tháng, mùa hè sen được bán đắt hàng nhất trong các hàng hoa vì ai cũng hiểu sen tượng trưng cho tấm lòng thơm thảo, bình dị, mộc mạc của con cháu kính dâng lên tổ tiên, ông bà. Hương trầm quyện trong hương sen gợi nhớ về cõi linh thiêng, đẹp nhất. Cuối hạ những bông sen tàn trơ lại bát sen xanh to bằng bát cơm với những hạt sen già mẩy căng tròn. Mỗi bộ phận của sen đều có những công dụng hữu ích giúp cho con người. Hoa sen rất thơm dùng để ướp trà. Nếu bạn là người thích uống trà thì bạn không thể bỏ qua món chè sen (chè được ướp hương sen bằng cách cho chè vào hoa sen và buộc lại để qua đêm, hay cho nhị sen pha lẫn với chè). Nó vừa thơm vừa đậm đà uống xong rất sảng khoái. Chè tâm sen (phần phôi xanh trong hạt sen) còn có tác dụng chữa bệnh mất ngủ rất tốt.

Hạt sen có thể ăn lúc non vừa ngọt vừa thơm, là món quà vặt của trẻ con thôn quê. Hạt sen già được các bà mẹ khéo tay nội trợ chế biến thành những món đặc sản nổi tiếng: Chè sen (nấu nhừ hạt sen rồi thả vào nồi bột sắn trong suốt) ăn vừa mát vừa bổ. Món mọc trong cỗ bàn chính là cách ninh nhừ hạt sen trong nồi xương lợn, thả những viên mọc nấm hương vào lẫn tạo nên hương vị béo thơm thật hấp dẫn. Trước đây món này chỉ dành cho vua chúa, quý tộc... mới được dùng.

Nếu bạn đi qua cánh đồng chỉ ngửi thấy mùi thơm của hoa sen thì với tôi hương thơm ấy lại gợi về những kỷ niệm bên gia đình bè bạn với hương vị của cốm làng Vòng dẻo thơm bọc trong những lá sen to mát dịu. Những ngày hè nóng bức lá sen đội đầu thay thế cho những chiếc nón, mũ quả là tuyệt diệu. Bọn trẻ chăn trâu coi đây là thú vui nhất khi đua nhau ngụp lặn dưới đầm để mò ngó sen (phần thân và củ sen nằm sâu dưới bùn nước).

Có thể nói hoa sen từ lâu đã gắn với văn hoá tinh thần của người Việt. Hoa sen được ví đẹp như những người thiếu nữ Việt Nam, tượng trưng cho sự thanh cao giàu sức sống, biểu tượng của vẻ đẹp chân thực, giản dị, mộc mạc: Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.

Hình tượng đó đã đi vào ca dao thơ ca, lấy sen làm vẻ đẹp để tôn vinh so sánh với Bác Hồ:

"Tháp Mười đẹp nhất bông sen

Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ"

Sen còn là hoạ tiết chính trong các đồ vật trang trí trong các công trình văn hoá cổ, trong các bức tranh dân gian, các đồ vật trang nghiêm ở thủ đô Hà Nội. Chùa Một Cột nằm giữa hồ sen đã minh chứng cho sự quan trọng của hoa sen với đời sống của dân tộc ta. Và đặc biệt có cuộc thi đã lấy giải mang tên biểu tượng Bông sen vàng.

Có thể nói hoa sen là loài hoa đẹp, có nhiều lợi ích gắn bó với dân tộc Việt Nam từ bao đời nay. Vì vậy cứ nghĩ đến làng quê Việt Nam chúng ta lại nhớ đến hình ảnh bông sen nổi lên trên mặt nước, tỏa mùi hương thơm ngát... Một loài hoa đẹp, cao quý của đất nước Việt Nam.

Chạy dọc dải đất hình chữ S, đâu đâu ta cũng bắt gặp hình ảnh thân thuộc của bông sen bởi từ lâu sen đã trở thành quốc hoa của dân tộc. Thật vậy, sen như người thiếu nữ vừa có nhan sắc vừa có duyên, là biểu tượng đẹp cho con người Việt Nam.

Hoa sen đến từ đất nước Ấn Độ sau đó trải rộng ra khắp các quốc gia vùng Châu Á. Bén rễ trên mảnh đất Việt Nam, sen đã chiếm một vị trí không nhỏ:

“Tháp Mười đẹp nhất bông sen

Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ”

Sen ưa môi trường sống ẩm nơi đầm lầy, với thân hình mảnh dẻ, sen có thể thích ứng với cả thời tiết miền Bắc và miền Nam tổ quốc. Trong khi khí hậu Nam Bộ ấm áp, sen nở quanh năm thì ở vùng Bắc Bộ sen chỉ khoe sắc vào mùa hè. Đầu hạ, đầm sen được những chiếc lá to, xanh rờn như chiếc ô che kín mặt nước. Hoa sen mọc vươn lên lớp lá xanh mơn mởn ấy. Lúc đầu nụ hoa nhỏ như những mũi tên đâm ngược lên bầu trời. Tới khi hấp thụ đủ dưỡng chất từ lớp bùn màu mỡ, những lớp hoa cong cong như chiếc thuyền con, bung nở, từng cánh xếp chồng lên nhau. Cánh hoa mịn màng tựa nhung, màu hồng phớt dịu mắt kết hợp hài hòa với nhị hoa màu vàng tươi. Hương sen dìu dịu làm ngây ngất lòng người trong những trưa hè đổ lửa. Cánh hoa, nhị hoa ân cần ôm ấp chiếc nhụy bé xíu ở giữa. Sau này khi hoa sen tàn, chỉ còn lại đài sen xanh như cái bát chứa nhiều hạt sen to trong khi cánh hoa trở về với bùn đất. Có thể trồng sen từ thân rễ, rễ cây nhanh chóng nhú lên mang sự sống mới.

Ngắm nhìn bông sen bé nhỏ mà mấy ai biết rằng đóa sen ấy sẵn sàng hiến dâng cả cuộc đời cho con người. Gian phòng trở nên thanh lịch hơn khi được những đóa sen tô điểm. Sen cung cấp nhiều nhiên liệu cho những món ăn dân dã mà bổ dưỡng. Hạt sen có vị ngọt giòn là thức quà không thể thiếu của tuổi thơ hay trong mỗi nồi chè sen thơm ngào ngạt của mẹ. Tâm sen tuy đắng mà là bài thuốc hữu dụng chữa chứng mất ngủ, dùng để ướp trà sẽ được thưởng thức hương vị thanh đạm của chốn đồng quê. Lá sen mượt mà tôn thêm sức hấp dẫn của món cốm làng Vòng, khiến thức quà của lúa non mang một vị ngọt dịu, hương thơm thoang thoảng khó quên.

Sống trên môi trường nước nên sen có sức sống mạnh mẽ nên sen không dễ bị dịch bệnh nhưng người trồng cũng cần thường xuyên theo dõi để bắt sâu bệnh ăn lá. Dân gian có câu: “Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống” bởi vậy, sen cũng cần được chăm bón phân đúng liều lượng để tăng năng suất hạt. Sen dễ trồng và dễ chăm sóc nên được mọi người dân yêu quý, trân trọng.

Mỗi loài hoa đều mang trên mình ý nghĩa riêng. Ta biết tới hoa hồng tượng trưng cho tình yêu nồng nàn, hoa cúc gợi lòng hiếu thảo hay khí chất người quân tử... còn hoa sen biểu tượng cho vẻ đẹp, sức sống kiên cường của nhân phẩm con người, dân tộc. “ Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”, đóa sen đẹp giản dị như người nông dân chất phác nhưng ở đó vẫn sáng lên tâm hồn cao đẹp - đó là sự gắn bó chung thủy, lòng yêu nước sâu sắc, khí chất bất khuất... Nét đẹp ấy không được phô diễn mà âm thầm ngấm trong từng dòng máu như hương sen nhè nhẹ, không nồng nàn như hương lan, hương huệ. Sen còn gắn liền với vị trí cao quý trong tôn giáo, hoa sen trở thành biểu tượng đẹp nơi Đức Phật tọa lạc. Mỗi người con xa quê hương nhớ về cố hương lại nhớ về đóa sen nhỏ mà kiêu dũng để lòng tràn đầy sức mạnh. Chính bởi vẻ đẹp dung dị đó, hoa sen trở thành nguồn cảm hứng của bao thi nhân và nghệ thuật.

Tạo hóa đã ban tặng cho con người loài hoa sen quý giá, với vẻ đẹp riêng, một lối sống riêng và nó luôn bất tử trong lòng người dân Việt Nam.

Ở Phương Tây, người ta đặt cho mỗi màu hoa, mỗi thứ hoa một ý nghĩa nhất định. Màu trắng biểu thị sự trong sạch, màu xanh nhạt chỉ sự xoa dịu đam mê, màu hoàng yến đường hoàng kiêu hãnh, màu phấn hồng êm ái ôn nhu. Còn ở Phương Đông, Hoa hồng tượng trưng cho tình yêu, hoa thủy tiên tượng trưng cho sắc đẹp kiều diễm, trong trắng, Hoa cúc tượng trưng cho người ẩn dật, hoa phù dung sớm nở tối tàn thường được ví với những người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng bạc mệnh; hoa lan là thứ hoa vương giả; hoa mẫu đơn là thứ hoa phú quý; hoa nhài là thứ hoa lãng mạn, chỉ nở về đêm. Còn hoa sen, thứ hoa gắn liền với con người Việt Nam tượng trưng cho sự thánh thiện, thanh khiết, và hoàn toàn thoát tục, luôn cố gắng vươn lên để đến được nơi tươi sáng nhất giống như con người Việt Nam.

Không phải ngẫu nhiên mà hoa sen được ví von như thế. Hoa sen là một loại hoa thanh khiết và có truyền thống lâu đời nhất ở phương Đông. Đây là một loài thực vật sống dưới nước có nguồn gốc Á Châu và chiếm giữ một vị trí cổ xưa trong tất cả nền văn hóa đặc biệt của phật giáo . Những cánh, nhụy và gương hạt đã cấu thành một bông hoa sen có nét đẹp thanh thoát và màu tươi sáng. Sen được đỡ bằng một cuống hoa dài và đưa sen mọc khỏi trên mặt nước. Lá sen rất xanh có một lớp nhung trắng phủ trên bề mặt khi ánh nắng chiếu vào làm lớp nhung trắng đó óng ánh li ti mờ ảo rất đẹp. Gương hạt sen là một cảm hứng cho các nhà nghệ sĩ và những người thợ thủ công sáng tạo những tác phẩm kỳ diệu của mình.

Hoa sen mọc trong bùn, sống trong bùn nhưng vượt lên khỏi nó để hướng đến mặt trời mà không hề bị bùn làm ô nhiễm, vấy bẩn. Cũng giống như một người được sinh ra trên thế giới, tồn tại giữa cuộc đời nhưng đã vượt thoát khỏi sự tham lam, sân hận, dục vọng và không bị vấy bẩn, ô nhiễm bởi dòng đời.Ở Việt Nam, sen được xếp vào bộ tứ quý ( 4 mùa): Lan, sen, cúc, mai và xếp vào hàng “tứ quân tử” cùng tùng, trúc, cúc. Hoa sen rất thích hợp với môi trường có khí hậu nhiệt đới như nước ta.

Từ Bắc vào Nam, nó có mặt khắp mọi nơi, gần gũi và thân thiết với mọi người như cây tre, cây đa… Nếu ở miền Bắc, hoa sen chỉ nở vào mùa hè, thì ở hầu khắp miền Nam quanh năm đâu đâu cũng thấy sen khoe sắc thắm, Làng quê nơi Bác sinh ra cũng có tên là Làng Sen, và có lẽ hoa sen đẹp nhất khi được ví với hình tượng Bác Hồ, người cha già dân tộc, vị lãnh tụ kính yêu của chúng ta:

"Tháp Mười đẹp nhất bông sen

Việt Nam đẹp nhất có tên Bác Hồ."

Trong lòng mỗi người dân Việt, sen là loài hoa tượng trưng cho vẻ đẹp tươi sáng, cao sang và thuần khiết mang tính chất dân tộc. Chính vì thế, hoa sen luôn là nguồn cảm hứng bất tuyệt của thi ca và nghệ thuật... Có lẽ, không người Việt Nam nào không thuộc bài ca dao đầy tính triết lý này:

"Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh bông trắng lại chen nhuỵ vàng

Nhuỵ vàng bông trắng lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn"

Người Việt đã cảm nhận được ý hay “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”, sen sống trong bùn nhưng sen vươn lên trên lầy, toả hương thơm ngát. Sen có một sức sống mạnh mẽ đến kỳ lạ và tự tính của sen là tinh khiết, vô nhiễm. Nó tượng trưng cho bản tính thân thiện, phong thái tao nhã, tinh thần “vươn dậy” trong mọi nghịch cảnh của con người Việt Nam.

Đặc biệt trong tư tưởng Phật giáo, hoa sen được tôn quý và chiếm vị trí rất quan trọng. Tinh thần “cư trần bất nhiễm trần”, đó cũng chính là ý nghĩa của hoa sen biểu trưng cho những giá trị đạo đức, sự thuần khiết và thánh thiện, sự duy trì và phát triển của Phật pháp, trí tuệ dẫn đến niết bàn. Trong các công trình kiến trúc Phật giáo ở Việt Nam, sen luôn trở thành hình tượng nghệ thuật. Một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu lấy cảm hứng từ hoa sen là chùa Một Cột. Theo truyền thuyết, ngôi chùa này được hình thành từ một giấc mộng đài sen của vua Lý Thái Tông. Chùa có hình dáng hoa sen, mọc lên từ hồ nước, chỉ với “một cột” như một cọng sen. Ở đây, hoa sen là sự giác ngộ, đạt được sự trong sáng và giải thoát khỏi bùn nhơ...

Cái đẹp là để người ta yêu! Nhưng có người yêu cái đẹp rực rỡ, chói ngời, lại có người yêu cái đẹp giản đơn, mộc mạc. Còn tôi, tôi yêu cái đẹp bình dị nhưng khiến người ta phải ngẫm suy. Phải chăng vì hoa sen cũng thế nên tôi mới cảm nhận được cái đẹp trong loài hoa này? Giữa chốn đầm lầy lạnh lẽo, mầm hoa kiên trì chắt lọc những tinh hoa từ đất mẹ. Thế rồi một sớm mai nắng đẹp, hoa sen vươn lên, xòe cánh đón nắng mai. Từng cánh hoa tinh khôi, thoảng nhẹ chút hương theo gió. Miền đất mênh mông nước nổi, ngai ngái mùi bùn, ấy mà sen vẫn rạng ngời vươn cao. “Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn” – ấn tượng hoa sen đọng lại trong lòng người là như thế. Bình dị mà thanh cao.

Bất giác, ta nhớ đến những con người sống giữa những cơn lốc của cuộc đời, giữa cái nghèo đói vây quanh. Những tưởng họ sẽ buông tay, phó mặc cho con vụ định mệnh cứ xoay vần, nhưng không, họ vẫn là chính họ! Dẫu biết hoàn cảnh có thể thay đổi con người, bể khổ có thể rửa trôi sự chân chất, hiền hòa, họ vẫn giữ nguyên con tim hồng những niềm tin, những tia sáng vị tha, độ lượng. Và rồi, họ mơ một ngày mai tươi sáng, họ sẽ là đóa sen thơm tỏa ngát giữa cảnh đời chông gai. Phẩm chất thanh cao của loài sen đã khắc họa vào cả tim người…

Hẳn ta sẽ không quên được Mạc Đĩnh Chi – một tấm gương sáng trong lòng người. Câu chuyện về cuộc đời ông là chuỗi ngày khó nhọc với những chú đom đóm trên hành trình đi tìm con chữ. Khi đứng trước vua, ông đã thể hiện rõ phẩm chất của mình qua bài phú “Ngọc tỉnh liên” (Hoa sen trong giếng ngọc). Vì hoa sen vốn có tiết tháo thanh cao, không hoa nào sánh được, tuy gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn; vả lại sen này lại trồng trong giếng ngọc nữa thì sen càng cao quý biết bao. Ông như sen, dù có phải ở vào hoàn cảnh ô trọc thế nào thì cũng vẫn giữ khí tiết thanh cao, huống chi ở phải vào một thời tốt đẹp, vua minh chánh thì người ông càng cao quý biết mấy.

Sen quý nhưng phải có người sành mới biết thưởng thức. Đóa sen thầm lặng, hiền hòa nhưng cao quý biết chừng nào. Chẳng cầu kỳ, tỏa sáng cũng chẳng quá tầm thường, lấm lem, sen đơn thuần là một đóa hoa làm đẹp cho đời. Tôi yêu cái giản dị ấy! Tôi càng yêu những con người mộc mạc, chân chất muốn góp tay vẽ nên màu sắc đẹp tươi cho bức tranh cuộc đời. Họ cũng như hoa sen, dẫu không xuất thân từ nơi khá giả, không đón nhận nhiều sự ưu ái, yêu thương như bao người khác, họ vẫn cố sống tốt, sống đẹp. Vẻ đẹp mộc mạc ấy mới cao quý chừng nào…Giản dị, tao nhã và thuần khiết, sen là hiện thân cho tính cách, lối sống và tâm hồn người Việt.

Sen còn là món quà vô giá từ thiên nhiên, bởi từ sen có thể chế biến những thực phẩm bổ dưỡng, những bài thuốc đặc trị. Gương sen hình phễu, nhẹ, xốp, màu đỏ tía, không có mùi, có tác dụng cầm máu rất hiệu quả lên được chế biến thành nhiều loại thuốc để chữa bệnh băng huyết, cao huyết áp,… Hạt sen nhỏ, có màu vàng, vừa là món ăn dân dã quen thuộc, lại là một loại thuốc rất tốt dành để chữa bệnh mất ngủ, suy nhược thần kinh. Tâm sen màu xanh, nằm giữa hạt sen, có thể dùng để ướp trà, tạo lên hương vị thơm dịu. Lá sen khô nghiền vụn và lá sen tươi, tất cả đều thái nhỏ, hoà với nước uống mỗi ngày còn giúp thanh nhiệt. Ngó sen vừa là một loại thuốc chữa các bệnh về gan, lại vừa là món ăn quen thuộc của người Việt, trong bữa cơm mà có một bát nộm ngó sen, vừa ngon lại giúp dễ tiêu hóa, khó ai có thể từ chối được. Ngày xuân, nhà ai cũng đều có một hộp mứt sen đậm đà bản sắc dân tộc, kết hợp với trầu cau, nước trà mang lại một không khí ấm áp mà thân thương, vui vẻ mà lịch sự.

Tôi còn nhớ hồi bé, ngày hè, mẹ thường nấu cho bát chè sen với đường, vừa thơm, ngọt lại mát, đi chơi cả ngày nhưng vẫn yên tâm không sợ bị ốm. Hoa sen đúng là loại hoa mà thiên nhiên đã ban tặng cho đất nước chúng ta, một loài hoa mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.Trong Phật giáo, phật tổ Thích Ca được sinh ra từ đóa sen vàng và, giống như bông sen, tượng trưng cho sự thánh thiện, tinh khiết, Phật tổ đã cứu nhân độ thế, phổ độ chúng sinh, giúp bao người lầm đường lạc lối quay về với sự thánh thiện, hiền lương và được người đời tôn lên làm Phật. Nếu để ý kĩ ta có thể thấy chỗ nước ngay dưới cuống sen tuy là nước bùn nhưng lại rất trong, bùn xung quanh cuống thì đều lắng xuống tận đáy, phải chăng đó chính là khả năng thanh tẩy đến mức hoàn hảo của bông sen mà các loài hoa khác không có được.

Ngay cả hãng hàng không Vietnam-airline đã chọn hình ảnh bông sen sáu cánh làm biểu tượng của mình sau bao thời gian chắt lọ, suy nghĩ. Phải chăng đó cũng là biểu tượng mà người Việt Nam muốn cho bạn bè quốc tế trên khắp năm châu được biết đến. Đóa sen hồng giờ đã được nâng lên không trung, bay đến với khắp mọi nơi trên thế giới, mang niềm vui đoàn tụ, hạnh phúc, hòa bình và đã giúp khoảng cách giữa người và người, giữa các cộng đồng trên thế giới được xích lại gần nhau.

Trong mắt của bạn bè thế giới, hình ảnh của bông sen sẽ in đậm và đọng lại trong tư tưởng của mọi người về một đất nước anh hùng, bất khuất dù phải trải qua bao cuộc bể dâu, bao trận chiến tang thương, khốc liệt nhưng giờ đây vẫn vững bước đi lên hội nhập với thế giới. Và rồi đây, tôi lại thầm cảm ơn, cảm ơn đóa sen mang tên “Việt Nam” đã tỏa hương thơm ngát. Dù thời gian đang hằn những bước chân vào tạo hóa nhưng tôi tin bông hoa sen dù có trải qua bao cuộc đổi thay vẫn sẽ giữ được vẻ đẹp thanh khiết, mùi hương dịu dàng giống như con người Việt Nam vẫn luôn vươn lên để tỏa sáng như đóa sen vươn mình đón nắng mai nơi bùn đất. Và rồi một ngày, sắc sen rạng rỡ giữa cuộc sống mến thương.

Sen vẫn thế, âm thầm và lặng lẽRồi một mai, bừng sáng giữa khung trờiTừ sâu thẳm chốn bùn lầy đất mẹ.Ngát hương sen, nét đẹp chẳng phai phôi....

"Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng

Nhị vàng bông trắng, lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn"

(Ca dao)

Chắc hẳn mỗi người chúng ta khi nghe nhắc tới những câu ca dao ngọt ngào, thân thương ấy sẽ nhớ ngay tới hoa sen – một loài hoa bình dị mà thanh cao, loài hoa “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”.

Hoa sen là một loài hoa gần gũi và quen thuộc với tất cả mọi người dân Việt Nam ở mọi lứa tuổi. Xét về nguồn gốc, hoa sen là một loài thực vật thủy sinh, thuộc họ Sen – một họ thực vật có họa trong bộ Bộ Quắn hoa. Hoa sen sống ở ao hồ, sinh trưởng và phát triển mạnh ở vùng Australia và Nam Châu Á, sau đó du nhập vào Việt Nam. Ở nước ta, sen phát triển ở nhiều nơi trên khắp cả nước nhất là ở các tỉnh phía Nam, đặc biệt là ở vùng Đồng Tháp Mười.

Hoa sen có nhiều loại khác nhau như sen hồng, sen trắng, sen tím thẫm, sen đỏ, sen xanh nhưng phổ biến hơn cả là sen hồng và sen trắng. Mỗi loài hoa sen có những nét đặc trưng riêng nhưng chúng vẫn mang những đặc điểm chung của loài hoa sen. Trước hết, sen có chiều cao từ 1 đến 1,5 mét. Rễ của hoa sen mọc sâu xuống dưới lớp bùn ao, có khi thành củ sen để hút hết những dưỡng chất ở sâu trong lòng đất cung cấp cho cây để cây sinh trưởng, phát triển tốt nhất. Thân cây màu xanh, có nhiều gai nhỏ, bên trong thường xốp và bé bằng ngón tay cái. Điểm tô thêm vẻ đẹp của hoa sen đó chính là lá cây. Lá cây màu xanh sẫm, hình tròn to, thường mọc nổi trên mặt nước hoặc cao hơn mặt nước.

Đặc biệt, góp phần to lớn tạo nên vẻ đẹp tuyệt diệu của cây đó chính là hoa sen. Hoa sen có nhiều cánh, chúng xếp chồng nhiều tầng quanh đài, cánh hoa mềm mại, nhẹ dịu. Màu sắc của hoa sen khác nhau, tùy vào mỗi loại sen. Hoa sen thường nở vào mùa hè dưới cái nắng vàng của mùa hè. Đồng thời, điểm tô thêm sắc đẹp của hoa sen đó chính là nhụy sen. Nhụy sen màu vàng, nằm chính giữa bông hoa sen. Thêm vào đó, một phần không thể thiếu của hoa sen đó chính là đài sen. Đài sen thường có màu xanh, hình cái phễu úp ngược và là nơi chứa nhiều hạt sen. Tất cả những bộ phận ấy của hoa sen quyện hòa vào nhau, làm nên nét đẹp độc đáo, rất riêng của hoa sen mà không bất cứ loài hoa nào có được.

Có thể nói, hoa sen không chỉ là loài hoa gần gũi, quen thuộc với tất cả chúng ta mà nó còn là loài hoa có vai trò, vị trí, ý nghĩa to lớn trong đời sống của những người con đất Việt. Trước hết, sen là một trong số những loài thực vật, loài hoa rất hữu ích trong cuộc sống hằng ngày của con người. Có thể nói, mỗi bộ phận của hoa sen đều có giá trị, tác dụng riêng và đều có thể dùng làm vị thuốc. Củ sen, ngó sen là nguồn nguyên liệu có thể dùng để nấu canh, làm gỏi,… - những món ăn thanh mát và dịu nhẹ, xua tan đi cái nóng nực, oi ả của mùa hè. Lá sen có thể dùng để ướp trà, là thức trà thanh cao, tao nhã – một nét đẹp truyền thống văn hóa của người Hà Nội. Thêm vào đó, lá sen thường được dùng để gói bánh, đặc biệt là gói cốm, đúng như nhà văn Thạch Lam đã từng viết “Trời sinh ra cốm ủ trong lá sen và trời sinh ra lá sen để bao bọc cốm”. Hoa sen là loài hoa đẹp, thanh nhã, bởi vậy, mỗi độ tới mùa sen, người người nhà nhà đều mua hoa sen về cắm trong nhà. Đồng thời, hạt sen là món ăn bổ dưỡng, quý giá, người ta có thể chế biến nhiều món ăn khác nhau từ nó như chè sen, cháo hạt sen,… hay đơn giản hơn chỉ là luộc nó lên. Đặc biệt, mỗi dịp cưới hỏi hay Tết đến xuân về, mứt sen chính là món ăn không thể thiếu trên bàn tiệc.

Không dừng lại ở giá trị to lớn trong đời sống hằng ngày, sen còn là loài hoa tượng trưng cho vẻ đẹp thanh cao, tao nhã của người phụ nữ. Đồng thời, hoa sen còn là loài hoa tượng trưng cho vẻ đẹp thuần khiết, tươi sáng của dân tộc, con người Việt Nam. Hơn nữa, sen còn là loài hoa mang ý nghĩa đặc biệt – dù sống giữa chốn bùn nhơ, nhưng loài sen ấy vẫn vươn mình tỏa ngát hương thơm, “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn”. Và chắc hẳn, vì lẽ ấy, hoa sen trở thành một biểu tượng đẹp của Phật giáo, trở thành quốc hoa của Việt Nam và là biểu tượng của du lịch Việt Nam. Thêm vào đó, hoa sen còn trở thành nguồn cảm hứng cho thi ca, nhạc họa với nhiều tác phẩm có giá trị và nó là hình vẽ được sử dụng rất nhiều để trang trí lên tà áo dài và các công trình kiến trúc độc đáo. Và có thể nói, hoa sen là loài hoa bình dị, gần gũi nhưng có vị trí, ý nghĩa to lớn trong đời sống của con người.

Tóm lại, hoa sen là loài hoa vương giả, thanh cao và tao nhã với nhiều giá tị đáng trân quý mà không bất cứ loài hoa nào có thể thay thế được, đúng như một lời thơ từng viết:

"Xinh tươi một đóa sen hồng

Gần bùn mà chẳng vướng bụi trần sân si

Hương lành theo mỗi bước đi

Thân trong tâm thiện chẳng vướng chi buồn."