Ở độ tuổi dậy thì sẽ có những thay đổi nhanh chóng về thể chất và tinh thần khiến nhiều trẻ bối rối, lo lắng và xấu hổ. Vì vậy, ba mẹ khi nhận thấy con có những biểu hiện bất thường thì nên nhanh chóng nói chuyện, xoa dịu, giải thích cho con hiểu đó là điều bình thường. Dù là đứa trẻ nào cũng phải trải qua để có thể khỏe mạnh, trưởng thành hơn. Bố mẹ cần giúp trẻ nhận diện các biểu hiện của hành vi nguy hiểm bằng những mô tả chi tiết. Hãy cùng trẻ liệt kê những tác động tiêu cực đến tinh thần và thể chất bằng câu hỏi đặt vấn đề: “Theo con, những hành vi nào mà người khác dành cho mình thì được xem là nguy hiểm?”. Đáp án mà chúng ta có thể thống nhất cùng trẻ sẽ là: chửi mắng, đe dọa, nói xấu, bôi nhọ danh dự, làm bản thân mình hoang mang, luôn tạo sự lo lắng cho mình, rủ rê làm chuyện vi phạm nội quy, thân mật quá mức, đối đãi tốt một cách vô lý.

Và một số những hành vi rõ ràng, ở mức độ cần được báo động khẩn cấp chính là: đánh đập, hành hạ, ép buộc làm việc quá sức, làm suy yếu thể trạng và làm cơ thể kém phát triển, dụ dỗ sử dụng chất kích thích (rượu, bia, thuốc lá, ma túy,…). Trong số các dấu hiệu nguy hiểm thì hãy lưu ý với trẻ nếu bắt gặp những dấu hiệu cho thấy có khả năng bị xâm hại tình dục thì cần tìm sự giúp đỡ càng sớm càng tốt.

Mặc dù mỗi cá nhân sẽ có quan điểm riêng của mình về lòng tốt, không phải người xấu thì với ai họ cũng xấu. Tuy nhiên, vẫn có những dấu hiệu về mặt nhân cách cho thấy việc để trẻ kết giao, tiếp cận với các đối tượng này là vô cùng nguy hiểm. Bố mẹ không thể luôn có mặt bên cạnh trẻ mọi lúc, mọi nơi. Vì thế, trẻ cần được hình thành nhận thức để tự mình có thể chọn lọc được đối tượng đáng tin, ít nguy cơ mà giao tiếp. Những chỉ báo mang tính trừu tượng “người lạ, người xấu” không được xem là những thông tin lý tưởng và có ích thực sự đối với trẻ.

Thay vào đó là những mô tả hành vi cụ thể: hay cho quà mà không có lý do, rủ con đến nơi vắng người, đụng chạm vào những vùng kín trên cơ thể con, lớn tiếng và dọa đánh, hay răn đe: không được nói cho ai biết, rủ hút thuốc lá, rủ chơi game và cá cược bằng tiền,… Không nhất thiết bố mẹ phải là người liệt kê những chi tiết này cho trẻ. Tốt nhất, hãy hỏi trẻ gặp một người nào đó, làm sao con có thể biết họ người tốt hay kẻ xấu? Từ câu trả lời của trẻ, bố mẹ chỉ cần ghi nhận những ý kiến đắt giá và bổ sung thêm các chỉ báo cần thiết mà thôi. Hoặc đơn giản hơn, là không nhìn - không nói - không nghe bất cứ lời nào từ người lạ và cố gắng tìm người lạ tốt để có sự giúp đỡ cần thiết hoặc tránh xa vào vùng an toàn hơn như là 1 quán gần đó, nhờ người gọi điện cho bố mẹ tới.

Trước tình trạng quấy rối, bắt cóc, xâm hại, lạm dụng tình dục trẻ em hiện nay đang diễn ra phức tạp, gây bức xúc trong dư luận và là nỗi ám ảnh của mọi cha mẹ. Trang bị kỹ năng để trẻ tự bảo vệ mình luôn là cách phòng chống xâm hại trẻ em khỏi nguy cơ bị xâm hại, các em nên biết những kỹ năng đơn giản để dạy con tự bảo vệ mình.

Các cách ứng phó cơ bản:

• Điều quan trọng nhất, phải báo ngay cho bố mẹ. Trẻ không nên giữ im lặng, tự giải quyết hay chịu đựng khi bị hoặc có nguy cơ bị bạo hành và xâm hại.
• Không nhận tiền hay quà của người khác một cách không rõ ràng vì có thể họ đang muốn lợi dụng mình.
• Cảnh giác khi phát hiện có người theo dõi, có các dấu hiệu bất thường: nhìn chằm chằm, quan sát các bộ phận nhạy cảm trên cơ thể.
• Tránh xa những nơi tụ tập đông người, chen lấn, có nguy cơ bị lợi dụng.
• Tuyệt đối không tự ý đi chơi qua đêm, cần xin phép và được sự đồng ý của bố mẹ.
• Không quá thân thiết và đụng chạm thân thể với người khác.
• Khi bị đe dọa, bắt nạt dù sợ hãi cũng không giấu giếm, vì càng giấu nguy cơ xấu đi càng cao.
• Trong các tình huống nguy hiểm cần chạy đến nơi đông người, tránh chạy vào nơi hẻo lánh, đường cùng.
• Lưu giữ số điện thoại bố mẹ, đường dây nóng của công an để kịp thời ứng cứu khi có tình huống nguy hiểm.
• Khi có xích mích với bạn bè tuyệt đối không được hẹn nhau để giải quyết riêng, có nguy cơ bị đánh đập, bạo hành thể xác.
• Không chạm vào vùng nhạy cảm của người khác, dạy trẻ kỹ năng ứng phó khi bị xâm hại

Đối với bạn cùng trang lứa của trẻ, bố mẹ hãy lưu ý rằng, có khá nhiều học sinh trung học cơ sở bị bạo hành ở trường bị bạn trêu chọc đến xấu hổ, bị đánh đập, giấu đồ dùng học tập, bắt ép đưa hết tiền ăn quà mà không dám nói cho giáo viên. Bố mẹ nên dành thời gian mỗi ngày trò chuyện với trẻ, để ý những biểu hiện bất thường ở trẻ như: cáu gắt, buồn bã khi đi học về, sợ đến trường, kết quả học tập bất thường, trốn trong phòng, ít nói, lảng tránh, có thái độ giấu giếm bố mẹ. Điều quan trọng bây giờ không phải là đưa ra lời khuyên, mà là lắng nghe và thấu hiểu cho cảm xúc của con nhiều hơn.

Đây không phải là lúc trẻ muốn nghe lời bình luận, phân tích hay phán xét của người lớn. Hãy chủ động gợi ý cho trẻ các cách giải quyết vấn đề ngay từ khi điều này chỉ là “giả thuyết”: hạn chế tiếp xúc, không gây sự với bạn, mạnh dạn thông báo với người lớn nếu mình nhận được các dấu hiệu đe dọa. Bố mẹ cần nhấn mạnh với trẻ rằng việc chịu đựng hoặc chống trả (dù là 1 mình hay có sự trợ giúp của nhóm bạn) chưa bao giờ là cách thức giải quyết vấn đề hiệu quả.