Viết bài nghị luận so sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện là trình bày một cách thuyết phục những điểm tương đồng và khác biệt hoặc chỉ tương đồng hay khác biệt về nội dung, hình thức nghệ thuật của hai văn bản, từ đó bình luận, nhận xét giá trị độc đáo của mỗi văn bản, nhận ra đặc điểm thể loại, vai trò của cá tính sáng tạo... Với các văn bản truyện và tiểu thuyết, cần chú ý đến mô típ, cốt truyện, kiểu loại nhân vật, điểm nhìn trần thuật, kết cấu, cách kết thúc truyện, kĩ thuật miêu tả ngoại hình, chân dung và phân tích tâm lí nhân vật...

• Chọn hai tác phẩm truyện mình đã biết và thấy có điểm chung.
• Xác định rõ mục đích so sánh của bài viết: So sánh để tìm ra điểm tương đồng và khác biệt của hai tác phẩm từ đó làm nổi bật giá trị của từng tác phẩm. Bài viết cũng có thể chỉ nhấn mạnh về sự tương đồng hoặc chỉ tập trung nói về sự khác biệt giữa hai tác phẩm. Dù theo định hướng nào, khi nói về sự tương đồng vẫn cần đề cập đến sự khác biệt, ngược lại, khi bàn về sự khác biệt, cần nói về sự tương đồng như một lí do khiến hai tác phẩm có thể được đưa ra so sánh với nhau.

Học sinh có thể nêu các câu hỏi sau để tìm ý:

• So sánh, đánh giá hai tác phẩm truyện dựa trên cơ sở nào?
• Điểm tương đồng giữa hai tác phẩm truyện đó là gì?
• Đâu là điểm khác biệt giữa hai văn bản?
• Yếu tố nào tạo nên những điểm tương đồng và khác biệt?
• Đánh giá thế nào về giá trị của mỗi tác phẩm?

Từ hướng tìm ý nêu trên, cần xem xét, sắp xếp lại hệ thống ý thật hợp lí để có dàn ý hoàn chỉnh.

Mở bài: Giới thiệu hai tác phẩm truyện được xác định là đối tượng của sự so sánh, đánh giá; nêu mục đích và cơ sở của việc so sánh, đánh giá này.

Thân bài: Có thể triển khai ý theo 2 cách:

Cách 1:

• Thông tin chung về từng tác phẩm: hoàn cảnh ra đời, đề tài, chủ đề, cốt truyện, nhân vật, vị trí của tác phẩm trong đời sống văn học...
• Những điểm tương đồng giữa hai tác phẩm truyện và nguyên nhân dẫn đến sự tương đồng ấy (ví dụ: hai tác phẩm cùng đề cập một loại hiện tượng đời sống hay một loại hình nhân vật; cùng quan niệm thẩm mĩ, cách tiếp cận hiện thực...).
• Những điểm khác biệt giữa hai tác phẩm truyện và điều kiện làm nên sự khác biệt ấy (ví dụ: mỗi văn có quan niệm thẩm mĩ, cách tiếp cận hiện thực và cá tính sáng tạo riêng; chịu ảnh hưởng của truyền thống văn hóa, văn học khác nhau...).
• Đánh giá chung về sự tương đồng, khác biệt giữa hai tác phẩm truyện và khẳng định giá trị độc đáo của mỗi tác phẩm.

Cách 2:

• Thông tin chung về từng tác phẩm: hoàn cảnh ra đời, đề tài, chủ đề, cốt truyện, nhân vật, vị trí của tác phẩm trong đời sống văn học...
• Kết hợp nêu sự tương đồng và khác biệt trong từng khía cạnh của hai văn bản như đề tài, chủ đề (luận điểm 1), bút pháp nghệ thuật (luận điểm 2), ...
• Đánh giá chung về sự tương đồng, khác biệt giữa hai tác phẩm truyện và khẳng định giá trị độc đáo của mỗi tác phẩm.
• Kết bài: Khẳng định ý nghĩa của việc so sánh, đánh giá; nêu cảm nhận và ấn tượng của bản thân về các tác phẩm truyện.

• Viết bài văn theo dàn ý đã lập.
• Tránh biến bài viết thành một văn bản mang tính chất lắp ghép máy móc gồm hai "bài" nhỏ phân tích từng tác phẩm riêng biệt.
• Có những sáng tạo riêng của cá nhân trong quá trình phân tích, đánh giá về những điểm tương đồng và khác biệt giữa hai tác phẩm truyện để tăng sức thuyết phục và hấp dẫn cho bài viết.

Kiểm tra, rà soát cách triển khai luận điểm, lỗi chính tả, lỗi diễn đạt...