Bài soạn "Bánh trôi nước" của Hồ Xuân Hương số 5

Tìm hiểu chung tác phẩm

1. Tác giả

Hồ Xuân Hương sống vào cuối thế kỉ 18 đầu thế kỉ 19.
Được mệnh danh là bà chúa Thơ Nôm
Là người thông minh, sắc sảo, cá tính, mạnh mẽ nhưng đường tình duyên lận đận.
2. Tác phẩm:

Bài thơ viết theo thể thơ thất ngôn tứ tuyệt đường luật, viết theo lối vịnh vật.
Bài thơ có tính đa nghĩa, một thuộc tính của văn chương nói chung.

Hướng dẫn trả lời câu hỏi
Câu 1: Bài bánh trôi nước thuộc thể thơ gì? Vì sao?

Trả lời:

Bài bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương thuộc thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật.

Vì: Bài thơ có 4 câu, mỗi câu có 7 chữ. Bài được gieo vẫn ở chữ cuối cùng của các câu 1, 2, 4 với vần on (tròn, son, non).

Câu 2: Nghĩa thứ nhất của bài thơ thuộc về nội dung miêu tả...

Nghĩa thứ nhất của bài thơ thuộc về nội dung miêu tả bánh trôi nước khi đang được luộc chín. Nghĩa thứ hai thuộc về nội dung phản ánh vẻ đẹp, phẩm chất và thân phận của người phụ nữ trong xã hội cũ. Từ sự gợi ý trên, em hãy trả lời các câu hỏi:

a. Với nghĩa thứ nhất, bánh trôi nước đã được miêu tả như thế nào? Chú ý các từ ngữ: trắng, tròn, chìm, nổi, rắn nát, lòng son.

b. Với vẻ đẹp thứ hai, vẻ đẹp, phẩm chất cao quý và thân phận chìm nổi của người phụ nữ được gợi lên như thế nào? Chú ý cụm từ: vừa trắng lại vừa tròn, bảy nổi ba chìm, rắn nát mặc dầu, giữ tấm lòng son.

c. Trong hai nghĩa, nghĩa nào quyết định giá trị bài thơ? Vì sao?

Trả lời:

a. Hình ảnh bánh trôi nước được miêu tả:

Màu sắc: trắng
Hình dáng: tròn
Nhân: đỏ son
Cách nấu: Luộc trong nước
Sống: chìm, chín: nổi
Chất lượng: ngon ngọt không thay đổi.
=>Bánh trôi nước là loại bánh vừa đẹp về hình thức vừa ngon, đậm đà, hấp dẫn.

b. Với vẻ đẹp thứ hai, vẻ đẹp, phẩm chất cao quý và thân phận chìm nổi của người phụ nữ được gợi lên:

Hình thể: “Vừa trắng vừa tròn” -> vẻ đẹp tròn đầy, hoàn hảo.
Thân phận:
Bảy nổi ba chìm -> lận đận, bấp bênh, vất vả, truân chuyên.
Rắn nát mặc dầu -> phụ thuộc và cam chịu
Phầm chất: “Vẫn giữ tấm lòng son” -> son sắt, thủy chung.
=>Người phụ nữ mang vẻ đẹp hoàn hảo về hình thể và tâm hồn nhưng cuộc đời lại chịu nhiều nỗi bất hạnh.

c. Từ chiếc bánh trôi mộc mạc đời thường Hồ Xuân Hương đã thổi linh hồn vào ngôn ngữ hình ảnh, để cho nó trở thành hình ảnh biểu tượng về số phận cuộc đời của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Và đây là ý nghĩa chủ đạo mà nữ sĩ họ Hồ muốn đề cao qua bài thơ của mình.

Luyện tập

Câu 1: Hãy ghi lại những câu hát than thân

Hãy ghi lại những câu hát than thân đã học ở bài 4 (kể cả phần đọc thêm) bắt đầu bằng chữ “thân em”. Từ đó, tìm mối liên quan trong cảm xúc giữ bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương với các câu hát than thân thuộc ca dao, dân ca.

Trả lời:

Thân em như trái bần trôi

Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu

Thân em như hạt mưa sa

Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày.