Bài soạn "Câu phủ định" số 1

I. Đặc điểm hình thức và chức năng

1. Các câu (b), ( c), ( d) có các từ "không", "chưa", "chẳng" khác về mặt hình thức so với câu (a)

- Câu ( a) mang nghĩa khẳng định về sự việc Nam đã đi Huế, còn câu (b), (c) và (d ) lại phủ định điều đó.

2. Những câu có từ ngữ phủ định:

+ Không phải, nó chần chẫn như cái đòn càn. → phủ định nhận định trước đó con voi "sun sun như con đỉa".

+ Đâu có! → phủ định nhận định con voi chần chẫn như cái đòn càn.

- Mấy ông thầy bói có những câu có từ ngữ phủ định để phản bác một ý kiến của người đối thoại.

II. Luyện tập

Bài 1 (trang 53 sgk Ngữ văn 8 tập 2) :

a, " Bằng hành động đó, họ muốn cam kết rằng, không có ưu tiên nào lớn hơn ưu tiên giáo dục thế hệ trẻ cho tương lai.

→ Có từ phủ định "không có"

b, Câu phủ định bác bỏ: " Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chẳng hiểu gì đâu"

→ Ông giáo phủ định bác bỏ ý kiến của lão Hạc (lão nghĩ cậu Vàng trách hận lão)

c, Câu phủ định bác bỏ "Không, chúng con không đói nữa đâu."

→ Phủ định bác bỏ suy nghĩ của chị Dậu (các con đang đói)

Bài 2 (trang 53 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

a, Dùng cách nói phủ định của phủ định "không phải là không" để thể hiện sự khẳng định.

- Câu chuyện có lẽ chỉ là một câu chuyện hoang đường, song vẫn có ý nghĩa.

b, Dùng cách nói phủ định của phủ định " không ai không từng" để khẳng định món hồng hạc vàng và hồng ngọc đỏ là hai món ăn trong ngày Trung thu.

- Tháng tám, hồng ngọc đỏ, hồng hạc vàng, ai cũng từng ăn Tết Trung thu, ăn nó như ăn cả mùa thu vào lòng vào dạ.

c, Dùng từ nghi vấn kết hợp với từ phủ định "ai chẳng" để khẳng định thời thơ ấu ở Hà Nội ai cũng thích thú thưởng thức món sấu.

- Từng trải qua thời thơ ấu ở Hà Nội, ai cũng có lần nghến cổ nhìn lên tầng lá cao vút mà ngắm nghía một cách ao ước chùm sấu non xanh hay thích thú nhau nhấm nháp món sấu dầm bán trước cổng trường.

Bài 3 (trang 54 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

- Nếu thay từ "không" bằng từ "chưa": Choắt chưa dậy được, nằm thoi thóp.

- Với từ phủ định "không" nghĩa của câu sẽ được hiểu: Dế Choắt không thể dậy được nữa, Choắt sắp chết. Đây là kiểu câu phủ định vĩnh viễn.

- Với từ phủ định " chưa" nghĩa của câu được hiểu: Dế Choắt có thể gượng dậy. Đây là kiểu phủ định không hoàn toàn.

Bài 4 (trang 54 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

a, Câu cảm thán mang nghĩa phủ định

b, Câu cảm thán mang nghĩa phủ định

c, Câu nghi vấn với ý nghĩa bác bỏ

d, Câu nghi vấn với ý nghĩa thể hiện cảm xúc (ngao ngán)

Đặt những câu có ý nghĩa tương đương:

- Không đẹp gì cả!

- Không có chuyện đó đâu!

- Bài thơ chẳng không hay.

- Cụ không biết chứ tôi có sung sướng đâu.

Bài 5 (trang 54 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

Không thể thay thế từ "quên" bằng từ "không" và từ " chưa" bằng từ "chẳng"

- Vì nghĩa của câu sẽ hoàn toàn thay đổi, không thể hiện hết dụng ý trong lời nói của Trần Quốc Tuấn: sự căm phẫn giặc đến tột cùng của Trần Quốc Tuấn đến mức quên ăn, không ngủ được.

+ Quên: biểu thị ý không màng tới, không để tâm tới. Đây không phải từ phủ định

+ Không, chưa: biểu thị nghĩa phủ định.

Bài 6 (trang 54 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

Mẹ: Con làm vỡ chiếc bình hoa này phải không?

Con: Dạ, không phải con mẹ ạ!

Mẹ: Không phải con thì còn ai vào đây nữa.

Con: Con mèo chạy lên bàn làm đổ lọ hoa xuống nhà mẹ ạ!