Bố cục

- Phần 1 (từ đầu ... buồn rầu khổ cực nữa): tâm trạng của Trần Văn Sửu khi trên cầu Mê Tức

- Phần 2 (tiếp … trở lại liền): cuộc gặp gỡ cảm động của hai cha con

- Phần 3 (còn lại): cuộc đoàn tụ của hai cha con

Câu 1 (trang 167 sgk ngữ văn 11 tập 1):

Câu chuyện kể về người nông dân Trần Văn Sửu hiền lành, thương vợ, thương con. Một hôm anh bắt gặp vợ ngoại tình dù cả hai vợ chồng đã có với nhau 3 mặt con. Vợ anh là Hồ Thị Lựu hỗn láo và níu chồng để tình nhân chạy thoát. Anh vô tình đẩy xô vợ ngã, thị chết, anh bỏ chốn. Một thời gian sau, anh trở về thăm con nhưng sợ ảnh hưởng tới con nên anh định nhảy sông tự tử, nhưng thằng Tí đuổi theo cha. Hai cha con gặp nhau trên Mê Tức, nó khuyên cha trở về, Trần Văn Sửu được xóa án, cha con, gia đình đoàn tụ.

Câu 2 (Trang 167 sgk ngữ văn 11 tập 1):

Tình cảm cha con trong bài:

- Người cha đi biệt xứ vẫn nhớ tới con, lo lắng cho con

+ Không sợ nguy hiểm tới bản thân, không sợ liên lụy tới con nên vội trốn đi

+ Có ý định tự tử để bảo toàn sự an toàn cho con

+ Dù ở xa con nhưng vẫn dõi theo con từng ngày.

→ Người cha bao dung, nhân hậu hết lòng vì con cái, không màng tới sự an nguy của bản thân.

Người bố sẵn sàng xa con, chịu cực khổ để con có cuộc sống yên bình.

- Tình cảm của người con dành cho cha tha thiết, mãnh liệt:

+ Ban đầu Tí nghĩ cha đã chết, nên khi cha trở về nó bất ngờ khôn cùng

+ Khi nghe ông ngoại nói, Tí càng thêm thương cha, quý trọng cha

+ Gặp cha trên cầu Mê Tức nó nắm tay cha nó, ôm chặt cha nó nghẹn ngào

→ Đứa con thương cha, hiếu nghĩa, thấu hiểu nỗi khổ cha

Câu 3 (Trang 167 sgk ngữ văn 11 tập 1):

Để tạo ra tình huống giàu kịch tính tác giả tạo ra nhiều những mâu thuẫn:

- Người cha muốn bỏ đi để con tìm hạnh phúc (vì không ai chịu gả con gái cho người con một người đi tù)

- Tình huống truyện đặt ra căng thẳng, phức tạp khi cuộc gặp gỡ của hai cha con sau 11 năm nhưng bóng đen quá khứ vẫn ám ảnh

→ Cuộc đối thoại của hai cha con đi tới kết thúc tốt đẹp, người đọc cảm nhận được tình cảm cha con sâu nặng, người sống trong đạo lí bao giờ cũng có kết quả tốt đẹp.

Câu 4 ( trang 167 sgk ngữ văn 11 tập 1):

Nhân vật người con Trần Văn Tí có tính cách mạnh mẽ không chịu bó tay trước hoàn cảnh:

+ Tí đã đưa lối thoát cho tình huống tưởng như bế tắc, làm yên lòng mình, dịu được lòng cha, vẹn được nhiều bề dù còn khó khăn.

+ Bằng tình yêu thương, hiếu thảo với cha Tí đã giúp cha vượt qua khó khăn về tâm lý

- Người cha trong truyện thương con vô hạn, sẵn sàng hi sinh tất cả vì hạnh phúc của con

→ Hai cha con thể hiện tính cách người Nam Bộ mạnh mẽ và kiên quyết.

- Tình cảm của hai cha con chân thật, cảm động, thấm đẫm tình người.

Câu 5 (trang 167 sgk ngữ văn 11 tập 1):

Nghệ thuật kể chuyện:

+ Kể theo trình tự thời gian tạo người đọc dễ theo dõi, nắm được cốt truyện

+ Đoạn đối thoại giữa hai cha con lên tới cao trào, nhanh và cảm động

+ Cách miêu tả nhân vật giản dị, chân thật

+ Ngôn ngữ đậm chất Nam Bộ

→ Tác giả Hồ Biểu Chánh để lại ấn tượng với người đọc bởi cốt truyện cảm động, lời thoại nhân vật có chiều sâu của cảm xúc, có diễn biến tâm lý nhân vật

Tóm tắt

Ông Sửu, cha của anh em Tí, là người cha thương con, yêu vợ, do vô tình xô vợ ngã chết nên phải lẩn trốn. Sau một thời gian, ông lẻn về quê thăm con, được biết con sống rất tốt nên ông đã đành phải ra đi. Đoạn trích kể về cuộc gặp gỡ của hai cha con ông Sửu và thằng Tí trển cầu Mê Tức, khi ông Sửu lẻn về thăm con rồi lại bỏ đi.

Bố cục

Phần 1 (từ đầu đến “Phải cha đó không cha?”): Dòng tâm sự của ông Sửu khi ngồi nghỉ trên cầu.

Phần 2 (đoạn còn lại): cuộc đối thoại, gặp gỡ mừng tủi giữa hai cha con.

Câu 1 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

+ Sự kiện được nêu trong đoạn trích nằm ở phần giữa của tác phẩm.

+ Sau khi ông Sửu tha hương, trốn tội rồi một thời gian dài sau đó, ông lẻn về quê thăm con. Được biết con đang sống rất tốt, sự xuất hiện của ông e là bất lợi nên ông lại bỏ đi. Thằng Tí con ông chạy đuổi theo cha và hai cha con gặp nhau.

Câu 2 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

+ Tình cha đối với con: dù tha hương nhưng vẫn yêu thương, lo lắng cho con, mong muốn con có cuộc sống tốt đẹp.

+ Tình con đối với cha: không chối bỏ cha mình, ngược lại mong muốn được chăm sóc, báo đáp công ơn của cha.

Câu 3 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Tình huống nghệ thuật giàu kịch tính:

+ Ông Sửu bỏ đi, ngỡ rằng không còn được gặp con nữa thì thằng Tí con ông lại đuổi theo ông và ôm chầm lấy cha mình.

Câu 4 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Tính cách người Nam Bộ: sống tình nghĩa, đạo lý, chân thành.

Câu 5 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

+ Nghệ thuật kể chuyện: giàu kịch tính, sử dụng cốt truyện có nút thắt, cao trào.

+ Miêu tả nhân vật: khắc họa qua cả tâm lý lẫn hành động, ngôn ngữ.

+ Ngôn ngữ trong đoạn trích: gần với lời ăn tiếng nói, đậm màu sắc Nam Bộ.

Ý nghĩa

Qua đoạn trích, học sinh nhận ra vẻ đẹp của tình cảm cha con, tình cảm gia đình, lối sống của trọng nghĩa tình, đạo lý của người dân Nam Bộ, đồng thời thấy được những đặc sắc nghệ thuật của ngòi bút Hồ Biểu Chánh.

I. Tóm tắt cốt truyện

Trần Văn Sửu một nông dân hiền lành, chăm chỉ. Sửu lấy Thị Lựu sinh được ba con: Tí, Quyên, Sung. Anh thương vợ, yêu con nhưng không may gặp phải người tính cách xấu xa. Một hôm Sửu bắt gặp vợ ngoại tình hương hào Hội. Sửu xô vợ, không may vợ ngã vấp vào phản chết ngay. Sửu bỏ trốn, mọi người thì tưởng Sửu nhảy xuống sông tự tử. Anh em thằng Tí về ở với ông ngoại là hương thị Tào. Sung ốm chết, Tí và Quyên đi làm thuê cho bà hương quản Tồn, được bà thương, Quyên trở thành con dâu của bà. Sau mười mấy năm trốn tránh, Sửu lẻn về nhà thăm con, được bố vợ cho biết cuộc sống hai đứa con ổn định và hạnh phúc, sự có mặt của anh lúc này là bất lợi, Sửu vội vã ra đi... Sau đó, Sửu được xóa án và cha con đoàn tụ.

II. Hướng dẫn soạn bài

Bố cục

- Phần 1 (từ đầu ... buồn rầu khổ cực nữa): tâm trạng của Trần Văn Sửu khi trên cầu Mê Tức

- Phần 2 (tiếp … trở lại liền): cuộc gặp gỡ cảm động của hai cha con

- Phần 3 (còn lại): cuộc đoàn tụ của hai cha con.

Câu 1 (trang 167 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Truyện kể về tình cảm cha con sâu đậm của gia đình Trần Văn Sửu. Vì vợ ngoại tình, Sửu tức giận xô vợ, nhưng không may vợ ngã vấp vào phản rồi chết ngay. Sửu bỏ trốn, các con của Sửu được ông ngoại và mọi người chăm sóc, giúp đỡ. Mười mấy năm sau, vì thương nhớ các con Sửu lẻn về thăm con, được ông ngoại cho biết các con đều ổn định và hạnh phúc, sự có mặt của anh lúc này là bất lợi, Sửu lại vội vã ra đi. Nhưng con trai của Sửu là Tí đã nghe được câu chuyện, vội vã đuổi theo cha, hai cha con gặp nhau trên cầu Mê Túc. Được cha giải thích mọi chuyện, Tí hiểu và càng thương, quý trọng người cha.

Câu 2 (trang 167 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

- Tình cảm của cha đối với con:

+ Dù bỏ trốn trong suốt mười một năm nhưng anh vẫn không nguôi nhớ về các con.

+ Không quản nguy hiểm về thăm các con, anh được cha vợ cho biết các con đều ổn định và hạnh phúc, Trần Văn Sửu vô cùng sung sướng, mãn nguyện: “Miễn là con được sung sướng”; “ Bây giờ mình còn sống nữa làm gì. Bấy lâu nay mình lăn lóc chịu cực khổ mà sống, ấy là vì thương con...”.

+ Anh còn có ý định tự tử vì sợ liên lụy tới cuộc sống các con.

=> Trần Văn Sửu là một người cha yêu thương con hết mực.

- Tình cảm của con đối với cha

+ Khi nghe được câu chuyện giữa cha và ông ngoại, Tí hiểu được tình cảm của cha nên càng thương và quý trọng cha.

+ Tình cảm mạnh mẽ quyết liệt: Lo lắng, thương cha, sẵn sàng bỏ cả hạnh phúc sắp đến để đuổi theo cha:“Thằng Tí chạy riết lại nắm tay cha! Cha chạy đi đâu dữ vậy? ...”

=> Tý là người con hiếu nghĩa.

Câu 3 (trang 167 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Để thể hiện tình cha con sâu nặng, tác giả đã xây dựng được một tình huống truyện giàu kịch tính:

- Khi thằng Tí nghe cha giải thích việc mình ở lại sẽ bị bắt tù và ảnh hưởng tới hạnh phúc của của anh, em nó. Tí phân vân: “Bây giờ biết làm sao?”. Tình huống đã đẩy mâu thuẫn lên tới đỉnh điểm. Tí đứng trước hoàn cảnh thật khó khăn.

- Cách giải quyết của Tí vô cùng cảm động, đó là sẵn sàng hi sinh hạnh phúc của mình để theo cha: “Bây giờ một mình cha nghèo khổ, vậy con phải làm mà nuôi cha chứ”.

=> Tình huống truyện đã đặt ra thật căng thẳng và phức tạp. Cuộc gặp gỡ của hai cha con đã thỏa lòng mong đợi của ông suốt 11 năm qua. Nhưng hoàn cảnh đặt ra lúc này thật éo le: Sự có mặt của người cha lúc này vô cùng bất lợi, và ảnh hưởng đến sự bình yên của Tí và Quyên. Nhưng nếu ông bỏ đi thì con lại không chịu. Tình huống truyện đã đẩy mâu thuẫn lên tột đỉnh.

Câu 4 (trang 167 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Nhân vật người con Trần Văn Tí chứng tỏ tính cách mạnh mẽ không chịu bó tay trước hoàn cảnh. Dù phải hi sinh hạnh phúc của mình nhưng Tí vẫn đặt chữ hiếu lên trên hết.

Nhân vật người cha và con thể hiện tính cách của người Nam Bộ mạnh mẽ và kiên quyết nhưng cũng rất đôn hậu, yêu thương con.

Câu 5 (trang 167 sgk Ngữ Văn 11 Tập 1):

Qua đoạn trích, người đọc thấy được tài năng của Hồ Biểu Chánh. Đoạn đối thoại giữa cha và con cho thấy khả năng thúc đẩy sự kiện qua lời thoại. Nó diễn ra rất nhanh và sinh động.

Ngôn ngữ nhân vật cùng ngôn ngữ người kể chuyện gắn với đời sống. Đặc biệt phương ngôn Nam Bộ được sử dụng nhuần nhuyễn tạo nên màu sắc đặc trưng cho văn phong của Hồ Biểu Chánh.

Bố cục

Phần 1 (từ đầu đến “Phải cha đó không cha?”): Tâm sự của anh Sửu

Phần 2 (đoạn còn lại): cuộc gặp gỡ giữa hai cha con.

Nội dung bài học

Văn bản ngợi ca tình cảm cha con sâu nặng

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 167 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

Tóm tắt mạch truyện:

- Trần Văn Sửu là người thương vợ con. Một hôm, anh bắt gặp vợ ngoại tình, không may xô ngã vợ, Sửu bỏ trốn. Sau đó, anh quay lại thăm con, sợ ảnh hưởng đến con nên anh nhảy sông tự tử. Nhưng thằng Tí con anh đã đuổi theo cha, khuyên cha trở về. Một thời gian sau Sửu được xóa án, cha con đoàn tụ.

Câu 2 (trang 167 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

- Tình cha đối với con:

+ Thương con, mong gặp con, hạnh phúc khi các con đều có cuộc sống ổn định.

+ Trốn đi, định nhảy sông tự tử để không liên lụy con

=> Người cha hết lòng vì con cái

- Tình con đối với cha:

+ Xúc động khi gặp cha

+ Hết lòng khuyên nhủ để cha trở về đoàn tụ

+ Quyết đi theo để phụng dưỡng, chăm sóc cho cha

=> Người con hiếu thảo, kính trọng và yêu thương cha hết mực.

Câu 3 (trang 167 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

Tình huống nghệ thuật kịch tính, thể hiện chủ đề “cha con nghĩa nặng”:

+ Người cha dù rất nhớ thương con sau mười mấy năm xa cách nhưng chỉ dám lén quay về thăm con vì sợ liên lụy đến cuộc sống của con.

+ Khi biết con có cuộc sống ổn định, quyết định hi sinh sự sống để tránh liên lụy

Câu 4 (trang 167 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

Cảm nghĩ về tính cách con người Nam Bộ:

+ Là những con người luôn sống chân thành, giản dị, có tình có nghĩa

+ Quyết liệt trong hành động và mãnh liệt trong tình cảm.

+ Không bao giờ chịu thua hoàn cảnh

Câu 5 (trang 167 sgk Ngữ văn 11 Tập 1):

- Nghệ thuật kể chuyện:

+ Kể theo trình tự thời gian nên người đọc dễ theo dõi, nắm bắt được cốt truyện.

+ Tạo tình huống truyện tương đối kịch tính, hấp dẫn

- Cách miêu tả nhân vật giản dị, chân thật

- Sử dụng ngôn ngữ đậm chất Nam Bộ

Trả lời câu 1 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

- Sau khi ông Sửu tha hương, trốn tội rồi một thời gian dài sau đó, ông lẻn về quê thăm con. Được biết con đang sống rất tốt, sự xuất hiện của ông e là bất lợi nên ông lại bỏ đi. Thằng Tí con ông chạy đuổi theo cha và hai cha con gặp nhau.

Trả lời câu 2 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Tình nghĩa cha con trong đoạn trích:

- Tình cha đối với con: sâu nặng, cao cả, giàu đức hi sinh.

+ Vui sướng, hạnh phúc khi biết con đã được cưu mang lại sắp thành gia thất.

+ Quyết bỏ đi và định tự tử để không làm liên lụy đến con.

+ Khi gặp thằng Tí, cảm động đến mất trí khôn, đứng xui xị xui lơ, không nói được chi hết.

+ Nhất quyết đòi bỏ đi dù con cố giữ.

- Tình con đối với cha: sâu nặng, hiếu thảo.

+ Ngỡ cha đã mất, nay nghe cuộc nói chuyện giữa cha với ông ngoại liền vội vã đuổi theo.

+ Khi gặp cha: chạy riết lại nắm tay, ôm cứng, gọi cha, huých tay xem còn ở đó không.

+ Nhất quyết đi theo cha, thu xếp để cha không bỏ đi và ráo riết tìm cách thoát khỏi tình cảnh khó xử gay cấn với cả hai cha con.

Trả lời câu 3 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Tình huống giàu kịch tính trong đoạn trích:

- 10 năm xa cách >< cuộc gặp gỡ ngắn ngủi của Trần Văn Sửu với con.

- Tình yêu thương con sâu nặng, khao khát được nhìn thấy và ở gần con >< nỗi lo sợ sự hiện diện của mình phá vỡ hạnh phúc của con.

=> Tình huống éo le, cảm động và căng thẳng.

Trả lời câu 4 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Qua hai nhân vật Trần Văn Sửu và thằng Tí có thể thấy: con người Nam Bộ có tính cách bộc trực, trọng tình nghĩa, giàu yêu thương.

Trả lời câu 5 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1):

Nghệ thuật đặc sắc trong truyện:

- Nghệ thuật kể chuyện sinh động, hấp dẫn.

- Ngôn ngữ Nam Bộ sinh động, tính cách Nam Bộ đậm nét.

- Tình huống nghệ thuật giàu kịch tính, hấp dẫn.

Tóm tắt

Ông Sửu, cha của anh em Tí, là người cha thương con, yêu vợ, do vô tình xô vợ ngã chết nên phải lẩn trốn. Sau một thời gian, ông lẻn về quê thăm con, được biết con sống rất tốt nên ông đã đành phải ra đi. Đoạn trích kể về cuộc gặp gỡ của hai cha con ông Sửu và thằng Tí trển cầu Mê Tức, khi ông Sửu lẻn về thăm con rồi lại bỏ đi.

Câu 1 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Đọc kĩ đoạn trích, gắn phần tóm tắt truyện ở trên với diễn biến sự việc trong đoạn trích thành một mạch truyện xuyên suốt.

Lời giải chi tiết:

- Câu chuyện kể về cha con của Trần Văn Sửu một người cha nặng ân tình với con, ông đã lẻn về thăm con những rồi sợ liên lụy tới con lên đã định nhảy sông tự tử, sự đợi chờ dõi theo cuộc sống của con và ông ngoại đã làm cho ông có thêm một chút niềm tin để sống, ông mong chờ sẽ có ngày gặp con. Trần Văn Tý là một người con có hiếu không ghét bỏ mà hết mực yêu thương cha, bài đã thể hiện một tình cảm cha con sâu nặng và mang giá trị nhân đạo sâu sắc.

Câu 2 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Phân tích, làm rõ tĩnh nghĩa cha con trong đoạn trích.

Lời giải chi tiết:

a. Về người cha:

- Trần Văn Sửu đã mười mấy năm biệt tích. Cuộc gặp gỡ cha vợ và các con lần này với anh không phải là quá bất ngờ. Nó được nung nấu trong ân hận và nhớ thương. Anh đã chủ động tìm về.

- Được cha vợ cho biết hai đứa con anh đã được bà hương quán Tồn thương. Một lấy làm con dâu, một chuẩn bị dựng vợ cho. Trần Văn Sửu vô cùng sung sướng, mãn nguyện. Tình của người cha với con cũng chỉ mong có thế.

- Nguyện tự tử để đem lại bình yên cho con.

=> Một người cha hết lòng yêu thương và lo cho con. TVS không hề nghĩ gì đến bản thân, sẵn sàng chịu cảnh khổ, xa con, trốn tránh thay tên đổi họ để con được hạnh phúc.

b) Với người con:

- Tình cảm mạnh mẽ, tha thiết

- Ngầm theo dõi câu chuyện của cha, càng thương cha. Tí đã hiểu tình cảm của cha nó. Nó càng thương, càng quý trọng cha nó.

- Lo lắng, thương cha, quyết bỏ nhà, hi sinh tình yêu hạnh phúc vừa kịp đến để theo cha, lo cho cha.

- Khi cha nó nghe lời ông ngoại bỏ đi luôn, Tí đã chạy đuổi theo.

=> Tí là đứa con hiếu nghĩa, mộc mạc đáng thương và đáng trọng.

Câu 3 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Để thể hiện chủ đề cha con nghĩa nặng, tác giả đã tạo ra những tình huống nghệ thuật có kịch tính cao. Hãy tìm hiểu và làm rõ tình huống giàu kịch tính đó.

Lời giải chi tiết:

- Tình huống truyện đặt ra thật căng thẳng và phức tạp. Cuộc gặp gỡ của hai cha con đã thoả lòng mong ước suốt mười mấy năm trời. Nhưng bóng đen quá khứ vẫn ám ảnh họ. Sự sum họp của cha con khó bề được thực hiện. Vì dù sao Trần Văn Sửu cũng là người có tội đang bị truy nã. Sự có mặt của Sửu lúc này có thế làm cho hạnh phúc của Tí, của Ọuyên (con ông) tan vỡ. Vì không ai người ta chịu gả con cho con một người đi tù. Nhưng nếu ông bỏ đi thì con ông lại không chịu. Tình huống truyện đã đẩy mâu thuẫn lên tột đỉnh. Cha thì lo, con thì tính, cả hai đều lặng thinh.

=> Cuộc đối thoại giữa hai cha con đã đi đến một kết cục tốt đẹp. Người đọc cảm nhận được tình cha con sâu nặng. Con người biết sống có đạo lí theo đạo lí thì bao giờ cũng có một kết cục tốt đẹp

Câu 4 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Qua nhân vật Trần Văn Sửu và thằng Tí, hãy nêu lên vài cảm nhận về tính cách con người Nam Bộ.

Lời giải chi tiết:

- Nhân vật người con Trần Văn Tí chứng tỏ tính cách mạnh mẽ không chịu bó tay trước hoàn cảnh. Tí đã đưa ra lối thoát cho tình huống tưởng chừng bế tắc, làm yên lòng mình, dịu được lòng cha, vẹn được nhiều bề dù trước mắt còn nhiều khó khăn phức tạp.

- Nhân vật người cha và con thể hiện tính cách của người Nam Bộ mạnh mẽ và kiên quyết. Tính cách ấy được thể hiện nổi bật nhất qua diễn biến tâm lí nhân vật, qua lời đối thoại và độc thoại.

Câu 5 (trang 167 SGK Ngữ văn 11 tập 1)

Nhận xét về nghệ thuật kể chuyện, miêu tả nhân vật, sử dụng ngôn ngữ trong đoạn trích.

Lời giải chi tiết:

- Qua đoạn trích, người đọc thấy được tài năng của Hồ Biếu Chánh. Đoạn đối thoại giữa cha và con cho thấy khả năng thúc đẩy sự kiện của lời thoại. Nó dịch ra rất nhanh và sinh động. Đây là khả năng của người viết tiểu thuyết mà không phải tác giả nào ở thời Hồ Biểu Chánh cũng làm được.

- Ngôn ngữ nhân vật cùng ngôn ngữ người kể chuyện gắn với đời sống. Đặc biệt phương ngôn Nam Bộ được sử dụng nhuần nhuyễn tạo nên màu sắc đặc trưng cho văn phong của Hồ Biểu Chánh.