Bài soạn "Bài học đường đời đầu tiên" số 6
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Nhà văn Tô Hoài tên thật là Nguyễn Sen, sinh năm 1920 tại Hà Nộ
- Ông viết văn từ trước Cách mạng tháng 8 năm 1945
- Các đề tài chính của ông trước Cách mạng: truyện đồng thoại về loài vật và truyện về con người, phong thổ ngoại ô Hà Nội
2. Tác phẩm
- Văn bản “Bài học đường đời đầu tiên” trích từ chương I của truyện “Dế Mèn phiêu lưu kí”
- Tác phẩm được viết dựa vào những kỉ niệm tuổi thơ của tác giả ở quê hương
- Là tiểu thuyết đồng thoại
3. Tóm tắt Bài học đường đời đầu tiên
Dế mèn là một chú dế khỏe mạnh, cường tráng nhưng tính tình lại kiêu căng, tự phụ. Dế Mèn coi thường Dế Choắt- cậu hàng xóm gầy gò, ốm yếu nên không chịu giúp đỡ Dế Choắt. Vì thiếu suy nghĩ, tính tình lại xốc nổi, Dế Mèn bày trò trêu chị Cốc và dẫn đến cái chết của Dế Choắt. Trước khi chết, Dế Choắc khuyên Dế Mèn nên bỏ thói hung hăng bậy bạ, có óc mà không biết nghĩ. Dế Mèn hối hận lắm và nghĩ về bài học đường đời đầu tiên của mình
II- Đọc- Hiểu văn bản
Câu 1 trang 10 SGK văn 6 tập 2:
a. Truyện được kể bằng lời của nhân vật Dế Mèn
b. Bài văn có thể chia làm 2 đoạn:
- Đoạn 1: Từ đầu...thiên hạ: Bức chân dung tự họa của Dế Mèn
- Đoạn 2: Còn lại: Dế Mèn trêu chị Cốc và có được bài học đường đời đầu tiên
Câu 2 trang 10 SGK văn 6 tập 2:
a. Các chi tiết miêu tả ngoại hình và hành động của Dế Mèn:
- Ngoại hình
- Đôi càng mẫm bóng
- Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứng và nhọn hoắt
- Đôi cánh như cái áo dài kín xuống tận chấm đuôi
- Đầu to và nổi từng tảng, rất bướng
- Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp
- Sợi râu dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng
Hành động:
- Đi đứng oai vệ, làm điệu, nhún chân, rung đùi
- Quát mấy chị cào cào, đá ghẹo anh gọng vó
=> Tác giả sử dụng nhiều động từ tính từ, biện pháp so sánh để làm nổi bật Dế Mèn là chàng dế thanh niên cường tráng, khỏe mạnh nhưng tính cách quá kiêu căng, hợm hĩnh, không tự biết mình
b. Tính từ miêu tả hình dáng: mẫm bóng, cứng, nhọn hoắt, hủn hoẳn, đen nhánh, ngoàm ngoạp, bóng mỡ, hùng dũng...
- Tính từ miêu tả tính cách: bướng, hãnh diện, trịnh trọng, ghê gớm, khoan thai, oai vệ...
- Có thể thay bằng một số từ: to, chắc, đen thui, ngang tàng, nhẩn nha
=> Cách dùng từ của tác giả rất tinh và đắt, vừa miêu tả được những đặc tính của loài dế, vừa làm cho chú Dế Mèn thêm sinh động, có những tính cách của con người
c. Tính cách của Dế Mèn: ý thức được vẻ đẹp của bản thân nhưng kiêu căng, tự phụ, hống hách, không coi ai ra gì
Câu 3 trang 11 SGK văn 6 tập 2:
Thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt:
- Đặt biệt danh cho bạn là Dế Choắt
- Coi thường Dế Choắt, gọi là “chú mày”
- Xem Dế Choắt rất yếu ớt, xấu xí, lười nhác, đáng khinh, “như một gã nghiện thuốc phiện”
- Không chịu giúp đỡ Dế Choắt, cư xử lỗ mãng, trịch thượng
=> Dế Mèn kiêu căng, hách dịch, coi thường người hàng xóm yếu đuối của mình
Câu 4 trang 10 SGK văn 6 tập 2:
- Diễn biến tâm lí và thái độ của Dế Mèn trong việc trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt
- Hả hê vì trò đùa tai quái của mình
- Sợ hãi khi nghe tiếng chị Cốc mổ Dế Choắt
- Bàng hoàng, lo sợ vì cái chết của Dế Choắt, thấm thía lời khuyên của bạn
- Ân hận, sám hối chân thành, nghĩ về bài học đường đời đầu tiên phải trả giá
- Dế Mèn ân hận, xót thương cho Dế Choắt và rút ra bài học đường đời đầu tiên của mình:
- Không nên kiêu căng, xốc nổi, hành động thiếu suy nghĩ
- Phải biết giúp đỡ kẻ yếu, yêu thương, đoàn kết với mọi người
Câu 5 trang 10 SGK văn 6 tập 2:
Hình ảnh những con vật trong truyện giống với chúng trong thực tế
Tác giả đã dùng biện pháp nhân hóa để khiến những con vật này trở nên sinh động, có những cảm xúc, suy nghĩ như con người
Một số tác phẩm viết về loài vật có cách viết tương tự: Cái Tết của mèo con(Nguyễn Đình Thi), Cuộc phiêu lưu của Văn Ngan tướng công(Vũ Tú Nam), Dũng sĩ bọ ngựa(Tô Hoài)
III- Luyện tập
Câu 1 trang 11 SGK văn 6 tập 2:
Đoạn văn diễn tả lại tâm trạng của Dế Mèn:
Dế Choắt ơi, giờ đây tôi vô cùng ân hận vì những hành động xốc nổi của mình. Chỉ tại tôi thiếu suy nghĩ, không lường trước được hậu quả nên mới dẫn đến cái chết oan ức của anh. Tôi sẽ ghi nhớ những lời khuyên nhủ chân thành ấy, cố gắng thay đổi bản thân và không còn kiêu căng, bồng bột nữa để không phải trả cái giá đắt như thế này.
