Bài soạn "Luyện tập xây dựng và trình bày luận điểm" số 5

1. Xây dựng hệ thống luận điểm

Có luận điểm còn chứa đựng những nội dung không phù hợp với luận đề (Luận đề nêu : ‘phải chăm chỉ học tập hơn’, luận điểm lại nói đến khỏe mạnh, lao động tốt…). Cần phải dứt khoát loại bỏ những nội dung không phù hợp đó.
Còn thiếu những luận điểm cần thiết, khiến mạch văn có chỗ bị đứt đoạn và luận đề không được hoàn toàn sáng rõ (cần thêm những luận điểm như : đât nước rất cần những người tài giỏi, hay : phải học chăm mới học giỏi, mới thành tài…)
Sự sắp xếp các luận điểm còn chưa thật hợp lí (vị trí của luận điểm b làm cho bài thiếu mạch lạc, luận điểm đ không thế đứng sau luận điểm d…).
Tiếp đó, thêm bớt, điều chỉnh và sắp xếp lại hệ thống luận điểm ấy, nhằm đạt được một bố cục rành mạch, hợp lí và chặt chẽ. Chẳng hạn như :

(a) Đất nước đang rất cần những người tài giỏi để đưa Tổ quốc tiến lên ‘đài vinh quang’, sánh kịp với bè bạn năm châu.

(b) Quanh ta đang có nhiều tấm gương của các bạn học sinh phấn đấu học giỏi, để đáp ứng được yêu cầu của đất nước.

(c) Muốn học giỏi, muốn thành tài thì trước hết phải chăm học.

(d) Một số bạn ở lớp ta còn ham chơi, chưa chăm học, làm cho thầy cô và các bận cha mẹ rất lo buồn.

(đ) Nếu bây giờ càng chơi bời, không chịu học thì sau này càng khó gặp niềm vui trong đời sống.

(e) Vậy các bạn nên bớt vui chơi, chịu khó học hành chăm chỉ, để trở nên người có ích cho cuộc sống và nhờ đó, tìm được niềm tin vui chân chính, lâu bền.

2. Trình bày luận điểm

a. Ta nên chuyển đoạn và giới thiệu luận điểm như thế nào cho chính xác và hấp dẫn ? Có phải tất cả các câu chuyển đoạn và giới thiệu luận điểm ghi ở 2a trong bài đều chính xác không, vì sao ? (Câu thứ hai xác định sai mối quan hệ giữa luận điểm cần trình bày với luận điểm đứng trên. Hai luận điểm ấy không có quan hẹ nhân quả để có thể nói bằng : ‘Do đó’). Cách chuyển đoạn của các câu còn lại có khác gì không ? Có thể thích câu thứ nhất vì đơn giản, dễ làm theo : câu thứ ba vì rõ ràng, câu thứ tư vì có giọng điệu gần gũi, thân thiết.

b. Ta nên đưa những luận cứ gì và sắp xếp những luận cứ ấy như thế nào cho xác đáng ? Có thể chấp nhận trình tự được đưa ra trong SGK. Vì trình tự ấy phản ánh được các bước hợp lí của quá trình làm rõ dần luận điểm : bước trước dẫn tới bước sau, bước sau kế tiếp bước trước, để tới bước cuối cùng thì luận điểm được làm rõ hoàn toàn.

c. Bài nghị luận nào cũng phải có kết bài. Vậy có thể suy ra : đoạn nghị luận nào cũng phải có kết đoạn không ? (Chú ý : Không thể đòi hỏi mọi đoạn văn đề phải có – hoặc đề không được có – kết đoạn, vì sự đòi hỏi đó chỉ khiến bài văn vừa khó làm, vừa dễ trở nên đơn điệu (viết theo các cách khác nhau, miễn là đạt được các yêu cầu đó.

d. Làm thế nào để chuyển một đoạn văn diễn dịch (như đoạn văn em vừa chuẩn bị) thành đoạn văn quy nạp và ngược lại ? Có phải chỉ cần thay đổi vị trí của câu chủ đề không ? (Không chỉ đơn giản thế. Còn cần phải sửa lại những câu văn sao cho mối liên kết trong đoạn, trong bài không bị mất đi).

CHUẨN BỊ Ở NHÀ
Đề bài: "Hãy viết một bài báo tường để khuyên một số bạn trong lớp cần học tập chăm chỉ hơn".
Dàn ý
Mở bài:
Giới thiệu vấn đề cần nghị luận
Thân bài:
- Mục đích của việc học
- Học tập chăm chỉ giúp bản thân phát triển tích cực cả về trí tuệ và nhân cách
- Những tấm gương thành đạt khi siêng năng học tập
- Những biểu hiện của học tập chăm chỉ
- Phản đề sự lười biếng của việc học
Kết bài:
Lờ khuyên/ kêu gọi việc học tập chăm chỉ

Câu 1 (trang 83 sgk Ngữ Văn 8 Tập 2)
- Luận điểm (a) là không cần thiết, một số vị trí trong các luận điểm cần sắp xếp lại.
Có thể bổ sung và sắp xếp lại như sau:
a, Đất nước cần người tài để đưa nước nhà đi lên, tiến bước và phát triển
b.Trong thực tế, có không ít những học sinh chăm chỉ, phấn đấu học giỏi để đáp ứng những nhu cầu của tổ quốc
c. Muốn thành tài, giúp ích cho nước nhà phải biết chăm chỉ học tập
d. Trong lớp ta còn rất nhiều các bạn ham chơi, mê game mà lười học
e. Các bạn ấy cần phải biết rằng nếu cứ tiếp tục như vậy thì cuộc sống sau này sẽ mất dần niềm vui
g. Nên quyết tâm học tập, cần cù rèn luyện

Câu 2 (trang 83 sgk Ngữ Văn 8 Tập 2)
Trình bày luận điểm
a)- Có thể dùng cách (1) và cách (3) để trình bày luận điểm e. em thích nhất là cách (3).
Một vài cách khác:
- Những điều đáng buồn là một vài bạn trong lớp vẫn còn chưa thấy…….
- Học tập luôn là điều cần thiết nhưng đâu đó vẫn còn có nhiều bạn chưa thấy được rằng…..
b) Có thể giữ nguyên trình tự như trên
c) Có thể kết đoạn:
- Lúc bấy giờ, liệu các bạn có muốn vui chơi nữa không?
- Lúc bấy giờ, các bạn có muốn vui chơi thoải mái nữa hay không?
d) Đoạn văn theo cách trên là diễn dịch, có thể chuyển thành quy nạp.

Câu 4 (trang 85 sgk Ngữ Văn 8 Tập 2)
Có thể viết đoạn văn theo những luận cứ sau:
- Đọc sách mang lại cho ta những kiến thức về tự nhiên, khoa học, lịch sử, môi trường,….
- Đọc sách nuôi dưỡng tâm hồn, hướng thiện cho con người.
- Đọc sách mang ta đến những nơi mà chưa từng được đến, khám phá thế giới vô cùng, vô tận