Bài soạn "Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất" số 6
I. Tìm hiểu chung
Tục ngữ: những câu nói dân gian ngắn gọn, ổn định,c ó nhịp điệu, hình ảnh thể hiện những kinh nghiệm nhân dân về mọi mặt (tự nhiên, lao động sản xuất, xã hội) được nhân dân vận dụng vào đời sống, suy nghĩ và lời ăn tiếng nói hằng ngày. Đây là một thể loại văn học dân gian.
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 trang 4 SGK ngữ văn 7 tập 2:
Đọc kĩ các câu tục ngữ và chú thích\
Câu 2 trang 4 SGK ngữ văn 7 tập 2:
Có thể chia 8 câu tục ngữ trong bài thành 2 nhóm:
4 câu tục ngữ đầu về thiên nhiên
4 câu tục ngữ sau về lao động sản xuất.
Câu 3 trang 4 SGK ngữ văn 7 tập 2:
Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng/ ngày tháng mười chưa nằm đã tối
Tháng năm: đêm ngắn ngày dài, tháng mười: đêm ngày ngắn
Cơ sở thực tiễn: do sự vận động Trái Đất, do tháng 5 vị trí nước ta nhận ánh sáng lâu hơn nên có cảm giác ngày dài hơn
· Áp dụng: chú ý phân bố thời gian biểu sinh hoạt, làm việc cho hợp lí
Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa
Trời nhiều sao sẽ nắng, trời ít sao thì sẽ mưa
Cơ sở thực tiễn: dựa quan sát thực tiễn, phục vụ cho sản xuất nông nghiệp
Áp dụng: có thể đoán biết thời tiết để sắp xếp việc.
Ráng mỡ gà có nhà thì giữ
Trời xuất hiện ráng có màu vàng mỡ gà có nghĩa sắp có bão
Đây là kinh nghiệm dự đoán bão
Nhắc nhở ý thức chủ động phòng chống bão
Tháng bảy kiến bò chỉ lo lại lụt
Vào tháng bảy, nếu thấy kiến di chuyển nhiều thì sắp có mưa, lụt lội
Cơ sở: kiến là côn trùng nhạy cảm, khi sắp có bão sẽ tự bò lên cao ráo
Từ thực tế quan sát, áp dụng phòng chống bão
tấc đất tấc vàng
Đất quý giá, quan trọng như vàng
Đất quý giá vì nuôi sống con người, nơi con người canh tác
Cảnh tỉnh sử dụng tài nguyên đất hợp lí
Nhất canh trì, nhị canh viên, tam canh điền
Thứ tự quan trọng các nghề đem lại kinh tế cho con người: nuôi các, làm vườn, làm ruộng
Cơ sở khẳng định xuất phát từ lợi ích được mang lại từ những nghề đó
Giúp con người biết khai thác tốt các điều kiện, hoàn cảnh tự nhiên để tạo ra của cải vật chất.
Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống
Khẳng định thứ tự quan trọng các yếu tố khi trồng lúa: nước, phân, lao động, giống lúa
Kinh nghiệm câu tục ngữ giúp người nông dân hiểu được tầm quan trọng của từng yếu tố
Nhất thì, nhì thục
Nhấn mạnh tầm quan trọng các yếu tố thời vụ, đất đai được khai phá, chăm bón với nghề trồng trọt
Nhắc nhở về thời vụ, chuẩn bị kĩ lưỡng đất đai canh tác.
Câu 4 trang 5 SGK ngữ văn 7 tập 2:
Câu tục ngữ: ráng mỡ gà có nhà thì giữ
Ngắn gọn: số lượng từ: 7 từ
Thường có vần, nhất là vần lưng
Hai vế đối xứng cả hình thức lẫn nội dung: “ráng mờ gã” đối với vế “có nhà thì giữ”
Lập luận chặt chẽ, giàu hình ảnh: hình ảnh “ráng mỡ” ở chân trời báo hiệu trời sắp có mưa bão lớn
III. Luyện tập
Sưu tầm một số câu tục ngữ phản ảnh kinh nghiệm của nhân dân về hiện tượng mưa, nắng, bão, lụt
Chớp đằng tây mưa dây bão giậ
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa, bay cao thì vừa, bay vừa thì râm
