Đền Borobudur
- Tên gọi: Đền Borobudur hay Ba La Phù Đồ
- Kiểu dáng kiến trúc: Kiến trúc Phật giáo Java
- Diện tích: 0,25 ha
- Năm xây dựng: Thế kỷ thứ VIII - IX
- Quốc gia: Indonesia
Borobudur là một quần thể đền tháp lớn ở miền trung đảo Java, Indonesia, là một trong những ngôi đền cũng như di tích Phật giáo lớn nhất thế giới. Tọa lạc trên đỉnh đồi giữa vùng đồng bằng phì nhiêu, Borobudur sừng sững nổi lên giữa lòng chảo, chung quanh là núi rừng bao bọc. Đền được xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ VIII đến thế kỷ thứ IX dưới triều đại Sailendra theo phong cách kiến trúc Phật giáo Java.
Ngôi đền Borobudur có 12 tầng, xếp chồng lên nhau bao gồm sáu vuông, ba tròn và trên cùng là một mái tròn. Ngôi đền được trang trí bằng 2672 tấm phù điêu chạm khắc nổi và 504 pho tượng Phật. Mái vòm trên cùng được bao quanh bởi 72 pho tượng Phật, mỗi tượng được đặt trong một phù đồ. Toàn bộ ngôi đền được xây bằng 3000 viên đá xếp thành một mặt bằng hình vuông rộng 2500 m^2. Từ chân đồi khách phải trèo hơn 15 m mới lên tới nền đền. Cấu trúc ngôi phù đồ gồm 12 nền lộ thiên to, nhỏ, vuông, tròn xen kẽ, chồng lên nhau tạo thành một khối cao 42 mét. Chiều dài mỗi cạnh nền dưới cùng là 123 m. Nếu trèo lên từng tầng một và đi dọc đường chu vi của tất cả 12 tầng thì tổng cộng là 5 km.
Tầng thứ nhất (từ chân đồi lên) có bình đồ hình vuông, mỗi bốn cạnh căn đúng vào bốn hướng: Đông, Tây, Nam, Bắc.
Khoảng giữa mỗi cạnh để trống 7,38 m, hai bên đặt con sư tử lớn bằng đá chầu hai bên. Mỗi tượng thú cao 1,7 m kể cả bệ, dài 1,26 m, và rộng 0,8 m. Miệng sư tử nhe răng, lông bờm ở lưng, cổ, ngực dựng lên trông rất dữ tợn. Đuôi con thú uốn cong ngược về phía sau. Trong tám con sư tử ở bốn cạnh thì một số đã được đẽo gọt, chạm trổ hoàn chỉnh. Vài con còn ở dạng dở dang, chưa hoàn tất.
Tầng thứ hai của đền Borobudur cách tầng thứ nhất 1,52 m, không xây theo dạng hình vuông như tầng thứ nhất mà hình đa giác có tổng cộng 20 cạnh. Tuy nhiên, vẫn có bốn cạnh lớn hướng về 4 phương trời, giữa 4 cạnh lớn này lại có 4 tầng cấp. Hai bên tầng cấp có lan can uốn cong thể hiện độ tinh tế tuyệt vời. Cuối lan can là một đầu voi to, trong miệng voi lại ngoạm một con sư tử, còn đầu lan can kia là hình tượng của một đàn sư tử, mõm mở rộng, lưng tựa vào tường.
Từ tầng 3 trở lên tháp được xây dựng theo hình vuông nhưng đến 3 tầng trên cùng lại được xây theo hình tròn. Trên mỗi tầng có nhiều hình ảnh được chạm khắc bên ngoài miêu tả các đền tháp, tượng phật,...Trên cùng của tháp là mái tròn hình chuông.
Tất cả các bậc thềm từ tầng 1 đến tầng 9 đều được phủ kín những phù điêu, được chạm trổ rất công phu, mô tả về cuộc đời của đức Phật Thích Ca Mầu Ni, các bồ tát và các vị đã giác ngộ Phật pháp, và cả những cảnh trên niết bàn hay dưới địa ngục. Riêng ba tầng trên cùng phẳng phiu, trơn nhẵn có trổ 72 tháp chuông hình mắt cáo.
Ngày nay, Borobudur vẫn được sử dụng như là địa điểm hành hương. Ngoài ra, đây là địa điểm thu hút nhiều khách du lịch nhất của Indonesia. Đền được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới năm 1991.
