Nguồn gốc Tranh Đông Hồ

Tranh Đông Hồ, hay tên đầy đủ là tranh khắc gỗ dân gian Đông Hồ, là một dòng tranh dân gian Việt Nam với xuất xứ từ làng Đông Hồ (phường Song Hồ, thị xã Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh). Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ là Di sản văn hóa phi vật thể cấp Quốc gia. Được sự đồng ý của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã phối hợp với Ủy ban Nhân dân tỉnh Bắc Ninh và các cơ quan chuyên môn tiến hành nghiên cứu, lập hồ sơ khoa học cho Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ để đệ trình UNESCO đề nghị công nhận Di sản văn hóa phi vật thể. Ngôi làng hiện giờ vẫn còn giữ được nhiều nét thuần Việt của làng quê Bắc Bộ. Ở bất kỳ nơi nào trong làng tranh Đông Hồ ta cũng thấy dấu ấn của nghề làm tranh.

Tranh Đông Hồ ra đời vào khoảng thế kỷ thứ 16, với số lượng mẫu tranh vô cùng phong phú mà đến nay vẫn chưa ai thống kê hết. Thời cực thịnh của làng tranh là vào thế kỷ 19 đến những năm 40 của thế kỷ 20. Thời đó người ta còn gọi tranh Đông Hồ là tranh Tết, bởi nó thường được sản xuất và bán trong dịp Tết Nguyên đán ở các chợ quê. Trước năm 1945, ở làng có 17 dòng họ đều làm tranh. Sau cách mạng tháng tám, nghề làm tranh hầu như không còn người theo nghề. Mãi đến năm 1992 mới có người phục hồi nghề truyền thống. Từ 17 dòng họ, đến nay chỉ còn 2 dòng họ còn giữ nghề là dòng họ của nghệ nhân Nguyễn Đăng Chế và Nguyễn Hữu Sam. Những người nghệ nhân phải thu mua, sưu tầm các bản khắc cổ của làng tranh từ xa xưa do người dân bán hoặc bị thất lạc.

Ngày nay để tìm hiểu về văn hóa dân gian Việt Nam, du khách trong và ngoài nước có thể đến làng tranh Đông Hồ. Dòng tranh này cũng có mặt ở nhiều bảo tàng trong và ngoài nước. Nhiều nhà nghệ thuật học cũng đến làng để nghiên cứu về tranh.