Tiahuanaco (Bolivia)
Tiahuanaco hay vẫn còn được biết đến với tên gọi khác là Tiwanaku. Cho đến ngày nay, nó vẫn còn là một bí ẩn lớn với khoa học thế giới về độ tuổi và công nghệ "đá" vô cùng đặc biệt của nó. Tiahuanaco được ước tính khoảng 17.000 tuổi. Ngày nay, có nhiều ý kiến đưa ra rằng Tiahuanaco là một thánh điện để thực hiện các nghi lễ thiêng liêng, là nơi tập trung văn hóa để lan truyền ra nhiều khu vực. Một trong những công trình vĩ đại nhất ở Nam Mỹ thời kỳ trước khi Columbus phát hiện ra “tân thế giới” và tạo nên ý nghĩa tâm linh lớn cho nền văn minh Tiwanaku là sự xuất hiện một kim tự tháp bằng đá được gọi là Akapana do những người cổ đại xây dựng. Tiwanaku là một địa điểm khảo cổ Tiền Columbo quan trọng ở phía tây Bolivia gần hồ Titicaca, và là một trong những địa điểm khảo cổ lớn nhất ở Nam Mỹ. Bề mặt của nó vẫn còn khoảng 4 km vuông là nơi có rất nhiều đồ gốm trang trí, các cấu trúc hoành tráng và các khối đá khổng lồ. Nó đạt hưng thinh vào khoảng năm 800 sau Công nguyên với dân số khoảng từ 10.000 đến 20.000 người.
Quả thật, khó mà có thể hình dung được phương pháp chuyên chở những bức tượng và đá khối nặng hàng tấn dùng để xây nên thành phố vĩnh cửu của người châu Mỹ từ mỏ đá gần nhất nằm cách đó khoảng 6km tới Tiwanaku. Các nhà khoa học đã tính toán rằng, một tảng đá nặng 150 tấn có thể được ba nghìn người chuyển tới trong một ngày. Như vậy Tiwanaku được xây dựng bằng kết quả lao động của hàng nghìn nghìn người, được tổ chức một cách hoàn hảo. Tuy vậy, không hề có bằng chứng thuyết phục nào minh chứng rằng tại Peru thời cổ đại đã có một lượng nhân công lớn như vậy.
Ở phía Tây Bắc của khu di tích có tượng đài nổi tiếng nhất của Tiwanaku – Cổng Mặt Trời. Phần trên của cổng được chạm nổi, ở giữa có tạc hình người trông giống như nhà du hành vũ trụ ngày nay trong bộ quần áo phi công. Trên đầu tỏa ra những tia Mặt trời, phía cuối là hình đầu báo sư tử. Quần áo của vị thần chính của người Tiwanaku được trang trí bằng những hình báo sư tử, kền kền khoang cổ và cá. Theo giáo sư Poznan, trên nét chạm ở Cổng Mặt Trời có lịch cổ đại theo Mặt Trời và Mặt Trăng. Một “công trình” lớn và không kém phần bí ẩn khác của thành phố thánh là “Lâu đài của những con vật ăn thịt”. Ngày nay đó là đống đổ nát của một tòa nhà vuông bằng đá, dưới nền của nó người ta đã phát hiện thấy những ngôi mộ được giấu dưới những phiến đá màu. Nhưng công trình lớn nhất của Tiwanaku là Kim Tự Tháp bậc thang Acapana với bệ đáy có kích thước 210m x 210m. Người ta cho rằng trên đỉnh của Kim Tự Tháp đã từng ngự trị ngôi đền của người da đỏ, nơi con người bị dùng làm vật hiến tế. Ngày nay không còn sót lại bất cứ dấu vết nào của ngôi đền, chỉ còn lại một bể tắm nhỏ nằm đúng hướng Tây sang Đông.
