Bố cục

3 phần:

• Phần 1: Hoàn cảnh nảy sinh nỗi nhớ mẹ.
• Phần 2: Nỗi nhớ mẹ và hình ảnh người mẹ trong quá khứ.
• Phần 3: Hình ảnh của mẹ trong ký ức người con.

Giọng đọc: Tha thiết, nhẹ nhàng
Nội dung chính: Kí ức về mẹ gắn liền với sự biết ơn, tình yêu tha thiết

Tìm hiểu chung

1.Xuất xứ: Trích từ tập thơ “Tiếng thu”

2. Đề tài: Nỗi nhớ về mẹ

3. Phương thức biểu đạt: Biểu cảm

4. Thể loại: Thơ bảy chữ

Yêu cầu (trang 42 sgk Ngữ văn 8 Tập 1):

- Xem lại phần Kiến thức ngữ văn để vận dụng vào đọc hiểu văn bản này.

- Khi đọc bài thơ bảy chữ (hoặc sáu chữ), các em cần chú ý:

+ Bài thơ có được chia khổ không? Vần trong bài thơ được gieo như thế nào? Các dòng thơ được ngắt nhịp ra sao?

+ Bài thơ viết về ai, về điều gì? Người đang bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ trong bài thơ là ai? Mạch cảm xúc của tác giả thể hiện qua các phần của bài thơ như thế nào?

+ Bài thơ có những từ ngữ, hình ảnh, biện pháp nghệ thuật đặc sắc nào và tác dụng của chúng là gì?

- Đọc trước bài thơ Nắng mới; tìm hiểu thêm thông tin về tác giả Lưu Trọng Lư.

- Hãy tưởng tượng và chia sẻ cảm xúc, tâm trạng,…của em khi đón nhận ánh nắng mới.

Trả lời:

- Bài thơ Nắng mới:

+ Bài thơ được chia theo khổ, mỗi khổ gồm 4 câu thơ, vần trong bài thơ được gieo theo vần chân (song – không, thời – phơi). Các dòng thơ được ngắt nhịp linh hoạt, đa dạng, phù hợp với tâm trạng của chủ thể trữ tình (nhịp 3/4, 4/3, 2/5).

+ Bài thơ viết về người mẹ, về nỗi buồn bã, nhớ nhung, thể hiện tình cảm cảm xúc dành cho người mẹ. Người đang bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ trong bài thơ là nhân vật “tôi”. Bài thơ trải dài theo mạch cảm xúc, kết cấu đan xen giữa quá khứ và hiện tại như một hồi ức về người mẹ thân yêu của nhà thơ.

+ Những từ ngữ, hình ảnh: Lòng rượi buồn theo thời dĩ vãng, Tôi nhớ mẹ tôi thuở thiếu thời; Hình dáng mẹ tôi chửa xoá mờ => những từ ngữ, hình ảnh giản dị, gần gũi với cuộc sống đời thướng giúp tạo nên cảm giác quen thuộc, gần gũi và dễ tìm được sự đồng cảm nơi người đọc.

+ Biện pháp tu từ được sử dụng: nhân hóa => làm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho lời thơ đồng thời nhấn mạnh niềm vui thơ trẻ của những ngày còn có mẹ.

- Tác giả Lưu Trọng Lư:

+ Lưu Trọng Lư (19/6/1911 – 10/8/1991) là một nhà thơ, nhà văn, nhà soạn kịch Việt Nam, quê làng Cao Lao Hạ, xã Hạ Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình trong một gia đình quan lại xuất thân nho học.

+ Ông học đến năm thứ ba tại trường Quốc học Huế thì ra Hà Nội làm văn, làm báo để kiếm sống. Ông là một trong những nhà thơ khởi xướng Phong trào Thơ mới và rất tích cực diễn thuyết bênh vực “Thơ mới” đả kích các nhà thơ “cũ”.

+ Sau Cách mạng tháng Tám, ông tham gia Văn hoá cứu quốc ở Huế. Trong kháng chiến chống Pháp, ông hoạt động tuyên truyền, văn nghệ ở Bình Trị Thiên và Liên khu IV.

+ Sau năm 1954, ông tiếp tục hoạt động văn học, nghệ thuật: hội viên Hội nhà văn Việt Nam từ năm 1957, đã từng làm Tổng thư ký Hội nghệ sỹ sân khấu Việt Nam.

- Cảm xúc, tâm trạng,…của em khi đón nhận ánh nắng mới: Những tia nắng xuân cuối cùng đang tỏa đầy tràn trên những nẻo đường. Những ánh nắng đầy dịu dàng, thanh khiết và mơn trớn chứ không đỏng đảnh, kiêu sa và gay gắt như cái nắng mùa hè.

*Nội dung chính: Văn bản nói về nỗi nhớ của chủ thể trữ tình đối với người mẹ của mình với những dòng hồi tưởng đẹp, đầy xúc động về mẹ. Qua đó, tác phẩm thể hiện giá trị đạo đức truyền thống uống nước nhớ nguồn, hiếu thuận của người Việt Nam.

*Trả lời câu hỏi giữa bài:

Câu 1 (trang 43 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Chú ý các từ ngữ chỉ thời điểm, hình ảnh, âm thanh, tâm trạng.

Trả lời:

- Thời điểm: mỗi lần, những ngày không, thưở thiếu thời, lúc người còn sống.

- Hình ảnh: người mẹ “áo đỏ người đưa trước giậu phơi”, “nét cười đen nhánh sau tay áo”.

- Âm thanh: gà trưa “gáy não nùng”.

- Tâm trạng: “nhớ”, chửa xóa mờ”.

Câu 2 (trang 43 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Ở các khổ 2, 3: “Tôi” nhớ về ai? Chú ý các từ ngữ, hình ảnh thể hiện màu sắc, hành động trong các khổ thơ.

Trả lời:

- Ở các khổ 2, 3: “Tôi” nhớ về người mẹ của mình.

- Các từ ngữ, hình ảnh thể hiện màu sắc, hành động trong các khổ thơ:

+ áo đỏ, nét cười “đen nhánh”.

+ nhớ, mường tượng.

Câu 3 (trang 43 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Bài thơ được viết theo thể nào? Chỉ ra vần, nhịp của bài thơ.

Trả lời:

- Bài thơ được viết theo thể thơ: bảy chữ.

- Bài thơ được gieo vần chân: song – không, thời – phơi.

- Nhịp thơ đa dạng: 3/4, 4/3, 2/5.

*Trả lời câu hỏi cuối bài:

Câu 1 (trang 44 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Bài thơ Nắng mới là lời của ai, bộc lộ cảm xúc về ai?

Trả lời:

- Bài thơ Nắng mời là lời của chủ thể trữ tình “tôi”, bộc lộ cảm xúc, tâm tư tình cảm về người mẹ của mình.

Câu 2 (trang 44 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Nhan đề của bài thơ được đặt theo cách nào?

A. Một hình ảnh khơi nguồn cảm hứng của tác giả

B. Một sự việc gây ấn tượng sâu sắc cho tác giả

C. Một đề tài khái quát nội dung của cả bài thơ

D. Một âm thanh đặc biệt trong cảm nhận của tác giả

Trả lời:

- Đáp án A. Một hình ảnh gây ấn tượng, khơi nguồn cho cảm xúc của tác giả.

Câu 3 (trang 44 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Bài thơ thể hiện tâm trạng gì của tác giả? Chỉ ra các từ láy và tác dụng của chúng trong việc thể hiện tâm trạng ấy.

Trả lời:

- Bài thơ thể hiện nỗi nhớ, kỉ niệm kí ức của tác giả về người mẹ thân yêu của mình gắn liền với sự biết ơn, tình yêu tha thiết.

- Các từ láy được sử dụng trong việc thể hiện tâm trạng ấy: xao xác, não nùng, chập chờn, mường tượng. => bộc lộ rõ tâm trạng, tâm tư tình cảm của tác giả, làm tăng sức biểu đạt cho bài thơ.

Câu 4 (trang 44 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Hãy tìm ba hình ảnh trong bài thơ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau được tác giả sử dụng để khắc họa về người mẹ. Qua những hình ảnh ấy, người mẹ hiện lên như thế nào trong nỗi nhớ của tác giả?

Trả lời:

- Hình ảnh trong bài thơ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau được tác giả sử dụng để khắc họa về người mẹ:

+ Mở đầu bài thơ với hình ảnh “nắng mới” với tiếng gà trưa xao xác, kỷ niệm chợt ùa về, đong đầy trong nỗi nhớ.

+ Hình ảnh người mẹ quay trở về quá khứ với chi tiết “áo đỏ”.

+ Kết thúc bằng hình ảnh “nét cười đen nhánh” sau tay áo.

=> Qua những hình ảnh đó thấy được hình ảnh rất đỗi thân quen về người mẹ tần tảo, chịu khó, thầm lặng hi sinh suốt cuộc đời.

Câu 5 (trang 44 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Có thể hoán đổi vị trí của hai động từ (hắt, reo) miêu tả hình ảnh “nắng mới” trong khổ thơ thứ nhất (Mỗi lần nắng mới hắt bên song) và thứ hai (Mỗi lần nắng mới reo ngoài nội) được không? Vì sao?

Trả lời:

- Không thể hoán đổi vị trí của hai động từ (hắt, reo) miêu tả hình ảnh “nắng mới” trong khổ thơ thứ nhất và thứ hai vì chúng mang ý nghĩa và được đặt trong ngữ cảnh khác nhau.

+ Với động từ “hắt” ý chỉ luồng ánh sáng được chiếu vào song cửa => khơi gợi, đánh thức tâm tư, kỉ niệm ùa về của tác giả khi bắt đầu bài thơ nói về người mẹ.

+ Với động từ “reo” ý chỉ sự nhấn mạnh về hình ảnh nắng gần gũi, thân thiện => tạo nên một không gian sinh động.

Câu 6 (trang 44 sgk Ngữ văn 8 Tập 1): Trong kí ức tuổi thơ của nhân vật “tôi” ở bài Nắng mới, người mẹ hiện lên qua những hình ảnh được lựa chọn, để lại ấn tượng sâu đậm cho tác giả.

Với em, hình ảnh nào về người mẹ của mình khiến em thấy yêu thương nhất? Hãy chia sẻ bằng một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng).

Trả lời:

Bài thơ Nắng mới là nỗi nhớ của chủ thể trữ tình đối với người mẹ của mình. Kí ức về mẹ trong tâm tưởng của nhân vật “tôi” gắn liền với hình ảnh mẹ đưa áo ra giậu phơi mỗi khi có nắng mới về. Những kí tức thân thương về mẹ sống dậy trong tâm tưởng của nhà thơ từ dáng dấp thấp thoáng sau chiếc “áo đỏ” đến “nét cười đen nhanh sau tay áo”. Có lẽ đó là những kí ức đẹp đẽ, thân thương nhất về người mẹ còn đọng lại trong tâm trí của một đứa trẻ lên mười nên cả không gian ấy trong cảm nhận của nhà thơ thật tươi vui đầy sức sống “nắng mới reo ngoài nội”. Màu đỏ của chiếc áo đã làm cho hình ảnh người mẹ phơi áo trở thành một điểm son trong nỗi nhớ về tuổi thơ của nhân vật “tôi”. Đến đây hình ảnh người mẹ hiện lên trong tâm tưởng nhà thơ với đầy dủ nét duyên dáng, hiền từ của người phụ nữ Việt thu