Bệnh Crohn còn có tên gọi khác là u hạt viêm ruột, viêm khu vực đại tràng, viêm ruột khu vực hoặc viêm manh tràng, là dạng bệnh về viêm ruột, chủ yếu gây loét thành trong của ruột non và ruột già, nhưng cũng có trường hợp ảnh hưởng đến cả những bộ phận khác ở hệ tiêu hóa từ miệng cho tới hậu môn.

Bệnh Crohn thường có liên hệ với viêm loét đại tràng, đây là một bệnh mạn tính về đường ruột, các viêm nhiễm thường lây lan và đi sâu vào các lớp mô ruột nên thường khiến người bệnh đau đớn, suy nhược cơ thể và đôi khi có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm tính mạng.

Viêm có thể xảy ra ở bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa, từ miệng đến hậu môn, nhưng thường xảy ra nhất ở đoạn hồi tràng, hoặc hồi tràng và manh tràng, hồi tràng hoặc toàn bộ đại tràng. Phần lớn các ca bệnh nằm trong độ tuổi 16 - 30 và 60 - 80 tuổi. Ở trẻ em, bé trai thường có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn bé gái, nhưng theo nghiên cứu cho thấy bệnh gây ảnh hưởng nhiều đến nữ giới hơn.

Hiện tại, nguyên nhân chính xác của bệnh Crohn vẫn chưa được biết. Trước đây, người ta nghi ngờ do chế độ ăn kiêng và tình trạng căng thẳng dẫn đến bệnh, nhưng giờ đây các bác sĩ cho biết rằng những yếu tố này làm nặng thêm tình trạng nhưng không phải là nguyên nhân dẫn đến bệnh Crohn.

Một số yếu tố như di truyền và có vấn đề về hệ thống miễn dịch đóng vai trò nhất định trong sự phát triển của bệnh Crohn:

• Hệ thống miễn dịch: Giả thuyết cho rằng do một số loại virus hoặc vi khuẩn kích hoạt bệnh Crohn. Khi hệ thống miễn dịch của người bệnh cố gắng chống lại vi sinh vật xâm nhập thì xảy ra phản ứng miễn dịch bất thường, khiến hệ thống miễn dịch nhầm lẫn không chỉ tấn công vi sinh vật xâm nhập mà tấn công luôn các tế bào trong đường tiêu hóa.
• Di truyền: Bệnh Crohn là phổ biến ở những người có thành viên có người nhà mắc bệnh, vì vậy gen có thể đóng vai trò nhất định khiến cho các thế hệ sau có khả năng dễ mắc bệnh hơn gia đình khác.

Crohn là bệnh viêm mạn tính mô hạt của đường ống tiêu hóa, nhưng chủ yếu ở đoạn cuối ruột non, tuy nhiên có thể gặp ở tất cả các vị trí khác của đường ống tiêu hóa. Triệu chứng của bệnh Crohn có thể từ nhẹ đến nặng và phát triển từ từ, nhưng đôi khi sẽ xuất hiện đột ngột, không có dấu hiệu báo trước. Người mắc bệnh có thể có những khoảng thời gian không có dấu hiệu hoặc triệu chứng của bệnh khiến họ nghĩ tình trạng bệnh Crohn đã thuyên giảm.

Khi bệnh ở thể hoạt động có các triệu chứng điển hình như sau:

• Tiêu chảy
• Sốt
• Mệt mỏi
• Đau bụng và chuột rút
• Có máu trong phân do có bệnh Crohn đại tràng
• Loét miệng
• Giảm thèm ăn và giảm cân
• Đau gần hoặc xung quanh hậu môn

Những người bị bệnh Crohn nặng sẽ có một số triệu chứng khác như:

• Viêm da, mắt và khớp
• Viêm gan hoặc viêm đường ống mật
• Trẻ chậm lớn hoặc chậm phát triển các đặc tính sinh dục ở tuổi dậy thì

Gặp bác sĩ nếu người bệnh có những thay đổi liên tục trong thói quen đại tiện hoặc có bất kỳ triệu chứng nào của bệnh Crohn như:

• Đau bụng
• Có máu trong phân
• Tiêu chảy liên tục mà không đáp ứng với các loại thuốc không kê đơn
• Sốt không rõ nguyên nhân kéo dài từ một hoặc hai ngày
• Giảm cân không rõ nguyên nhân

Biến chứng bệnh Crohn có thể như sau:

• Tắc ruột: Khi mắc bệnh Crohn sẽ làm ảnh hưởng đến độ dày của thành ruột. Lâu dần các bộ phận của ruột có thể bị sẹo và hẹp lại khiến cho dòng di chuyển thức ăn đang được tiêu hóa, hấp thu trong ống tiêu hóa bị chặn lại. Hậu quả của việc này có thể người bệnh cần giải phẫu thuật để loại bỏ phần ruột bị tắc đường ống tiêu hóa.
• Viêm loét: Viêm mãn tính diễn ra trong thời gian dài sẽ dẫn đến viêm loét bất cứ nơi nào trong đường tiêu hóa bao gồm cả miệng và hậu môn.
• Xuất hiện lỗ rò ở gần hoặc xung quanh khu vực hậu môn hoặc có thể bị nứt hậu môn.
• Nứt hậu môn.
• Suy dinh dưỡng: Tiêu chảy, đau bụng và chuột rút có thể khiến người bệnh kém ăn hoặc ruột không hấp thụ đủ chất dinh dưỡng cho người bệnh dẫn tới triệu chứng phổ biến là thiếu máu do thiếu sắt hoặc thiếu vitamin B-12.
• Ung thư ruột kết: Có bệnh Crohn ảnh hưởng đến đại tràng làm tăng nguy cơ ung thư ruột kết. Các chuyên gia khuyến cáo nên sàng lọc ung thư đại tràng cho những người không mắc bệnh Crohn nên nội soi đại tràng cứ sau 10 năm bắt đầu ở tuổi 50.
• Thiếu máu, rối loạn dưỡng da, loãng xương, viêm khớp và bệnh túi mật hoặc gan.
• Một số loại thuốc điều trị bệnh Crohn bằng cách ngăn chặn các chức năng của hệ thống miễn dịch có liên quan đến nguy cơ phát triển ung thư nhỏ như ung thư hạch và ung thư da.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh Crohn bao gồm:

• Tuổi tác: Bệnh Crohn có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng độ tuổi có khả năng mắc bệnh cao nhất là khoảng 30 tuổi.
• Chủng tộc: Mặc dù bệnh Crohn có thể ảnh hưởng đến bất kỳ nhóm chủng tộc nào, nhưng người ta thấy rằng người da trắng và người gốc Đông Âu (Ashkenazi) có nguy cơ mắc bệnh cao nhất. Tuy nhiên, hiện nay, tỷ lệ mắc bệnh Crohn đang gia tăng ở những người da đen sống ở Bắc Mỹ và Vương quốc Anh.
• Tiền sử gia đình: Có đến 1/5 người mắc bệnh Crohn có thành viên gia đình mắc bệnh này.
• Hút thuốc lá: Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát và quan trọng nhất để phát triển bệnh Crohn. Hút thuốc cũng khiến bệnh nặng hơn và nguy cơ người bệnh phải phẫu thuật cao hơn.
• Thuốc chống viêm không steroid.
• Nếu người bệnh sống ở khu vực thành thị hoặc công nghiệp, có nhiều khả năng sẽ mắc bệnh Crohn. Điều này cho thấy các yếu tố môi trường, bao gồm chế độ ăn nhiều chất béo hoặc thực phẩm chế biến sẵn đóng một vai trò quan trọng khiến nguy cơ mắc bệnh Crohn tăng lên.

Để chẩn đoán bệnh Crohn, bác sĩ có thể thực hiện một số xét nghiệm sau:

• Xét nghiệm máu để kiểm tra tình trạng thiếu máu
• Xét nghiệm máu ẩn trong phân.
• Nội soi đại tràng: Xét nghiệm này cho phép bác sĩ xem toàn bộ đại tràng và phần cuối của hồi tràng (hồi tràng cuối) bằng một ống mỏng, linh hoạt, có đèn chiếu sáng và camera gắn ở đầu ống. Trong quá trình nội soi, bác sĩ cũng có thể lấy các mẫu mô nhỏ để sinh thiết. Nếu có các cụm tế bào viêm được gọi là u hạt, giúp xác nhận chẩn đoán của Crohn.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT).
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Máy quét MRI sử dụng từ trường và sóng vô tuyến để tạo ra hình ảnh chi tiết của các cơ quan và mô. MRI đặc biệt hữu ích để đánh giá lỗ rò quanh vùng hậu môn (MRI vùng chậu) hoặc ruột non (chụp cắt lớp MR).
• Nội soi viên nang (Capsule endoscopy): Đối với xét nghiệm này, người bệnh nuốt một viên nang có gắn máy ảnh và máy ảnh sẽ chụp ảnh ruột non, sau đó truyền dữ liệu đến máy lưu trữ được người bệnh đeo trên thắt lưng. Các hình ảnh sau đó được tải xuống máy tính, hiển thị trên màn hình máy tính và kiểm tra các dấu hiệu của bệnh Crohn. Máy ảnh thoát ra khỏi cơ thể sau khi người bệnh đi đại tiện.

Trên thực tế hiện này thì chưa có phương pháp nào để đặc trị bệnh Crohn, tuy nhiên các phương pháp điều trị chỉ giúp cải thiện những triệu chứng của bệnh và giảm viêm gây ra các triệu chứng của người bệnh và hạn chế các biến chứng xảy ra gây ảnhn hưởng đến người bệnh. Tùy vào tình trạng sức khỏe và mức độ mắc bệnh của bạn mà bác sĩ chuyên khoa sẽ đưa ra liệu trình điều trị phù hợp hơn.

Một số loại thuốc giúp điều trị bệnh Crohn như:

• Sử dụng thuốc chống viêm: nhóm thuốc này sẽ giúp giảm viêm, tuy nhiên chúng nhắm vào hệ thống miễn dịch của người bệnh nên cũng sẽ tạo ra các chất gây viêm. Có những trường hợp chỉ sử dụng kết hợp các loại thuốc nhóm chống viêm với nhau sẽ đạt hiệu quả cao hơn so với việc sử dụng đơn thuần một loại thuốc.
• Thuốc ức chế miễn dịch.
• Dùng thuốc kháng sinh để giảm đi lượng thoát nước và đôi khi chữa lành lỗ rò, áp xe ở người mắc bệnh Crohn. Có một số chuyên gia cho rằng thuốc kháng sinh cũng giúp giảm vi khuẩn đường ruột nếu dùng trong thời gian dài nên sẽ làm ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch đường ruột và dẫn đến viêm.
• Phòng chống tiêu chảy bằng cách bổ sung các chất xơ và từ đó làm giảm đi những triệu chứng do tiêu chảy gây ra.
• Thuốc giảm đau: Trong trường hợp các cơn đau nhẹ thì bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh dùng thuốc acetaminophen (Tylenol, các loại khác) - nhưng không phải là thuốc giảm đau thông thường khác, chẳng hạn như ibuprofen, naproxen natri (Aleve).
• Trong trường hợp người bệnh bị chảy máu đường ruột mãn tính lâu dần dẫn tới thiếu máu thì cần bổ sung sắt. Tuy nhiên nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng liều lượng và thời gian hợp lý.
• Bên cạnh đó người bệnh cũng cần bổ sung canxi và vitamin D.

Bệnh crohn gây ra các vết loét ở nhiều điểm khác nhau trong đường ruột. Khi mắc căn bệnh này, chức năng tiêu hóa cùng khả năng hấp thu chất dinh dưỡng bị ảnh hưởng đáng kể. Chính vì vậy, người bệnh nên thận trọng khi lựa chọn thực phẩm cho bữa ăn hàng ngày. Cần đảm bảo cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể và hỗ trợ giảm nhẹ triệu chứng bệnh.

Các thực phẩm chứa hoạt chất kháng viêm, giảm đau và có thể cải thiện các triệu chứng bệnh một cách tự nhiên thường được khuyến khích sử dụng trong thực đơn của người bị bệnh crohn. Chúng bao gồm:

• Trứng: Trứng được xem là nguồn cung cấp protein dồi dào cho cơ thể. Chất này khi được dung nạp sẽ chuyển hóa thành năng lượng để người bệnh hoạt động, làm việc hiệu quả. Một phần protein trong trứng cũng tham gia vào quá trình xây dựng tế bào mới, giúp nhanh chóng chữa lành vết loét ở niêm mạc ruột.
• Quả bơ: Bơ giàu axit béo không bão hòa có tác dụng chống viêm, chữa lành vết loét trong đường ruột một cách tự nhiên. Hơn nữa, bơ còn cung cấp nhiều vitamin B, E, axit folic, chất xơ hòa tan và nhiều loại khoáng chất. Chúng giúp làm tăng khả năng miễn dịch của cơ thể, thúc đẩy quá trình hồi phục sức khỏe và cải thiện các triệu chứng khó chịu ở đường tiêu hóa.
• Sữa chua: Giàu probiotic là các loại vi khuẩn có lợi được sản sinh trong quá trình lên men tự nhiên, sữa chua có thể giúp kích thích tiêu hóa, ổn định nhu động ruột, giảm đau bụng, tiêu chảy. Ngoài ra, thực phẩm này còn có tác dụng ức chế hại khuẩn, làm tăng khả năng miễn dịch cho đường ruột, cải thiện sức đề kháng và hỗ trợ chữa lành vết loét trong đường tiêu hóa do bệnh crohn gây ra.
• Khoai lang: Khoai lang vàng bổ sung hàm lượng vitamin A, B, C dồi dào cùng nhiều loại axit amin thiết yếu cho cơ thể. Những chất này có tác dụng kháng viêm, cải thiện hệ miễn dịch và duy trì chức năng hoạt động bình thường cho hệ tiêu hóa. Trong khi đó, khoai lang tím lại đặc biệt giàu chất chống oxy hóa, bao gồm anthocyanins hay cyanidins. Chúng giúp tiêu diệt gốc tự do và các tác nhân có hại, bảo vệ niêm mạc ruột, qua đó đẩy lùi các triệu chứng của bệnh crohn.
• Hạt hạnh nhân: Hạt hạnh nhân bổ sung nhiều omega 3 cho cơ thể. Đây là một loại axit béo không bão hòa đã được khoa học chứng minh về khả năng kháng viêm tự nhiên. Nó giúp đẩy nhanh tốc độ chữa lành các vết loét trong ruột.
• Cá hồi: Với thành phần giàu omega 3, kẽm, protein và nhiều dưỡng chất khác, cá hồi hoạt động như một chất kháng viêm tự nhiên, giúp ức chế phản ứng viêm trong đường ruột, đồng thời bổ sung chất điện giải cho người bị tiêu chảy.
• Cà rốt: Cà rốt chứa nguồn pectin dồi dào, giúp hỗ trợ tiêu hóa, giảm tiêu chảy, đầy bụng, đồng thời tạo ra môi trường sống lý tưởng cho các loại vi khuẩn có lợi trong đường ruột phát triển mạnh.

Bên cạnh các thực phẩm hữu ích, việc nhận biết các thực phẩm có thể gây bất lợi cũng là vấn đề quan trọng mỗi bệnh nhân cần phải nắm rõ. Dưới đây là nhóm thực phẩm người mắc bệnh crohn nên kiêng ăn.

• Các thực phẩm gây dị ứng: Một số thực phẩm có thể gây dị ứng và kích hoạt phản ứng miễn dịch hoạt động quá mức, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho bệnh crohn phát triển và khiến cho các vết loét trong đường ruột trở nên nghiêm trọng hơn. Chính vì vậy, khi mắc căn bệnh này bạn tuyệt đối không được sử dụng các thực phẩm từng khiến bản thân bị dị ứng sau khi ăn.
• Thực phẩm chứa quá nhiều chất xơ sợi: Chất xơ có vai trò làm tăng khối lượng phân và giữ nước trong phân. Dung nạp quá nhiều chất này có thể khiến bạn bị khó tiêu, đầy bụng, đồng thời kích thích nhu động ruột co bóp mạnh dẫn đến đau bụng, tiêu chảy. Ngoài ra, việc ăn quá nhiều chất xơ còn làm giảm khả năng hấp thu kẽm. Điều này có thể gây mất cân bằng điện giải, làm giảm khả năng miễn dịch của đường ruột.
• Đồ khô: Các thực phẩm sấy khô hay hạt khô đều khá cứng và khó tiêu hóa. Chúng có thể gây kích ứng đường ruột và khiến cho dạ dày phải gặp khó khăn trong việc tiêu hóa. Nếu sử dụng đồ khô thường xuyên có thể khiến cho tổn thương trong đường ruột ngày càng nghiêm trọng hơn và làm tăng nặng các triệu chứng khó chịu ở đường tiêu hóa.
• Thực phẩm chứa nhiều chất béo: Các thực phẩm giàu chất béo cũng không được khuyến khích sử dụng trong thực đơn của người bị bệnh crohn. Chúng bao gồm thịt mỡ, bơ thực vật, sốt kem, các món ăn chiên, xào. Chúng rất khó tiêu hóa, nhất là khi đường ruột của bạn đang bị viêm loét do ảnh hưởng của bệnh crohn.
• Các món cay: Các món ăn được chế biến với nhiều gia vị cay có thể gây kích ứng và khiến niêm mạc ruột bị bỏng rát, từ đó làm vết loét trong đường ruột lan rộng hơn. Sau khi ăn món cay, nhu động ruột có thể bị co bóp mạnh khiến bạn bị đau quặn bụng từng cơn, tiêu chảy hoặc thậm chí là chảy máu ở vết loét dẫn đến đi cầu ra máu.
• Các sản phẩm từ sữa: Sữa tươi và các sản phẩm từ sữa thường chứa lactose. Một số người không dung nạp được chất này dẫn đến tiêu lỏng, đau bụng, đầy hơi và làm tăng nặng mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng khác liên quan đến bệnh crohn.
• Thực phẩm sống: Rau sống, các món tái hay thực phẩm chưa được nấu chín đều là những thực phẩm tối kỵ cho người bị bệnh crohn. Chúng không chỉ gây tiêu chảy, đầy bụng, khó tiêu hóa mà còn có thể mang theo vi khuẩn cùng ký sình trùng vào trong đường ruột dẫn đến nhiễm trùng.
• Đồ uống có ga, cồn hoặc caffeine: Chẳng hạn như bia, rượu, soda hay cà phê. Chúng đều khiến tình trạng tiêu chảy trở nên nghiêm trọng hơn. Trong khi đó, các loại thức uống có ga lại là thủ phạm dẫn đến đầy hơi. Khi đang bị bệnh crohn, tốt nhất bạn nên lựa chọn nước lọc, nước khoáng hay nước đun sôi để nguội thay thế cho các thức uống trên.

Để có một hệ tiêu hóa khỏe mạnh, mỗi người nên tự tạo cho mình một nếp sống văn minh, lành mạnh và vận động hợp lý. Một số phương pháp sau có thể giúp bạn hạn chế được nguy cơ mắc bệnh Crohn:

• Không nên tiêu thụ quá nhiều các chế phẩm từ sữa;
• Ăn ít thực phẩm chứa nhiều chất béo;
• Nếu chất xơ chứa trong các loại trái cây, rau quả tươi hoặc ngũ cốc khiến cho triệu chứng của bệnh tồi tệ hơn, ví dụ như ăn rau sống và trái cây khiến cho bạn bị khó chịu thì hãy thử chế biến khác đi như hầm, nướng hoặc hấp chúng lên;
• Tránh tiêu thụ các thực phẩm có tính chất cay, caffeine và rượu;
• Ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày;
• Cố gắng bổ sung đủ nước hàng ngày như nước lọc, nước trái cây, không nên sử dụng nước ngọt có gas, hạn chế đồ uống có khả năng kích thích niêm mạc ruột;

Để có thể phòng tránh bệnh Crohn hiệu quả thì ngoài chế độ ăn kiêng hợp lý như trên mọi người cần kết hợp một lối sống lành mạnh để kiểm soát đẩy lùi bệnh như:

• Thường xuyên tập thể dục, tập thở và thư giãn tinh thần từ đó giúp bạn có thể quản lý tình trạng căng thẳng phòng tránh các triệu chứng của bệnh nặng hơn.
• Tập thói quen ăn uống, ngủ nghỉ sinh hoạt đúng giờ giấc…
• Tránh xa các loại chất kích thích có hại cho sức khỏe.
• Bỏ thuốc lá để cải thiện sức khỏe tổng quát của cơ thể cũng như cải thiện hệ tiêu hóa….