Gấu trúc có bộ lông màu đen pha trắng đặc trưng. Chỉ có lông quanh mắt, tai và chân của chúng có màu đen, còn lại sẽ hoàn toàn là màu trắng.

Nhiều triết gia Trung Quốc quan niệm rằng vũ trụ được tạo thành bởi hai thực thể đối nghịch là Âm và Dương. Vì vậy, gấu trúc với bộ lông đen – trắng tương phản được coi là ví dụ hoàn hảo cho triết lý này. Bạn hãy nhìn bộ lông của gấu trúc xem nó giống thứ gì nào? Chính là một thái cực đồ biểu hiện cho thuyết âm dương đấy.

Tuy được xếp vào nhóm động vật ăn thịt nhưng sự thật cho thấy hơn 99% chế độ ăn của gấu trúc là lá tre và lá trúc. Trung bình mỗi ngày một con gấu trúc trưởng thành cần “ngốn” ít nhất 18 kg lá trúc. Nếu có dịp đến Tứ Xuyên thăm thú “thiên đường gấu trúc” ở Thành Đô hay Đô Giang Yển, bạn sẽ thấy hầu hết gấu trúc ở đó đều được ăn lá trúc tươi và măng tươi.

Gấu trúc hoang dã đôi khi sẽ ăn cỏ, củ dại, thịt chim, động vật gặm nhấm, thậm chí là xác thối. Còn gấu trúc nuôi trong chuồng cũng có thể ăn mật ong, trứng, cá, cà rốt, khoai, lá cây bụi và các loại hoa quả như táo, cam hoặc chuối. Với những người làm công tác tình nguyện tại các cơ sở bảo tồn gấu trúc, họ có thể được đào tạo đặc biệt để học cách làm “bánh gấu trúc”, và tất nhiên sau đó sẽ được tự tay cho chúng ăn thành phẩm mình vừa làm ra.

Như đã nói ở trên, thức ăn chính hàng ngày của gấu trúc chỉ có tre, tre và tre. Và có lẽ vì chế độ ăn toàn… chất xơ như vậy nên gấu trúc phải ăn rất nhiều (hơn 12 tiếng mỗi ngày) mới đủ dinh dưỡng để nuôi cơ thể. Thời gian còn lại chúng sẽ dành cho việc ngủ nghỉ. Bình thường khi ăn xong, chúng sẽ ngủ khoảng 2 – 4 tiếng, sau đó thức dậy và lại ăn tiếp. Một vòng tuần hoàn ăn rồi lại ngủ như vậy, thật đúng là “sướng như gấu trúc” mà.

Nếu bạn đang có kế hoạch đi tham quan gấu trúc ở các cơ sở hay vườn thú, bạn nên đi vào buổi sáng bởi thông thường chúng sẽ bắt đầu ăn vào khoảng 8 giờ sáng. Đó cũng là khoảng thời gian gấu trúc rất hiếu động, do đó những người yêu gấu trúc sẽ có nhiều cơ hội nhìn ngắm những khoảnh khắc đáng yêu và “nhiều muối” của chúng.

Cuộc đời của một con gấu trúc bao gồm 4 giai đoạn chính: Sơ sinh (0 – 4 tháng), con non (4 – 24 tháng), tự lập (1,5 – 2 năm) và trưởng thành (4 – 6 năm). Tuy nhiên khi vừa sinh ra, gấu trúc không có màu lông đen trắng như chúng ta thường thấy. Trên thực tế, gấu trúc mới đẻ có màu hồng và trong vòng một tháng, bộ lông của nó mới dần dần chuyển màu từ hồng sang đen – trắng.

Lưu ý: Vì gấu trúc con thường được sinh ra vào cuối hè – đầu thu, tức là khoảng tháng 8 – tháng 9, nên nếu muốn tận mắt chứng kiến hình dạng của gấu trúc sơ sinh thì bạn nên đến Căn cứ gấu trúc Thành Đô hoặc Khu bảo tồn gấu trúc Bifengxia ở thị trấn Nhã An. Ở đây, gấu trúc mới sinh được coi sóc rất kỹ và nếu may mắn, bạn sẽ được xem cảnh gấu trúc mẹ cho con bú nữa đấy.

Gấu trúc sơ sinh có trọng lượng khoảng 80 – 200 gram và chiều dài khoảng 15 cm, tức là chỉ bé vừa bằng một chiếc bút chì. Trong khi đó gấu trúc trưởng thành trong điều kiện nuôi nhốt nặng tầm 80 – 130 kg còn gấu trúc trưởng thành ngoài tự nhiên nặng khoảng 60 – 100 kg. Nhìn vào những con số này, có thể thấy gấu trúc sơ sinh và gấu trúc mẹ có sự khác biệt về trọng lượng rất lớn (gấu trúc con chỉ nặng bằng khoảng một phần nghìn mẹ).

Gấu trúc con không thể bò cho đến khi được 3 tháng tuổi. Chúng cũng chỉ có thể mở mắt sau khi ra đời 45 ngày và cần được bảo vệ chu đáo cho đến khi được 120 ngày tuổi. Đến thời điểm 14 tháng, chúng sẽ cố gắng ăn thức ăn cứng, đặc biệt là tre. Con non sẽ cai sữa vào lúc 18 – 24 tháng tuổi và rất nhanh sau đó sẽ rời khỏi mẹ để sống tự lập. Trong khi đó, mẹ của chúng sẽ chuẩn bị cho việc sinh lứa tiếp theo.

Không phải ngẫu nhiên mà gấu trúc được gọi là “hóa thạch sống” hay “quốc bảo” (báu vật quốc gia). Bản thân loài động vật này đã xuất hiện một cách đột ngột vào cuối thế Pliocen hoặc đầu thế Pleistocen, tính ra là hơn 2 – 3 triệu năm trước. Hóa thạch gấu trúc cũng đã được phát hiện ở Myanmar, Việt Nam và đặc biệt ở phía Tây Trung Quốc.

Gấu trúc có tuổi thọ khá cao. Trung bình một con gấu trúc trong tự nhiên có thể sống khoảng 20 năm và gấu trúc nuôi nhốt sống từ 25 – 35 năm. Con gấu trúc nuôi nhốt già nhất thế giới hiện nay là gấu trúc cái Xinxing ở vườn thú Trùng Khánh với kỷ lục tuổi thọ 38 tuổi, đã chết vì suy đa tạng vào ngày 8/12/2020.

Trước đó còn có chú gấu trúc Jia Jia ở Công viên Đại Dương Hồng Kông, sinh năm 1978 và qua đời ngày 16/10/2016, cũng hưởng thọ 38 tuổi (tương đương với hơn 130 tuổi ở người).

Bàn tay của gấu trúc có 5 ngón và một ngón phụ có chức năng giống như ngón tay cái. “Ngón cái giả” ấy thực ra là xương cổ tay đã phát triển quá lớn đến mức chìa ra một bên bàn tay. Các cơ kiểm soát xương của gấu trúc đã được sắp xếp lại để giúp ngón giả đó có thể cử động và cầm nắm thân cây tre một cách dễ dàng.

Gấu trúc lớn dành ρhần lớn thời gian trong ngày để nghỉ ngơi, đi lɑng thang và kiếm ăn trong các khu rừng tre, trúc tại vùng đồi núi thuộc trung tâm Ƭrung Quốc, chủ yếu ở tỉnh Tứ Xuyên, theo Tree Hugger. Chúng có đặc điểm bề ngoài khá nổi Ƅật với các mảng lông màu đen trên nền trắng xung quɑnh mắt, tai và trên khắp cơ thể. Dấu chân gấu trúc thể hiện rõ 5 móng vuốt củɑ chúng. Với những móng vuốt ngắn, gấu trúc có khả năng leo trèo tuуệt vời.

Đừng nhìn ngoại hình tròn ủm, múp míp, có phần lười biếng của gấu trúc mà vội “bắt hình dong” rằng chúng không thể nào leo trèo được nhé. Khoản leo cây của chúng cũng rất “gì và này nọ” đấy. Gấu trúc trong tự nhiên sẽ trèo lên cây cao để trốn kẻ thù còn gấu trúc được nuôi dưỡng ở khu bảo tồn hoặc vườn thú leo lên cây, thậm chí ngủ trên thân cây bởi lý do là… trên cao view đẹp, tiện quan sát.

Một điều thú vị khác nữa là gấu trúc có khả năng bơi rất cừ. Chúng bơi một cách cực kỳ tự tin và thoải mái như những vận động viên chuyên nghiệp. Nếu bị động vật khác đe dọa, chúng có thể sử dụng kỹ năng bơi lội của mình để thoát khỏi nguy hiểm.

Một trong những lý do khiến gấu trúc bị liệt vào danh sách các loài có nguy cơ tuyệt chủng đó là chúng rất lười giao phối. Gấu trúc cái chỉ có thể giao phối 2 – 3 ngày trong năm, nhưng đáng tiếc một số con đực lại hoàn toàn “mù tịt” về “chuyện ấy”.

Có một câu chuyện khá hài hước liên quan đến điều này đã xảy ra ở Vườn thú Quốc gia tại Washington, D.C. (Mỹ). Cặp gấu trúc Thiên Thiên và Mỹ Hương đã nhiều lần được tạo điều kiện để giao phối tự nhiên nhưng cả hai chưa bao giờ xác định được đúng vị trí. Theo lời kể của David Wildt – giám đốc Trung tâm Bảo tồn Sinh vật: “Thay vì kéo Mỹ Hương vào lòng mình, Thiên Thiên bước lên lưng cô gấu cái rồi đứng đực ra đó như một người đàn ông vừa mới mở được chiếc hộp IKEA và không biết phải làm gì tiếp theo nữa…” Quả thật là vấn đề đau đầu với những con gấu trúc sinh ra trong điều kiện nuôi nhốt như thế này.

Gấu trúc khổng lồ có ít kẻ thù tự nhiên, nhưng con người là kẻ nguy hiểm nhất trong số chúng. Báo tuyết là kẻ săn mồi nổi tiếng đối với những con gấu trúc khổng lồ, cũng như bầy chó hoang có thể bắt lạc đàn con. Do sở hữu bề ngoài to lớn và hàm răng sắc khỏe nên rất ít con vật dám mạo hiểm tấn công gấu trúc. Chỉ có những con gấu trúc non là dễ gặp nguy hiểm bởi các loài thú ăn thịt như chó rừng, báo tuyết hay chồn họng vàng. Nói chung, cuộc sống của gấu trúc trong tự nhiên thường khá an toàn, mối đe dọa lớn nhất đối với chúng chính là nạn săn trộm.

Dân số ngày càng tăng ở Trung Quốc đã làm cạn kiệt các khu rừng tre, nơi gấu trúc khổng lồ sinh sống và kiếm ăn, và sự trải rộng ở các đô thị ở Trung Quốc một phần là nguyên nhân khiến dân số gấu trúc khổng lồ ngày càng giảm. Các nhà khoa học thuộc Bộ Lâm nghiệp tin rằng chỉ còn khoảng 1.000 con gấu trúc khổng lồ còn trong tự nhiên ở Trung Quốc và chính phủ Trung Quốc đã hợp tác với Quỹ Động vật Hoang dã Thế giới (WWF) để tăng dân số gấu trúc bằng cách tăng cường các chương trình nhân giống và nâng cao nhận thức của cộng đồng về hoàn cảnh của sinh vật này.

Những sự thật thú vị khác về loài gấu trúc:

• Thị lực của gấu trúc không tốt lắm và chúng phán đoán vị trí chủ yếu nhờ vào trí nhớ không gian hơn là trí nhớ thị giác.
• Gấu trúc không ngủ đông như hầu hết họ hàng nhà gấu khác. Trước khi mùa đông đến, chúng sẽ di cư từ các hang động trên núi đến nơi có nhiệt độ ấm hơn.
• Gấu trúc không có tiếng kêu gầm gừ như gấu nâu. Thay vào đó, chúng phát ra âm thanh be be tương tự như tiếng cừu hoặc dê.
• Gấu trúc dùng chiếc đuôi rậm rạp của mình cọ vào cây nhằm đánh dấu lãnh thổ. Bên dưới đuôi chúng có các tuyến mùi giúp phát tín hiệu rằng đây là địa bàn của chúng và không ai được phép xâm nhập.
• Gấu trúc có khả năng ăn với “tốc độ bàn thờ”, chúng chỉ mất 40 giây để bóc và “xử gọn” một cây măng.
• Cổ họng và ruột của gấu trúc được bao phủ bởi một lớp chất nhầy dày để tránh bị những mảnh vụn tre trúc đâm phải.
• Chúng không có nơi nghỉ ngơi cụ thể. Bất cứ lúc nào chúng thấy cần được nghỉ ngơi thì sẽ “an tọa” ngay tại chỗ đó.
• Gấu trúc là những cá thể không giao tiếp bằng nét mặt.