Bài soạn "Bố cục của văn bản" số 2
I. BỐ CỤC CỦA VĂN BẢN
Đọc văn bản Người thầy đạo cao đức trọng (trang 24 SGK Ngữ văn 8 tập 1) và trả lời các câu hỏi:
Trả lời câu 1 (trang 24 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Văn bản trên có thể chia làm mấy phần phần
Trả lời:
a) Mở bài: Từ Ông Chu Văn An... đến không màng danh lợi.
b) Thân bài: Từ Học trò theo ông... đến cho vào thăm.
c) Kết bài: Từ Kìn ông mất... đến thương tiếc.
Trả lời câu 2 (trang 24 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Nhiệm vụ của từng phần
Trả lời:
a) Mở bài: Giới thiệu Chu Văn An, người thầy đạo cao đức trọng
b) Thân bài: Triển khai vấn đề đã giới thiệu: Hai ý kiến đánh giá
- Chu Văn An là người tài cao.
- Chu Văn An là người đức trọng được học trò kính trọng
c) Kết bài: Kết thúc vấn đề: Đánh giá chung: ông mất ai cũng thương tiếc.
Trả lời câu 3 (trang 24 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Mối quan hệ giữa các phần trong văn bản
Trả lời:
- Phần mở bài: Giới thiệu vấn đề.
- Phần thân bài: Triển khai làm rõ vấn đề đã giới thiệu.
- Phần kết bài: Kết thúc vấn đề: Đánh giá chung.
Trả lời câu 4 (trang 24 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Từ việc phân tích trên, hãy cho biết: bố cục của văn bản gồm mấy phần? Nhiệm vụ của từng phần là gì? Các phần của văn bản quan hệ với nhau thế nào?
Trả lời:
- Bố cục của văn bản là sự tổ chức các đoạn văn thể hiện chủ đề.
- Bố cục văn bản gồm 3 phần: Mở bài, thân bài, kết bài.
- Nhiệm vụ của từng phần:
+ Phần mở bài: nêu chủ đề văn bản
+ Phần thân bài: Trình bày các khía cạnh của chủ đề
+ Phần kết bài: tổng kết chủ đề của văn bản
II. CÁCH BỐ TRÍ, SẮP XẾP NỘI DUNG PHẦN THÂN BÀI
Trả lời câu 1 (trang 25 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Phân tích cách sắp xếp nội dung phần thân bài trong Tôi đi học
Trả lời:
- Theo sự hồi tưởng những kỉ niệm về buổi tựu trường đầu tiên của mình. Các cảm xúc lại được sắp xếp theo thứ tự thời gian: những cảm xúc trên đường đến trường, những cảm xúc khi vào lớp học
- Theo sự liên tưởng đối lập những cảm xúc về cùng một đối tượng : trước đây và buổi tựu trường đầu tiên.
Trả lời câu 2 (trang 25 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Phân tích diễn biến tâm trạng của bé Hồng ở đoạn trích Trong lòng mẹ
Trả lời:
- Tình yêu thương mẹ và thái độ căm ghét tột cùng những cổ tục đã đày đọa mẹ của bé Hồng khi nghe bà cô xúc xiểm nói xấu mẹ.
- Niềm sung sướng hạnh phúc tột đỉnh của bé Hồng khi được ở trong lòng mẹ.
Trả lời câu 3 (trang 25 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Khi tả người, tả vật,... em sẽ lần lượt miêu tả theo trình tự nào? Hãy kể một số trình tự thường gặp mà em biết.
Trả lời:
- Không gian (tả phong cảnh).
- Chỉnh thể - bộ phận (tả người, vật, con vật).
- Tình cảm, cảm xúc (tả người).
Trả lời câu 4 (trang 25 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Phần thân bài văn bản Người thầy đạo cao đức trọng nêu các sự việc để thể hiện chủ đề "người thầy đạo cao đức trọng". Hãy cho biết cách sắp xếp sự việc ấy.
Trả lời:
- Phần thân bài Người thầy đạo cao đức trọng trình bày việc Chu Văn An có nhiều học trò giỏi, đỗ đạt cao -> Chu Văn An là người thầy giáo giỏi
- Chi tiết Chu Văn An có nhiều lần can ngăn vua, ông cáo quan về quê -> Chu Văn An là người cương trực, tính tình thẳng thắn, không màng danh lợi.
Trả lời câu 5 (trang 25 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Từ bài tập trên và bằng hiểu biết của mình hãy cho biết cách sắp xếp nội dung phần thân bài của văn bản.
Trả lời:
- Cách sắp xếp phần thân bài của văn bản tùy thuộc vào chủ đề.
- Có những bài sắp xếp theo trình tự thời gian, không gian, kết hợp với thời gian và không gian hoặc cho sự phát triển của sự việc theo một mạch suy luận, phù hợp với sự triển khai chủ đề và tiếp nhận của người đọc.
III. LUYỆN TẬP
Trả lời câu 1 (trang 26 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Phân tích cách trình bày ý trong các đoạn trích sau.
Lời giải chi tiết:
a, Đoạn văn (a) nói tới chủ đề cánh rừng chim ở phương Nam.
- Cách sắp xếp theo trình tự: từ xa đến gần, từ trong ra ngoài, từ gần ra xa.
b, Đoạn (b) trình bày chủ đề vẻ đẹp của Ba Vì theo mùa trong năm.
- Tác giả tập trung tả vẻ đẹp của Ba Vì theo thời điểm chủ yếu là buổi chiều và ban đêm khi có trăng lên.
c, Đoạn (c) chủ đề nói về trí tưởng tượng của dân gian trong truyện truyền thuyết.
- Cách sắp xếp đối xứng: một bên là lịch sử, một bên là truyền thuyết có cốt lõi lịch sử.
Trả lời câu 2 (trang 27 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Nếu phải trình bày lòng thương mẹ của chú bé Hồng ở văn bản Trong lòng mẹ, em sẽ trình bày những ý gì và sắp xếp chúng ra sao?
Lời giải chi tiết:
- Hồng sống xa mẹ nên rất muốn được đi thăm mẹ, nhưng nhận ra dã tâm của người cô nên đã từ chối.
- Khi nghe bà cô nói những lời độc ác về mẹ, cậu bé không giấu nổi tình thương mẹ nên đã khóc.
- Hồng cảm thông, thấu hiểu nỗi khổ của mẹ nên muốn nghiền nát những cổ tục đày đọa mẹ
- Những ý xấu của người cô không làm cho Hồng xa lánh mẹ mà càng khiến em yêu thương mẹ nhiều hơn.
Trả lời câu 3 (trang 27 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):
Theo em cách sắp xếp đã hợp lí chưa, nếu chưa hợp lí thì sửa lại như thế nào?
Lời giải chi tiết:
- Cách sắp xếp phần thân bài như trên là không hợp lý.
+ Trước hết, cần giải thích nghĩa đen và nghĩa bóng của câu tục ngữ.
+ Sau đó chứng minh:
Những người thường xuyên chịu khó hòa mình vào đời sống sẽ nắm chắc tình hình, học hỏi được nhiều điều bổ ích ⟶ các vị lãnh tụ bôn ba tìm đường cứu nước ⟶ trong thời kì đổi mới, nhờ giao lưu với nước ngoài, ta học tập được công nghệ tiên tiến của thế giới. (trình bày theo trình tự thời gian)
