I. Bố cục và những yêu cầu về bố cục trong văn bản

1. Bố cục của văn bản

a, Nội dung trong đơn cần sắp xếp theo trật tự nhất định, không thể tùy thích muốn ghi nội dung nào trước cũng được.

- Không thể viết lí do em xin vào Đội trước rồi mới khai họ tên, địa chỉ

- Cũng như không thể hứa tiếp tục phấn đấu rồi mới nêu lí do vào Đội -> không đúng trình tự, quy trình về viết đơn

b, Khi xây dựng văn bản, ta phải quan tâm đến bố cục vì có như vậy, văn bản mới có trình tự hợp lí, giúp ta đạt được mục đích giao tiếp

2. Những yêu cầu về bố cục trong văn bản

- Hai câu chuyện trong SGK tr. 29 có bố cục không hợp lí. Các sự việc được kể không theo trình tự, không thể hiện rõ mục đích giáo huấn và gây cười

- Cách kể chuyện ở (1) bất hợp lí ở chỗ: sự việc quen ngồi đáy giếng tạo cho ếch tính chủ quan, coi trời bằng vung kể sau sự việc nó ra ngoài giếng.

+ Câu chuyện không liên quan tới việc “con trâu trở thành bạn của nhà nông”

- Câu chuyện (2) không làm rõ được tính cách của hai người:

+ Anh chàng nào cũng cố khoe phần mình, không thèm chú ý đến người khác

+ Mặt khác câu chuyện không làm bật ra tiếng cười khi anh áo mới, anh lợn cưới cố thêm những yếu tố không bản chất vào câu hỏi và câu hỏi

3. Các phần của bố cục

a,

- Phần Mở bài có nhiệm vụ giới thiệu đối tượng miêu tả

- Phần thân bài có nhiệm vụ miêu tả các đặc điểm của đối tượng

- Phần kết bài có nhiệm vụ nhìn lại một cách tổng quát đối tượng được miêu tả

b, Nhiệm vụ của các phần trong bố cục cần phân biệt với nhau rõ ràng. Nếu không sẽ có sự lộn xộn trong văn bản

c, Phần mở bài không phải là sự tóm tắt phần thân bài, kết bài không phải sự lặp lại của mở bài. Bởi vì:

+ Mở bài có vai trò giới thiệu, đặt vấn đề, phần thân bài giải quyết vấn đề và phần kết bài để chốt lại vấn đề.

+ Các phần có quan hệ tương hỗ lẫn nhau, cùng thống nhất thể hiện một chủ đề, nội dung nhất định nhưng chúng độc lập, không trùng nhau

d, Không đồng tình với quan điểm được đưa ra bởi lẽ, các phần trong một bài văn có liên quan chặt chẽ tới nhau, nếu bỏ đi, văn bản sẽ mất cân đối, thiếu trình tự, thiếu thống nhất

III. Luyện tập

Bài 1 (trang 30 sgk ngữ văn 7 tập 1)

Nếu một bài văn khi sắp xếp thứ tự, trình tự không hợp lý sẽ dẫn tới việc nội dung bài viết, lời nói không được hiểu đúng đắn, cặn kẽ

+ Học sinh thi hùng biện về vấn đề an toàn giao thông, ô nhiễm môi trường, tiết kiệm năng lượng

+ Học sinh trình bày về kinh nghiệm học tập của bản thân

+ Đơn từ cũng cần trình bày theo thứ tự nhất định

Bài 2 (trang 30 sgk ngữ văn 7 tập 1)

Bố cục văn bản “Cuộc chia tay của những con búp bê”

+ Mở bài (Từ đầu… vì khóc nhiều): Việc chia đồ chơi của hai anh em

+ Thân bài (tiếp… khuân đồ đạc lên xe): Tâm trạng của hai anh em trước ngày chia tay

+ Kết bài (phần còn lại): Phút chót của cuộc chia tay

Bài 3 (trang 30 sgk ngữ văn 7 tập 1)

Phần bố cục của bạn khá rành mạch. Tuy nhiên cần sửa phần nội dung:

+ Cần bổ sung phần kinh nghiệm học tập

+ Bỏ ý “Nêu thành tích hoạt động Đội và thành tích văn nghệ của bản thân” không nằm trong kinh nghiệm học tập

Phần kết bài cần có phần chốt vấn đề, kinh nghiệm học tập bạn muốn chia sẻ là gì, sau đó mới chúc hội nghị thành công

I. Bố cục và những yêu cầu về bố cục trong văn bản

1. Bố cục của văn bản

a.

- Muốn viết một lá đơn gia nhập Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh thì nội dung của nó phải sắp xếp thành một trật tự nhất định.

- Không thể tùy thích muốn ghi nội dung nào trước cũng được. Vì văn bản cần phải được viết theo một bố cục rõ ràng hợp lý, nếu viết tùy tiện sẽ khiến cho người đọc khó hiểu.

b. Khi xây dựng văn bản, cần phải quan tâm đến bố cục vì chỉ có như vậy, văn bản mới được sắp xếp một cách hợp lý từ các phần, đoạn, các ý sẽ biểu đạt đúng nội dung theo một trình tự chặt chẽ.

2. Những yêu cầu về bố cục trong văn bản

a. Hai câu chuyện trong SGK đều chưa có bố cục hợp lý.

b. Cách kể chuyện bất hợp lý ở chỗ:

- Câu chuyện (1):

Đoạn văn thứ nhất: Việc ếch coi trời bằng vung kể trước, lý do kể sau: con ếch quen sống trong đáy giếng.
Đoạn văn thứ hai: Câu cuối ở đoạn thứ nhất đang nói đến việc: trời mưa làm nước trong giếng tràn bờ đưa ếch ra ngoài. Những câu đầu tiên của đoạn thứ hai: kể về lúc con ếch ở bên trong giếng. Kết thúc đoạn thứ hai: nhắc đến việc con trâu trở thành bạn của nhà nông.
- Câu chuyện (2):

Đoạn thứ nhất: Kể về một anh tính hay khoe, có chiếc áo mới liền đứng ngoài cổng để khoe với người qua đường.
Đoạn thứ hai: Nói kết quả trước: khoe được áo, nói lý do sau: một anh tính cũng hay khoe chạy qua hỏi về con lợn cưới của mình.
c. Cách sắp xếp bố cục của hai câu chuyện trên không hợp lý, gây khó hiểu cho người đọc và không tạo được tiếng cười.

3. Các phần bố cục

a. Nhiệm vụ của mở bài, thân bài và kết bài trong văn bản miêu tả và tự sự:

- Tự sự

Mở bài: Giới thiệu chung về nhân vật và sự việc
Thân bài: Kể lại diễn biến sự việc
Kết bài: Kết quả của sự việc
- Miêu tả:

Mở bài: Giới thiệu sự vật, sự việc được miêu tả
Thân bài: Tả chi tiết sự vật, sự việc đó.
Kết bài: Cảm nghĩ của người viết về sự vật, sự việc đó.
b. Cần phân biệt nhiệm vụ của mỗi phần, vì trước hết mỗi phần đều có một vai trò riêng, không giống nhau. Đồng thời, giúp cho văn bản mạch lạc, chặt chẽ.

c. Ý kiến trên hoàn toàn không đúng. Vì mở bài không chỉ là sự tóm tắt, rút gọn của thân bài mà phải làm cho người đọc người nghe đi vào đề tài một cách dễ dàng tự nhiên và gợi sự hứng thú. Còn kết bài cần phải nêu được cảm nghĩ của người viết cũng như gợi mở cho người đọc người nghe một ấn tượng tốt đẹp.

=> Tổng kết:

- Văn bản không được viết một cách tùy tiện mà phải có bố cục rõ ràng. Bố cục là sự sắp xếp các phần, các đoạn theo một trình tự, một hệ thống rành mạch và hợp lí.

- Các điều kiện để bố cục được rành mạch và hợp lí:

Nội dung các phần, các đoạn trong văn bản phải thống nhất, chặt chẽ với nhau; đồng thời, giữa chúng lại phải có sự phân biệt rạch ròi.
Trình tự sắp xếp các phần, các đoạn phải giúp cho người viết (người nói) dễ dàng đạt được mục đích giao tiếp đã đặt ra.
- Văn bản thường được xây dựng theo một bố cục gồm ba phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

II. Luyện tập

Câu 1.

* Ví dụ: Bài văn tả khung cảnh trường em trong ngày khai giảng. ‘

- Mở bài: Cần giới thiệu được đối tượng miêu tả: khung cảnh trường em trong ngày khai giảng.

- Thân bài: Miêu tả theo một trình tự cụ thể về không gian hoặc thời gian.

Trước khi buổi lễ diễn ra: Từ cổng vào sân trường, đến các dãy phòng học và trung tâm là sân khấu.
Trong quá trình buổi lễ diễn ra: Miêu tả khung cảnh trên sân khấu và dưới sân trường là chủ yếu.
Kết thúc buổi lễ: Miêu tả khái quát toàn bộ khung cảnh.
- Kết bài: Cảm xúc của em sau buổi lễ.

* Khi viết cần chú ý về hình thức: có sự liên kết giữa các câu văn, đoạn văn trong văn bản. Nội dung của toàn bài thống nhất.

=> Khi xây dựng văn bản theo bố cục như trên giúp cho người đọc, người nghe hiểu được toàn bộ văn bản.

Câu 2.

- Bố cục của văn bản Cuộc chia tay của những con búp bê: Gồm 3 phần

Phần 1: Từ đầu đến “hiếu thảo như vậy”. Cảnh hai anh em chia đồ chơi.
Phần 2. Tiếp theo đến “ươm trùm lên cảnh vật”. Cuộc chia tay của hai anh em với thầy cô và bạn bè.
Phần 3. Còn lại. Cuộc chia tay của hai anh em.
- Bố cục đã tạo được sự hợp lí, rành mạch.

Việc thay đổi theo một bố cục khác là không cần thiết.

Câu 3.

- Bố cục trong SGK còn chưa rành mạch và hợp lý.

- Lý do: Các phần đều còn thiếu một số ý quan trọng.

- Bổ sung:

1. Mở bài:

- Chào mừng…

- Giới thiệu tên, tuổi và trường lớp

2. Thân bài

Bỏ phần (4) Nêu thành tích hoạt động Đội và thành tích văn nghệ của bản thân. Vì đây là báo cáo hoạt động học tập nên không cần thiết phải báo cáo thành tích các hoạt động ngoại khóa.

3. Kết bài

- Tóm tắt lại nội dung vừa trình bày: Gồm mấy phần chính.

- Mở rộng: Định hướng mới mà bản thân sắp thực hiện.

- Chúc Hội nghị thành công.

* Bài tập ôn luyện: Hãy xác định bố cục cần xây dựng cho đoạn văn kể về một kỉ niệm đáng nhớ.

Gợi ý: Học sinh cần xây dựng được bố cục ba phần: mở bài, thân bài và kết bài cho bài văn trên.

* Mở bài

- Giới thiệu về kỉ niệm đáng nhớ đó là gì? (được thầy cô khen, bị hiểu lầm, nói dối cha mẹ…)

- Ấn tượng chung của em về kỉ niệm ấy (vui vẻ, hạnh phúc, xấu hổ…)

* Thân bài

1. Hoàn cảnh diễn ra kỷ niệm:

- Kỉ niệm đó diễn ra khi nào?

- Kỉ niệm đó liên quan đến ai?

2. Diễn biến của câu chuyện:

- Nêu mở đầu câu chuyện và diễn biến như thế nào

- Trình bày đỉnh điểm của câu chuyện

- Thái độ, tình cảm của nhân vật trong chuyện

3. Kết thúc câu chuyện

- Câu chuyện kết thúc như thế nào

- Nêu suy nghĩ và cảm nhận của bạn qua câu chuyện.

* Kết bài

- Bài học em nhận ra sau kỷ niệm đó.

KIẾN THỨC CẦN GHI NHỚ

- Văn bản không thể được viết một cách tùy tiện mà phải có bố cục rõ ràng. Bố cục là sự bố trí, sắp xếp các phần, các đoạn theo một trình tự, một hệ thống rành mạch và hợp lí.

- Các điều kiện để bố cục được rành mạch và hợp lí:

Nội dung các phần, các đoạn trong văn bản phải thống nhất chặt chẽ với nhau; đồng thời , giữa chúng lại phải có sự phân biệt rạch ròi.
Trình tự xếp đặt các phần, các đoạn phải giúp cho người viết (người nói) dễ dàng đạt được mục đích giao tiếp đã đặt ra.
- Văn bản thường được xây dựng theo một bố cục gồm có 3 phần: Mở bài, thân bài, kết bài.

I. Bố cục và những yêu cầu về bố cục trong văn bản.
1. Bố cục văn bản
a) Những nội dung trong đơn cần viết theo một trật tự. không thể tùy ý ghi nội dung nào trước. Vì nếu không sắp xếp theo một trật tự thì đơn sẽ không có sự mạch lạc, gây khó hiểu, khó thuyết phục đến người nhận đơn
b) khi xây dựng văn bản cần quan tâm đến bố cục vì bố cục khiến văn bản mạch lạc, được khai triển rõ rang, những ý kiến nội dung cũng được sáng rõ từ đó sẽ gây được thiện cảm, thuyết phục với người đọc hơn

2. Những yêu cầu về bố cục trong văn bản.
a) Hai câu chuyện trên chưa có bố cục. vì các sự kiện trong hai văn bản đều chưa được sắp xếp một cách hợp lí khiến cho nội dung chính cũng bị phai nhạt đi.
b) cách kể chuyện như trên bất lí ở chỗ: nên đảo lộn lại trật tự các câu văn, nên trình bày ếch sống ở đâu trước hoàn cảnh sống của anh như nào, thứ hai là vì hoàn cảnh như thế ếch mới hueeng hoang, vì một trận bão mà ếch đã ra ngoài và bị dẫm bẹp.
c) Nên sắp xếp lại bố cục các câu chuyện trên theo thứ tự có mở bài, thân bài và kết thúc. Mỗi một phần đều liên kết với nhau bằng các câu liên kết chặt chẽ, giới thiệu phần sau.

3. Các phần của bố cục
a)
Mở bài: giới thiệu nội dung đề cập, dẫn dắt người đọc
Thân bài: khai triển nội dung, vấn đề ở mở bài, giải quyết vấn đề đặt ra
Kết bài: sơ lược, khẳng định và nâng cao vấn đề đã trình bày
b) Cần phải phân rõ nhiệm vụ mỗi phần nhằm đảm bảo tình chặt chẽ trong lập luận, thể hiện sự mạch lạc
c) Nói như vậy là sai. Bởi mở bài là giới thiệu vấn đề chứ không phải phần rút gọn của thân bài vầ kết bài không phải là nhắc lại mở bài mà là kết luận rút ra từ phần phân tích ở thân bài.
d) Em không đồng ý vì mở bài để dẫn dắt người đọc đi vào vấn đề, kết luận là chốt lại vấn đề và các bài học rút ra. Cả 3 phần đều quan trọng, nếu thiếu sót hoặc sai lệch một phần sẽ khiến không tạo ra văn bản hoàn chỉnh hợp lí.

II. Luyện tập
Câu 1 trang 30 SGK ngữ văn 7 tập 1:
Những ví dụ thực tế: cuộc thi hùng biện, viết đơn đề đạt nguyện vọng tham gia câu lạc bộ, đề bạt nguyện vọng lên cấp trên…

Câu 2 trang 30 SGK ngữ văn 7 tập 1:
Mở bài (từ đầu…khóc nhiều): mở đầu bằng việc mẹ của Thành và Thủy bắt hai anh em chia đồ chơi
Thân bài: dừng lại kể về quá khứ rồi quay lại hiện tại kể về cuộc chia tay đầy nước mắt của Thủy và cô giáo, bạn bè và Thành.
Kết bài : kết thúc bằng cảnh Thành mếu máo nhìn em trèo lên xe và chiếc xe rồ máy, phóng đi mất hút.
=> bố cục này rất mạch lạc và hợp lí. Tuy nhiên ta vẫn có thể thay đổi bố cục khác, miễn sao vẫn đảm bảo được nội dung và hấp dẫn

Câu 3 trang 30 SGK ngữ văn 7 tập 1:
Bố cục trên đã hợp lí. Vì đã có đủ các phần cơ bản, cần thiết trong một văn bản. Cần chú ý đến nội dung của từng phần sao cho đảm bảo, hợp lí.

I. BỐ CỤC VÀ NHỮNG YÊU CẦU VỀ BỐ CỤC TRONG VĂN BẢN

Câu 1 - Trang 28 SGK

Bố cục của văn bản

a. Em muốn viết một lá đơn xin gia nhập Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh. Hãy cho biết những nội dung trong đơn ấy có cần sắp xếp theo trật tự không?

b. Sự sắp đặt nội dung các phần trong văn bản theo một trình tự hợp lí được gọi là bố cục. Em hãy cho biết vì sao khi xây dựng văn bản, cần phải quan tâm tới bố cục?

Trả lời

a. Trong đơn xin gia nhập Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh những nội dung cần ghi có thể là: họ tên, ngày tháng năm sinh, nơi học, nơi sống, lí do xin vào Đội. Những nội dung ấy cần được sắp xếp theo một trật tự trước sau rành mạch và hợp lí, không thể tự tiện muốn ghi nội dung nào trước cũng được.

b) Sự sắp đặt nội dung các phần trong vàn bản theo một trình tự hợp lí được gọi là bố cục. Khi xây dựng văn bản, cần phải quan tâm đến bố cục, vì nó giúp các ý được trình bày thành các phần mục rõ ràng giúp người đọc dễ tiếp nhận văn bản.

Câu 2 - Trang 29 SGK

Những yêu cầu về bố cục trong: văn bản

Đọc hai truyện sau:

(1) Có một con ếch quen thói coi trời bằng vung, nên cứ nghênh ngang đi lại khắp nơi, nhâng nháo nhìn trời và kêu ồm ộp. Trước kia, ếch sống ở trong giếng. Tại vì năm ấy trời mưa, nước trong giếng dâng lên tràn bờ, đưa ếch ta ra ngoài.

Trước đó, ếch ta đã từ đáy giếng nhìn lên và nó thấy trời bé tị chỉ bằng cái vung thôi. Còn nó thì lại oai ghê lắm, Vì nó mà đã cất tiếng kêu thì tất cả bọn cua, ốc, nhái ở giếng đều phải hoảng sợ. Cuối cùng, nó bị một con trâu giẫm bẹp. Từ đấy, trâu trở thành bạn của nhà nông.

(2) Ngày xưa, có một anh tính rất hay khoe. Một hôm, anh ta may được cái áo mới, liền đem ra mặc, rồi đứng hóng ở cửa, đợi có ai qua người ta khen. Đứng mãi từ sáng đến chiều chả thấy ai hỏi cả, anh ta tức lắm.

Nhưng rồi anh ta cũng khoe được áo với một người rằng: “Từ lúc tôi mặc chiếc áo mới này, tôi chả thấy con lợn nào chạy qua cả Đấy là cho người kia tính cũng hay khoe, bỗng không biết từ đâu tất tưởi chạy đến hỏi anh ta: “Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?”

a. Hai câu chuyện trên đã rõ bố cục chưa?

b. Cách kể chuyện trên bất hợp lí ở chỗ nào?

c. Theo em, nên sắp xếp bố cục hai câu chuyện trên thế nào?

Trả lời

a. Hai câu chuyện trên chưa có bố cục. Trong truyện Ếch ngồi đáy giếng và Lợn cưới áo mới chúng chưa được sắp xếp một cách hợp lý theo trật tự logic làm cho, những giá trị trong một tác phẩm cũng bị giảm đi bởi sự sắp xếp đó khiến người đọc khó quan sát và quan sát nhưng không hiểu được nội dung hiện thực phê phán trong tác phẩm.

b. Các câu trên không hợp lý ở chỗ: nên đảo lộn lại trật tự các câu trong đoạn văn trên, nên trình bay ếch sống ở đâu trước hoàn cảnh sống của anh như thế nào, thứ 2 nên nói là vì hoàn cảnh sống như thế mà ếch huênh hoang nghênh ngáo, vì một trận bão mà ếch đã ra ngoài được và bị dẫm bẹp.

Văn bản 2: Trình bày lý do tại sao anh ta đứng hóng ở ngoài cửa, tiếp đó anh ta lấy cớ hỏi chuyện để khoa chiếc áo.
c. Nên sắp xếp lại bố cục theo một trận tự có mở đầu có thân bài và có kết thúc

Trong phần mở bài nên giới thiệu về vấn đề, thân bài khai triển vấn đề, 3 là kết luận lại vấn đề.

Câu 3 - Trang 29 SGK

Các phần của bố cục

a. Hãy nêu nhiệm vụ của ba phần, Mở bài, Thân bài, Kết bài trong văn bản tự sự và miêu tả.

b. Có cần phân biệt rõ ràng nhiệm vụ từng phần không? Vì sao?

c. Nói như vậy có đúng không? Vì sao?

Trả lời

a.

- Nhiệm vụ của 3 phần trong văn bản miêu tả:

Mở bài: Giới thiệu đối tượng

Thân bài: Miêu tả về đối tượng.

Kết bài: Cảm nghĩ về đối tượng.

- Nhiệm vụ của 3 phần trong văn bản tự sự:

Mở bài: Giới thiệu sự việc.

Thân bài: Diễn biến của sự việc.

Kết bài: Cảm nghĩ về sự việc.

b. Trong bố cục ba phần của một văn bản, mỗi phần có một nhiệm vụ riêng, không trùng nhau. Phân biệt nhiệm vụ của từng phần cũng là nhằm đảm bảo tính chặt chẽ trong lập luận, thể hiện được sự rành mạch giữa các phần của bố cục chung.

c. Có bạn nói rằng phần mở bài chỉ là sự tóm tắt, rút gọn của phần thân bài, còn phần kết bài chẳng qua là sự lặp lại một lần nữa của mở bài. Nói như thế là không đúng. Vì mở bài chỉ là giới thiệu đối tượng và sự việc, còn kết luận là phần: bộc lộ cảm xúc cá nhân về đối tượng và sự việc.

d. Tuy nội dung chính của việc miêu tả được dồn cả vào phần thân bài, nhưng phần mở bài và kết bài vẫn rất cần thiết. Vì Mở bài, ngoài nhiệm vụ giới thiệu đề tài của văn bản, còn giúp người đọc đi vào đề tài đó một cách dễ dàng, tự nhiên và hứng thú. Còn kết luận đâu chỉ là nêu cảm nghĩ, lời hứa hẹn, mà còn làm cho văn bản để lại ấn tượng tốt đẹp trong lòng người đọc.

PHẦN LUYỆN TẬP

Câu 1 - Trang 30 SGK

Tìm những ví dụ thực tế để chứng tỏ rằng: Nếu chúng ta biết chú ý đến việc sắp xếp các ý cho rành mạch thì bài viết (lời nói) của chúng ta sẽ có hiệu quả thuyết phục cao. Ngược lại, nếu không biết sắp xếp các ý cho hợp lí thì bài viết (lời nói) của chúng ta sẽ không hiểu được, không tiếp nhận được.

Trả lời

Ví dụ chứng minh về sự cần thiết của việc sắp đặt ý tứ rành mạch.

Hai cách kể về chuyện Hai con dê (Tập đọc 1) sau:

a) Con nào cũng muốn tranh sang trước, không con nào chịu nhường con nào. Chúng húc nhau, cả hai đều rơi tõm xuống suối. Dê đen và dê trắng cùng qua một chiếc cầu hẹp. Dê đen đi đàng này lại. Dê trắng đi đàng kia sang.b) Dê đen và dê trắng cùng qua một chiếc cầu hẹp. Dê đen đi đàng này lại. Dê trắng đi đàng kia sang. Con nào cũng muốn tranh sang trước, không con nào chịu nhường con nào. Chúng húc nhau, cả hai đều rơi tõm xuống suối.

Trong hai cách kể trên: cách a, kết quả sự việc trước nguyên nhân sự việc, làm cho người đọc khó hiểu và không có hứng thú. Cách b, Nguyên nhân sự việc trước kết quả sự việc, dễ hiểu vì câu chuyện có đầu có đuôi, làm người đọc tò mò theo dõi câu chuyện.

Câu 2 - Trang 30 SGK

Hãy ghi lại bố cục của truyện Cuộc chia tay của những con búp bê. Bố cục ấy, theo em, đã rành mạch và hợp lí chưa? Có thể kể lại câu chuyện ấy theo một bố cục khác được không?

Trả lời

Bố cục của câu chuyện Cuộc chia tay của những con búp bê có thể gồm các phần nội dung sau:

- Mở bài: từ đầu đến …khóc nhiều: Truyện mở đầu bằng việc mẹ của Thành và Thuỷ bắt hai anh em phải chia đồ chơi cho nhau

- Thân bài: Sau đó dừng lại để kể về quá khứ rồi lại quay trở lại hiện tại để kể về cuộc chia tay thực sự đầy nước mắt của Thuỷ với cô giáo, với các bạn và với Thành

- Kết bài: Từ "Tôi mếu máo trả lời…" đến hết): Truyện kết thúc bằng cảnh Thành "mếu máo" nhìn em trèo lên xe và chiếc xe rồ máy, phóng đi mất hút.

Các phần của truyện được xếp đặt theo thứ tự thời gian và được phân biệt rạch ròi, cho nên bố cục đó là rành mạch và hợp lí. Tuy nhiên, câu chuyện ấy vẫn có thể được kể theo một bố cục khác cũng được, miễn là vẫn đảm bảo yêu cầu rành mạch, hợp lí.

Câu 3 - Trang 30 SGK

Có một bạn được phân công báo cáo kinh nghiệm học tập tại Hội nghị học tốt của trường. Bạn ấy dự định viết bản báo cáo theo một bố cục ba phần (SGK, trang 30, 31). Bố cục trên đó đã rành mạch và hợp lí chưa? Vì sao? Theo em có thế bổ sung thêm điều gì?

Một bạn học sinh dự định viết văn bản báo cáo kinh nghiệm học tại Hội nghị học tốt của trường như sau:

(I) Mở bài: Chào mừng các đại biểu, các thầy cô và các bạn tham đi Hội nghị.

(II) Thân bài:

(1) Nêu rõ bản thân đã học thế nào trên lớp.

(2) Nêu rõ bản thân đã học thế nào ở nhà.

(3) Nêu rõ bản thân đã học thế nào trong cuộc sông.

(4) Nêu thành tích trong hoạt động Đội và thành tích văn nghệ của bản thân.

(III) Kết bài: Chúc Hội nghị thành công.

Trả lời

Bố cục bài báo cáo của bạn học sinh đó chưa thật rành mạch và hợp lí. Vì các phần (1), (2), (3) ở thân bài chỉ mới kể lại việc học tốt chưa nói kinh nghiệm tốt. Và lẽ ra phần (4) phải nói thành tích từ cần kinh nghiệm học tập, chứ không cần thiết kể thành tích hoạt động Đội và thành tích văn nghệ như trên.

Có thể tham khảo thêm một số nhận xét sau:

- Phần Mở bài: Đối với một bản báo cáo kinh nghiệm học tập, phần Mở bài, ngoài lời chào mừng, nhất thiết phải giới thiệu được khái quát nội dung sẽ được báo cáo.

- Phần Thân bài: Vì đây là báo cáo về kinh nghiệm học tập nên không cần thiết phải báo cáo về thành tích trong hoạt động Đội và thành tích văn nghệ. Nếu đưa nội dung này vào, bản báo cáo sẽ không đảm bảo sự thống nhất chủ đề. Nên thay nội dung này bằng việc báo cáo kết quả học tập, như thế liên kết của thân bài sẽ chặt chẽ, tăng thêm sức thuyết phục.

- Phần Kết bài: Ngoài lời chúc Hội nghị thành công, phần này phải có nội dung khái quát lại những kinh nghiệm học tập đã trình bày, lời hứa sẽ tiếp tục phấn đấu để học tập tốt hơn trong thời gian tới.

Bố cục và những yêu cầu về bố cục trong văn bản

1. Bố cục của văn bản

a. Những nội dung trong đơn cần được sắp xếp theo trật tự. Không thể tùy thích ghi mà phải theo thứ tự.

b. Khi xây dựng văn bản cần quan tâm đến bố cục vì việc xây dựng bố cục thể hiện sự rành mạch, rõ ràng trong suy nghĩ, trong cách sắp xếp của người viết, giúp tạo hiệu quả trong giao tiếp.

2. Những yêu cầu về bố cục trong văn bản

a. Hai câu chuyện đã cho chưa có bố cục.

b. Sự bất hợp lí trong cách kể: Nội dung của câu chuyện không theo một trình tự nào cả, thiếu mạch lạc. Ở VB (1), khi đang kể việc ếch đã lên bờ, lại kể sang chuyện ếch sống trong giếng, rồi lại kể chuyện ếch ra ngoài giếng,... Ở VB (2), lí do khoe được áo lại được kể sau, cách kể không được hấp dẫn.

c. Bố cục hai câu chuyện nên được sắp xếp:

- VB (1): Ếch sống trong giếng → thấy trời bé tí → oai với bọn cua ốc → trời mưa, ra ngoài → quen thói nhâng nháo → bị trâu giẫm bẹp.

- VB (2): Ở đoạn 2, nói về lí do trước khi về sự việc khoe được áo mới.

3. Các phần của bố cục

a. Nhiệm vụ các phần:

Các phần trong bài

Văn bản miêu tả

Văn bản tự sự

Mở Bài

Giới thiệu cảnh được miêu tả

Giới thiệu chung về sự việc

Thân Bài

tả chi tiết cảnh vật, đối tượng

kể diễn biến sự việc

Kết Bài

thường nêu cảm nghĩ

kể lại kết cục sự việc

b. Nên phân biệt nhiệm vụ của mỗi phần. Vì chúng giúp tạo sự rành mạch, rõ ràng, tránh được lộn xộn.

c. Nói như vậy là không đúng. Vì mỗi phần có nhiệm vụ riêng, các phần có liên quan chặt chẽ, nhưng cũng độc lập, không giống nhau.

d. Không thể đồng ý với ý kiến của bạn đó. Vì mỗi phần có chức năng và nhiệm vụ riêng, đều quan trọng như nhau.

Luyện tập

Câu 1 (trang 30 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

Những ví dụ:

- Câu chuyện Lợn cưới áo mới và Ếch ngồi đáy giếng được dẫn phần I.

- Trong thực tể: Kể chuyện em đi học muộn:

+ Đoạn văn chưa có bố cục rõ ràng: "Em đi học bằng xe đạp. Mọi người đi sát nhau, em vô tình bị ngã. Ngày hôm qua em đã đến trường muộn. Đường thì rất đông, xe cộ nhiều. Vì thế em bị muộn học."

→ Đoạn văn đã sửa lại: "Ngày hôm qua em đã đến trường muộn. Đường thì rất đông, xe cộ nhiều. Em đi học bằng xe đạp. Mọi người đi sát nhau, em vô tình bị ngã. Vì thế em bị muộn học."

Câu 2 (trang 30 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

Bố cục của truyện "Cuộc chia tay của những con búp bê":

- Mở bài: Cảnh hai anh em chia đồ chơi (hiện tại)

- Thân bài: Trở lại quá khứ - chia tay lớp học.

- Kết bài: Hai anh em chia tay nhau (hiện tại)

* Bố cục này khá rành mạch và hợp lí. Một cách khác, có thể kể theo trình tự thời gian quá khứ đến hiện tại,...

Câu 3 (trang 30 sgk Ngữ Văn 7 Tập 1):

Bố cục khá rành mạch, nhưng chưa hoàn toàn hợp lí. Ở Mở bài, nên thêm phần giới thiệu họ tên, đề tài báo cáo sau lời chào. Thân bài nên bỏ phần (4). Kết bài nên trình bày khái quát những nội dung vừa nói và gợi mở định hướng.

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

Văn bản không thể viết một cách tùy tiện mà phải có bố cục rõ ràng. Bố cục là sự bố trí, sắp xếp các phần, các đoạn theo một trình tự, một hệ thống rành mạch và hợp lí.
Các điều kiện để bố cục được rành mạch và hợp lí:
Nội dung các phần, các đoạn trong văn bản phải thống nhất chặt chẽ với nhau; đồng thời, giữa chúng lại phải có sự phân biệt rạch ròi.
Trình tự xếp đặt các phần, các đoạn phải giúp cho người viết (người nói) dễ dàng đạt được mục đích giao tiếp đã đặt ra.
Văn bản thường được xây dựng theo một bố cục gồm có ba phần: mở bài, thân bài, kết luận.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1 (Trang 30 – SGK) Tìm những ví dụ thực tế để chứng tỏ rằng: Nếu chúng ta biết chú ý đến việc sắp xếp các ý cho rành mạch thì bài viết (lời nói) của chúng ta sẽ có hiệu quả thuyết phục cao. Ngược lại, nếu không biết sắp xếp các ý cho hợp lí thì bài viết (lời nói) của chúng ta sẽ không hiểu được, không tiếp nhận được.

Bài làm:
Ví dụ như khi là bài văn kể về kỉ niệm ngày khai giảng đầu tiên, chúng ta cần kể theo trình tự sau:
Buổi sáng em dậy sớm và vệ sinh cá nhân.
Em mặc bộ váy mới màu trắng tinh tươm và khoác cặp sách lên vai
Em cùng mẹ đi qua con phố quen thuộc để bước đến trường
Ngôi trường được trang hoàng rất đẹp đẽ, các bạn học sinh đều rất phấn khởi
Buổi lễ được diễn ra rất trang trọng, cô hiệu trưởng lên phát biểu
Tiếng trống khai giảng bắt đầu, các bạn học sinh vào lớp học tiết học đầu tiên
Nếu chúng ta đảo lộn vị trí trên, người đọc sẽ không hiểu và không tiếp nhận được.

Câu 2 (Trang 30 – SGK) Hãy ghi lại bố cục của truyện Cuộc chia tay của những con búp bê. Bố cục ấy, theo em, đã rành mạch và hợp lí chưa? Có thể kể lại câu chuyện ấy theo một bố cục khác được không?
Bài làm:
Bố cục của văn bản Cuộc chia tay của những con búp bê là một bố cục khá hoàn chỉnh, hợp lí và rành mạch vì giữa các phần, các đoạn văn có sự thống nhất khá chặt chẽ. Chính điều đó đã giúp cho người đọc tiếp nhận tác phẩm một cách dễ dàng. Bố cục đó được thể hiện như sau:
Đoạn 1: Từ đầu đến "hiếu thảo như vậy": cảnh hai anh em chia đồ chơi
Đoạn 2: Đoạn tiếp theo đến trùm lên cảnh vật": Thủy chia tay lớp học
Đoạn 3: Đoạn còn lại: hai anh em chia tay nhau
Trên đây không phải là bố cục duy nhất của văn bản, do đó có thể kể lại câu chuyện theo một bố cục khác miễn là phải tuân theo bố cục rành mạch và hợp lí.

Câu 3 (Trang 30 – SGK) Có một bạn được phân công báo cáo kinh nghiệm học tập tại Hội nghị học tốt của trường. Bạn ấy dự định viết bản báo cáo theo một bố cục ba phần.(I) Mở bài: Chào mừng các đại biểu, các thầy cô và các bạn tham dự Hội nghị.(II) Thân bài:(1) Nêu rõ bản thân đã học thế nào trên lớp.(2) Nêu rõ bản thân đã học thế nào ở nhà.(3) Nêu rõ bản thân đã học thế nào trong cuộc sống.(4) Nêu thành tích hoạt động Đội và thành tích văn nghệ của bản thân.(III) Kết bài: Chúc Hội nghị thành công.Bố cục trên đó đã rành mạch và hợp lí chưa? Vì sao? Theo em có thế bổ sung thêm điều gì?
Bài làm:
Một báo cáo kinh nghiệm học tập của học sinh được bố cục thành ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài là hợp lí. Vấn đề ở chỗ phải xem xét nội dung của từng phần có hợp lí hay không.
Phần Mở bài: sau lời chào mừng, phải thêm vào lời dẫn cho nội dung sẽ được báo cáo.
Phần Thân bài: các mục (1) (2) (3) ở phần thân bài chưa trình bày kinh nghiệm mà mới chì dừng lại kế về việc học tôt. Và phần (4) lại không nói về kinh nghiệm học tập. Để bố cục trở nên hợp lí và rành mạch cần bổ sung bằng việc báo cáo kết quả học tập, như thế liên kết của thân bài sẽ chặt chẽ, tăng thêm sức thuyết phục.