Bài soạn "Phó từ" số 5
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
a. Phó từ là gì?
Phó từ là những từ chuyên đi kèm động từ, tính từ để bổ sung ý nghĩa cho động từ, tính từ. Ví dụ: đã đi, vẫn chưa thấy nó, thật tin tưởng,… (đã, vẫn, chưa, thật là phó từ).
b. Các loại phó từ
– Phó từ đứng trước động từ, tính từ:
+ Chỉ quan hệ thời gian: đã, đang, từng, mới, sáp, sẽ, vừa,…
+ Chĩ mức độ: rất, quá, lắm, cực kì, hơi, khí, khá,…
+ Chỉ sự tiếp diễn tương tự: củng, đều, vẫn, cứ, còn,…
+ Chỉ sự phủ định: không, chẳng, chưa,…
+ Chĩ sự cầu khiến: hãy, đừng, chớ,…
– Phó từ đứng sau động từ, tính từ:
+ Chỉ mức độ: quá, lắm,…
+ Chĩ kết quả và hướng: ra, vào, xong, rồi, đi,…
+ Chỉ khả năng: được,…
II. MỘT số NỘI DUNG MỚI VÀ KHÓ
Về phân loại phó từ, có thế’ nêu thêm phó từ đứng trước động từ, tính từ còn có:
+ Chỉ sự khẳng định: có,…
+ Chỉ kết quả và hướng: mất, được, ra, vào, đi,…
+ Chĩ khả năng: có thể, có lẽ, chắc là,…
+ Chĩ tần sô: thiíờng, năng, ít, hiếm, luôn, luôn luôn, thường thường,…
+ Chĩ tình thái, đánh giá: vụt, bỗng, chợt, đột nhiên, thình lình, thoắt,…
III. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
Câu 1. Tìm phó từ trong những câu sau đây và cho biết mỗi phó từ bổ sung cho động từ, tính từ có ý nghĩa gì?
a) Thế là mùa xuân mong ước đã đến. Đầu tiên, từ trong vườn, mùi hoa hồng, hoa huệ sực nức. Trong không khí không còn ngửi thấy hơi nước lạnh lẽo mà bây giờ đầy hương thơm và ánh sáng mặt trời. Cây hồng bì đã cởi bỏ hết những cái áo lá già đen thủi. Các cành cây đều lấm tấm màu xanh. Những cành xoan khẳng khiu đương trố lá lại sắp buông tỏa ra những tàn hoa sang sáng, tim tím. Ngoài kia, rặng râm bụt cũng sắp có nụ.
Mùa xuân xinh đẹp đã về! Thế là các bạn chim đi tránh rét cũng sắp về!
(Tô Hoài)
b) Quả nhiên con kiến càng đã xâu được sợi chỉ xuyên qua đường ruột ốc hộ cho nhà vua trước con mắt thán phục của xứ giả nước láng giềng.
(Em bé thông minh)
Gợi ý:
a. Phó từ:
– Đã : chĩ quan hệ thời gian
– Không: Chi sự phủ định
– Còn: Chĩ sự tiếp diễn tương tự
– Đã: phó từ chỉ thời gian
– Đều: Chĩ sự tiếp diền
– Đương, sắp: Chĩ thời gian
– Lại: Phó từ chỉ sự tiếp diễn
– Ra: Chỉ kết quả, hướng.
– Cùng, sấp: Chĩ sự tiếp diễn, thời gian
– Đã: chỉ thời gian
– Cũng: chỉ sự tiếp diễn
– Sắp: chĩ thời gian
b. Trong câu có phó từ : Đã: chỉ thời gian; Được: chỉ kết quả.
Câu 2: Thuật lại sự việc Dế Mèn trêu chị Cốc dẫn đến cái chết thảm thương của Dế Thoắt bằng một đoạn văn ngắn từ 3 - 5 câu. Chỉ ra một phó từ được dùng trong đoạn văn ấy và cho biết em dùng phó từ ấy để làm gì?
Lời giải chi tiết:
* Đoạn văn:
Một hôm, thấy chị Cốc đang kiếm mồi, Dế Mèn cất giọng đọc một câu thơ cạnh khóe rồi chui tọt vào hang. Chị Cốc tức sôi máu, bèn đi tìm kẻ trêu mình. Không thấy Mèn đâu, nhưng chị Cốc thấy Choắt đang loay hoay trước cửa hang. Chị Cốc liền trút cơn giận lên đầu Choắt.
* Một phó từ được dùng: đang (chỉ sự tiếp diễn, tương tự)
