Bài tham khảo số 4
Thiên nhiên không chỉ là nguồn cảm hứng mà còn ẩn chứa nỗi lóng của Nguyễn Trãi. Thơ xuân của Nguyễn Trãi đẹp lắm. Người anh hùng – nhà thi sĩ với thanh gươm và bầu rượu túi thơ như chan hòa với mùa xuân và cỏ cây hoa lá. Bao vần thơ chứa chan xuân sắc xuân tình.
Tiêu biểu cho thơ xuân của Nguyễn Trãi là bài thơ bằng chữ Hán: “Bến đò xuân đầu trại’’ trong “ức Trai thi tập”. Qua bài thơ ấy, chúng ta cảm nhận một cách sâu sắc: “Thiên nhiên không chỉ là nguồn cảm hứng mà còn ẩn chứa nỗi lòng của Nguyễn Trãi”.
Bao trùm không gian, lên bến đò là một màu xanh thẫm. xanh đen như khói của cỏ xuân. Cuối xuân, sắc cỏ xanh rì, đứng xa thấy thảm cỏ “xanh như khói”:
“Cỏ xanh như khối bến xuân tươi”
Nhà thơ sử dụng biện pháp tu từ so sánh tả sắc cỏ một cách cụ thể sống động, ca ngợi vẻ đẹp và sức sống mãnh liệt của thiên nhiên.
Thơ cổ có nhiều câu đẹp tả sắc cỏ mùa xuân. “Cỏ non xanh tận chân trời…” (Truyện Kiều), “Cỏ biếc um, dâu mướt màu xanh” (Chinh phụ ngâm).
“Lại có mưa xuân nước vỗ trời”
Cuối xuân, mưa nhiều, nước sông lên to, gió thổi “sóng vỗ trời” (thúy phách thiên); một nét vẽ thâm xưng đặc tả con sóng trên dòng sông xuân dưới màn mưa. Con sóng “nước vỗ trời” biểu tượng cho sức xuân. Mưa xuân là nét đặc trưng của mùa xuân quê ta, bao trùm vạn vật, điều đó ai cũng cảm nhận được. Nhưng thấy “nước vỗ trời” trên dòng sông xuân, sự vận động của mùa xuân, bước đi của mùa xuân thì chi riêng ức Trai mới cảm xúc được và có một lối nói rất thơ.
Câu ba mở rộng không gian miêu tả, nói về những con đường trên đồng quê đi tới bến đò. Mưa liên miên, ú khách lại qua. Cảnh vật tĩnh lặng thấm buồn “quạnh quẽ đường đồng thưa vắng khách”.
Câu bốn tả con đò, trung tâm của bức tranh “Bến đò xuân đầu trại”. Câu thơ chữ Hán: (Thuyền mồ côi suốt ngày gối đầu lên bãi mà ngủ.
Trời mưa không có khách qua đò. Con đò nay trở thành mồ côi, đơn độc. Con đò được nhân hóa đang nằm ngủ an nhàn ngon lành, gối đầu lên bãi cát mà ngủ. Một câu thơ đầy thi vị, -thơ mộng:
“Con đò gối bãi suốt ngày ngơi”.
Con thuyền, con đò là hình ảnh được nói đến nhiều trong thơ Nguyễn Trãi. Con đò dưới vầng trăng. Con đò kề bãi tuyết. Con đò trong mưa… Hình ảnh ấy lúc nào cũng làm cho người đọc liên tưởng đến tâm tình nhà thơ trong những tháng ngày dài đi ớ ẩn: nhàn tản, thư thái, ung dung, thoáng một nỗi buồn cô đơn, lạnh lẽo.
“Nước biếc non xanh thuyền gối bãi
Đêm thanh nguyệt bạc khách lên lầu”
“Hương cách gác vân thu lạnh lạnh.
Thuyền kê bãi tuyết nguyệt chênh chênh”
(Quốc âm thi tập)
“Bến đò xuân đầu trại” không chỉ là một bài thơ tả cảnh mà còn chứa đầy tâm sự. Cảnh được phác họa mấy nét chấm phá rất thần tình. Bức tranh xuân thân thuộc, bình dị, đáng yêu. Nguyễn Trãi hòa nhập với thiên nhiên, gửi hồn mình vào cảnh vật. Qua bài thơ, ta cảm nhận “thiên nhiên không chỉ là nguồn cảm hứng mà còn ổn chứa nỗi lòng ức Trai”. “Bến đò xuân đầu trại” là một bài tứ tuyệt kiệt tác.
