Chùa Trinh Tiết

Chùa có tên chữ “Phật Tích tự” tên Nôm “Trinh Tiết” Núi Trinh Tiết ở bờ trái dòng sông Đáy, cùng các ngọn núi khác quần tụ, hợp với dòng nước uốn lượn, trong xanh thành bức tranh sơn thủy ngoạn mục. Chùa Phật Tích trông ra dòng sông Đáy, được xây dựng lại dưới chiều Lê Chung Hưng. Chùa kiến trúc kiểu chữ “Nhị” gồm hai tòa, mỗi tòa ba gian, đã trải qua nhiều lần trùng tu, lần gần đây nhất vào năm 1930. Chữ viết ở nóc Tiền đường ghi rõ: “Bảo Đại Canh Ngọ thập nhị nguyệt sơ lục nhật trùng tu”.

Bên phải chùa có ngôi miếu thờ “Thập Bát Long thần Chân tể ”- một vị thiên thần, dân gian tôn xưng là Đức ông. Ở cửa miếu còn câu đối theo kiểu nhấn vữa, phác họa phong cảnh nơi đây: “Thụ thập kỳ viên, cổ vãng kim lai quang bất tận. Sơn danh Trinh Tiết phong thanh nguyệt bạch hội thường vân”.Tạm dịch: Vào đám cây trong chốn kỳ viên, xưa tới nay phong quang vô tận. Tên ngọn núi là Trinh Tiết, trăng trong gió mát vận hội canh tân.

Tuy xa làng xóm, nhưng chùa lại gần Quốc lộ 1A, nên thuận tiện khách thăm quan. Theo tuần tiết, chùa Phật Tích quanh năm vẫn đều đặn khói hương. Đâu chỉ lễ Phật nhân dân trong vùng còn đến thắp hương tưởng niệm vị công chúa thời Trần được thờ ở Hậu cung chùa. Chuyện kể rằng: tháng 3 năm Mậu Dần (1389), Hồ Quý Ly bắt ép vua Trần Thuận Tông phải đi tu ở cung Bảo Thanh và nhường ngôi cho Thái tử Trần An mới 3 tuổi. Trần Thị Bạch Hoa, chị gái của Thái Tử, lúc đó mới 17 tuổi được Hồ Nguyên Trừng thương tình, cho người đem thuyền chở đi lánh nạn. Nguyễn Bằng Cử bí mật hộ tống. Tới Kẽm Trống, thấy phong cảnh hữu tình, bà cho thuyền đậu lại, chọn đất dựng chùa, dốc lòng thờ phật làm việc công đức cho dân. Rồi về sau bà thác tịnh tại đây.