Rượu cần
Văn hóa ẩm thực của dân tộc Mường từ bao đời nay vô cùng phong phú đa dạng, không chỉ độc đáo từ những món ăn mà đến các loại đồ uống cũng được đồng bào chế biến hết sức hấp dẫn. Rượu cần là một trong những thức uống như thế, nó tạo nên nét đặc trưng riêng biệt và được nhiều người yêu thích bởi mùi vị thơm nồng khó tả, rượu cần còn trở thành niềm tự hào của không ít người con xứ Mường.
Theo tiếng Mường rượu cần gọi là rjão tjỏng (rão tỏng- rượu đóng). Không ai biết người Mường biết làm rượu từ bao giờ, chỉ biết rằng rượu cần dùng để uống trong gia đình, uống chơi vui, tiếp khách, uống trong đám cưới, mừng nhà mới, lễ hội... Như lời kể của các nghệ nhân Mường, làm rượu cần là công việc khá khó vì nó đòi hỏi phải có “nghệ thuật” và sự tỉ mỉ cao. Nguyên liệu làm rượu cần thường dùng gạo nếp cẩm vì gạo này sẽ cho nước rượu thơm ngon và được nhiều nước hơn các loại gạo khác. Gạo làm rượu cần phải xay chứ không giã, nếu xay khi sôi và thời gian ủ men trong vò cái rượu không bị nát, khi hút không bị tắc cần.
Sau khi chuẩn bị được nguyên liệu, gạo đem ngâm trong nước lã một đêm cho mềm rồi trộn với chính vỏ trấu nếp cẩm (của gạo xay ra đem rửa sạch), đun cho sôi kỹ, nhấc xuống, đổ cơm ra mẹt (hoặc nia), tản ra từng mảng để bớt hơi nóng. Khi cơm rượu còn âm ấm, giã men nhỏ (men làm từ vỏ cây, củ, lá cây rừng được ủ từ trước) trộn đều với cơm, ủ vào nong hoặc thúng có lót lá ráy (tiếng Mường gọi là hứng rượu). Mùa hè ủ khoảng 24 giờ, mùa đông ủ lâu hơn, rượu lên men thơm (tiếng Mường gọi là dậy rượu) thì cho vào hũ sành nén hơi chặt. Trên lớp cái rượu đậy hai, ba lớp lá chuối xanh sau khi hơ lửa cho mềm, trên miệng hũ bịt bằng lá chuối. Ngoài cùng trát một lớp tro ướt thật kín, ủ rượu trong hũ càng lâu càng tốt. Rượu ủ khoảng 5 ngày trở lên là có thể uống được, nhưng rượu chưa ngẫu kỹ, do đó phải ủ khoảng 3 tháng trở lên. Có khi người ta còn ủ 3 năm trở lên mới mang ra uống. Những vò rượu để lâu như vậy thường khoảng sáu, bảy tháng phải thay bã một lần, chỉ để lại nước cốt, còn bã đã được chiết xuất thành rượu cả rồi. Rượu cần 3 năm trở lên là rượu ngon nhất.
