Triệu Thị Trinh
Tiếp nối tinh thần yêu nước, thương dân, căm thù ách đô hộ tàn ác của Hai Bà Trưng, sau gần 2 thế kỷ, vùng đất Cửu Chân, Thanh Hóa năm nào, đã xuất hiện người phụ nữ anh hùng mang tên Triệu Thị Trinh với tuyên thệ sắt son: "Tôi chỉ muốn cưỡi cơn gió mạnh, đạp luồng sóng dữ, chém cá trường kình ở biển Đông, lấy lại giang sơn, dựng nền độc lập, cởi ách nô lệ, chứ không chịu khom lưng làm tì thiếp cho người!" ghi dấu trong lịch sử nước nhà.
Không căm phận làm lẽ cho tên viên quan Đông Ngô cai trị tàn ác, Triệu Thị Trinh cùng anh trai là Triệu Quốc Đạt đã bàn nhau khởi binh chống lại quân đô hộ. Từ hai căn cứ trên núi vùng Nưa và Yên Định, hai anh em bà dẫn quân đánh chiếm huyện trị Tư Phố nằm ở vị trí hữu ngạn sông Mã. Đây là căn cứ quân sự lớn của quan quân nhà Đông Ngô trên đất Cửu Chân. Thừa thắng, lực lượng nghĩa quân chuyển hướng xuống hoạt động ở vùng đồng bằng con sông này.
Trong lúc thế trận đang sục sôi, không may, anh trai bà Triệu Quốc Đạt lâm bệnh qua đời. Với sự quyết liệt chống đô hộ, can đảm, dũng cảm, bà được tôn lên làm chủ. Bà đã phối hợp với ba anh em họ Lý ở Bồ Điền đánh chiếm các vùng đất còn lại ở phía Bắc Thanh Hóa ngày nay, đồng thời xây dựng tuyến phòng thủ từ vùng căn cứ Bồ Điền đến cửa biển Thần Phù để ngăn chặn viện binh của giặc Ngô theo đường biển tấn công từ phía Bắc.
Khi ra trận, Bà Triệu mặc áo giáp vàng, đi guốc ngà, cài trâm vàng, cưỡi voi trắng một ngà và được tôn là Nhụy Kiều tướng quân. Quân Bà đi đến đâu cũng được dân chúng hưởng ứng, khiến quân thù khiếp sợ. Những trận đánh ác liệt đã diễn ra, tuy nhiên với sự chênh lệch về lực lượng và không có sự hỗ trợ của các phong trào đấu tranh khác nên căn cứ Bồ Điền bị bao vây cô lập, và chỉ đứng vững được trong hơn hai tháng. Bà Triệu đã tuẫn tiết trên núi Tùng thuộc xã Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc, Thanh Hóa vào năm Mậu Thìn (248), lúc mới 23 tuổi. Hiện nay, nơi núi Tùng (xã Triệu Lộc) vẫn còn di tích lăng mộ của bà. Cách nơi bà mất không xa, trên núi Gai ngay sát Quốc lộ 1 (đoạn đi qua thôn Phú Điền, xã Triệu Lộc, cách thành phố Thanh Hóa 18 km về phía Bắc) là đền thờ bà. Hằng năm, vào ngày 21 tháng 2 (âm lịch), người dân trong vùng vẫn tổ chức làm lễ giỗ bà để ghi nhớ công ơn của bà đối với tổ quốc.
