“Nối vòng tay lớn” là bài hát do nhạc sĩ Trịnh Công Sơn sáng tác nhằm kêu gọi sự đoàn kết giữa hai miền Nam Bắc. Sáng tác này được viết sau sự kiện lịch sử của đất nước ngày 30/4/1975 và được đích thân Trình Công Sơn trình bày trên đài phát thanh Sài Gòn. Bài hát được ca sĩ Khánh Ly thu âm lần đầu trên băng “hát cho quê hương Việt Nam 1” (1969). Sau khi bài hát trở nên phổ biến, nó nhanh chóng trở thành một phong trào được sử dụng rộng rãi trong các hoạt động và biểu diễn của sinh viên, học sinh.

Bài hát có giai điệu hoành tráng, nhịp điệu vui tươi, sôi động và ca từ hào phóng, kiêu hãnh. “Nối vòng tay lớn" là một bản anh hùng ca nói về niềm hy vọng và niềm tự hào bao la về những ngọn núi và dòng sông tươi đẹp của Việt Nam. Bài hát còn được đưa vào sách giáo khoa âm nhạc lớp 9 nhằm giúp học sinh nhận thức được sự gian khổ của ông cha ta và sự kiên cường của họ để bảo vệ hòa bình cho đất nước.

"Rừng núi dang tay nối lại biển xa
Ta đi vòng tay lớn mãi để nối sơn hà
Mặt đất bao la, anh em ta về
Gặp nhau mừng như bão cát quay cuồng trời rộng
Bàn tay ta nắm nối tròn một vòng Việt Nam
Cờ nối gió đêm vui nối ngày
Dòng máu nối con tim đồng loại
Dựng tình người trong ngày mới
Thành phố nối thôn xa vời vợi

Người chết nối linh thiêng vào đời
Và nụ cười nối trên môi.
Từ Bắc vô Nam nối liền nắm tay
Ta đi từ đồng hoang vu vượt hết núi đồi
Vượt thác cheo leo, tay ta vượt đèo
Từ quê nghèo lên phố lớn, nắm tay nối liền
Biển xanh sông gấm nối liền một vòng tử sinh..."

"Cát bụi" được biết đến là ca khúc để đời của cố nhạc sĩ Trình Công Sơn, được diễn tả như âm nhạc thấm đẫm triết lý nhân sinh của cuộc đời ông. Ca khúc này được thể hiện rất hay bởi giọng hát của "nữ hoàng chân đất" Khánh Ly. Âm nhạc thể hiện quy luật sinh, lão, bệnh, tử của những con người nhỏ bé trong thế giới rộng lớn và những triết lý sống sâu sắc.

Kiếp trước của một người giống như hạt bụi không tên, được tái sinh làm một con người có hình dạng và mục đích, sống yêu thương nhân loại và trưởng thành lên mỗi ngày. Thoạt nghe, bài hát như thể chỉ là nỗi trăn trở về sự trôi qua của thời gian và cuộc đời con người. Tuy nhiên, nếu lắng nghe kỹ hơn, bạn sẽ thấy ý nghĩa, sự đồng cảm sâu sắc hơn và cảm động sâu sắc trước cuộc đời đầy ý nghĩa của các nhân vật trong lời bài hát.

"Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi

Để một mai vươn hình hài lớn dậy

Ôi cát bụi tuyệt vời

Mặt trời soi một kiếp rong chơi

Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi

Để một mai tôi về làm cát bụi

Ôi cát bụi mệt nhoài

Tiếng động nào gõ nhịp không nguôi

Bao nhiêu năm làm kiếp con người

Chợt một chiều tóc trắng như vôi

Lá úa trên cao rụng đầy

Cho trăm năm vào chết một ngày

Mặt trời nào soi sáng tim tôi

Để tình yêu xay mòn thành đá cuội

Xin úp mặt bùi ngùi

Từng ngày qua mỏi ngóng tin vui

Cụm rừng nào lá xác xơ cây

Từ vực sâu nghe lời mời đã dậy

Ôi cát bụi phận này

Vết mực nào xóa bỏ không hay"

"Diễm xưa" là ca khúc gợi nhớ về mối tình đầu khó quên giữa nhạc sĩ Trình Công Sơn và nàng thơ của ông dù tuổi đã xế chiều. Bài hát này là một trong những bài hát đầu tiên trong sự nghiệp sáng tác nhạc tình của ông. “Diễm xưa” chứa đựng nhiều cảm xúc chân thật của người nghệ sĩ, trong đó có trách móc, lo lắng và hờn giận đối với cô gái mình yêu.

Nhiều người trong giới âm nhạc cho rằng, "Diễm xưa" chứa đựng hình ảnh chàng trai mòn mỏi đợi trước hình bóng của một cô gái. “Chiều nay còn mưa sao em không lại”. “Em” trong “diễm xưa” là nhân vật hoàn toàn có thật. Nàng thơ trong sáng tác này của ông là Ngô Vũ Bích Diễm - cô gái gốc Hà Nội vào Huế sinh sống cùng gia đình. Cuộc gặp gỡ ngoài ý muốn đã tạo nên những rung động đầu tiên đẹp đẽ mà lặng lẽ, và âm nhạc ra đời, cũng là lúc ông tiếp tục tôn vinh, nâng niu và bảo vệ tình yêu đẹp đẽ của đời mình.

"Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ
Dài tay em mấy thuở mắt xanh xao
Nghe lá thu mưa reo mòn gót nhỏ
Đường dài hun hút cho mắt thêm sâu
Mưa vẫn hay mưa trên hàng lá nhỏ
Buổi chiều ngồi ngóng những chuyến mưa qua
Trên bước chân em âm thầm lá đổ
Chợt hồn xanh buốt cho mình xót xa
Chiều nay còn mưa sao em không lại
Nhớ mãi trong cơn đau vùi
Làm sao có nhau, hằn lên nỗi đau
Bước chân em xin về mau
Mưa vẫn hay mưa cho đời biến động
Làm sao em nhớ những vết chim di
Xin hãy cho mưa qua miền đất rộng
Để người phiêu lãng quên mình lãng du
Chiều nay còn mưa sao em không lại
Nhớ mãi trong cơn đau vùi
Làm sao có nhau, hằn lên nỗi đau
Bước chân em xin về mau
Mưa vẫn hay mưa cho đời biến động
Làm sao em biết bia đá không đau
Xin hãy cho mưa qua miền đất rộng
Ngày sau sỏi đá cũng cần có nhau"

“Nhớ mùa thu Hà Nội” là một trong những khúc hát về Thủ đô hay nhất mọi thời đại của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Bài hát ra đời khi những tâm hồn đồng điệu gặp nhau. Với cảm hứng chủ đạo là nỗi nhớ, bài hát thể hiện sự khắc khoải khi tình đất và tình người vừa chớm nở đã phải chia xa. Trịnh Công Sơn bắt gặp “ánh mắt” Hà Nội cổ xưa, thiêng liêng, trầm mặc trong ký ức nên bài hát gợi nên một thứ tình cảm rất đỗi bình dị, thân thuộc.

Những hình ảnh thực đến từng ngóc ngách của cố đô đầy hoài niệm như cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ, phố cổ với những ngôi nhà dân gian cổ kính. Ngoài ra, cũng có những khoảnh khắc không phải Hà Nội, chẳng hạn như “bầy sâm cầm đỏ vỗ cánh bay ngang” được nhạc sĩ lồng ghép vào lời bài hát. Đây là hình ảnh một chú chim sâm cầm đang bay đi trốn rét mà cố nhạc sĩ nhìn thấy trong chuyến công tác ở Hà Nội.

"Hà Nội mùa thu
Cây cơm nguội vàng cây bàng lá đỏ nằm kề bên nhau
Phố xưa nhà cổ mái ngói thâm nâu
Hà Nội mùa thu mùa thu Hà Nội
Mùa hoa sữa về thơm từng cơn gió
Mùa cốm xanh về thơm bàn tay nhỏ
Cốm sữa vỉa hè thơm bước chân qua
Hồ Tây chiều thu
Mặt nước vàng lay bờ xa mời gọi
Màu sương thương nhớ
Bầy sâm cầm nhỏ vỗ cánh mặt trời
Hà Nội mùa thu đi giữa mọi người
Lòng như thầm hỏi tôi đang nhớ ai
Sẽ có một ngày trời thu Hà Nội trả lời cho tôi
Sẽ có một ngày từng con đường nhỏ trả lời cho tôi"

Trong số những tác phẩm âm nhạc trữ tình để đời của nhạc sĩ Trình Công Sơn, "Biển nhớ" được sáng tác khi ông 23 tuổi, được coi là nối tiếp thành công của hai kiệt tác "Diễm xưa và Hạ trắng". Bản tình ca được cho là lấy cảm hứng từ câu chuyện có thật của cố nhạc sĩ, người đầy nỗi buồn và xúc động khi ngồi nhiều đêm trên bãi biển Quy Nhơn để nhớ về người con gái Tôn Nữ Bích Khuê.

Câu hát được lặp lại nhiều lần nhất là “ngày mai em đi…” như chất chứa biết bao buồn đau của tác giả. Bởi lẽ, chính ngày mai, cô gái ấy sẽ rời xa anh mà không hẹn ngày gặp lại. Chính sự mơ mộng và quá đỗi “thơ” những câu đầu bài hát khiến người nghe chỉ biết đắm mình thưởng thức nhưng chưa đoán được ý nghĩa sâu xa. Thế nhưng có lẽ chính nhạc sĩ khi viết những câu từ này cũng trong trạng thái mơ hồ của tâm hồn, khiến bài hát mang lại sự rung động nhẹ nhàng mà đầy thổn thức.

"Ngày mai em đi
biển nhớ tên em gọi về
gọi hồn liễu rũ lê thê
gọi bờ cát trắng đêm khuya

Ngày mai em đi
đồi núi nghiêng nghiêng đợi chờ
sỏi đá trông em từng giờ
nghe buồn nhịp chân bơ vơ

Ngày mai em đi
biển nhớ em quay về nguồn
gọi trùng dương gió ngập hồn
bàn tay chắn gió mưa sang

Ngày mai em đi
thành phố mắt đêm đèn vàng
hồn lẻ nghiêng vai gọi buồn
nghe ngoài biển động buồn hơn

Hôm nào em về
bàn tay buông lối ngỏ
đàn lên cung phím chờ
sầu lên đây hoang vu"

"Hạ trắng'' là một trong những tác phẩm đầu tiên của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn khi còn chưa được khán giả biết đến và được viết khi còn là sinh viên theo học tại Trường Sư phạm Quy Nhơn. Khoảng 5 năm sau, khi tên tuổi của ông được biết đến rộng rãi hơn, bài hát càng trở nên nổi tiếng hơn. Đây là một trong những sáng tác được sánh vai với bài hát "Diễm xưa".

“Hạ trắng” giống như một bản tình ca về “những giấc mơ viển vông của cuộc đời” như cố nhạc sĩ từng miêu tả về cuộc đời mình. “Tôi chỉ là một tên hát rong đi qua miền đất này để hát lên những linh cảm của mình về những giấc mơ đời hư ảo”. Điều thú vị của ca khúc nổi tiếng này lại không hề ẩn chứa về một câu chuyện tình nào cả. Đó chỉ đơn giản là những giấc mơ của người nhạc sĩ sau cơn sốt hôn mê vào một buổi chiều hè nóng nực và những cảm xúc của ông về mối tình thân thiết giữa một đôi vợ chồng già. Vậy đó, để ta biết, dù là chất liệu gì, khi đưa vào bài hát của ông cũng đều đẹp và tình đến lạ.

"Gọi nắng trên vai em gầy, đường xa áo bay.
Nắng qua mắt buồn, lòng hoa bướm say.
Lối em đi về trời không có mây.
Đường đi suốt mùa nắng lên thắp đầy.
Gọi nắng cho cơn mê chiều nhiều hoa trắng bay.
Cho tay em dài gầy thêm nắng mai.
Bước chân em về nào anh có hay.
Gọi em cho nắng chết trên sông dài.
Thôi xin ơn đời, trong cơn mê này, gọi mùa thu tới.
Tôi đưa em về, chân em bước nhẹ, trời buồn gió cao.
Đời xin có nhau, dài cho mãi sau, nắng không gọi sầu.
Áo xưa dù nhàu cũng xin bạc đầu gọi mãi tên nhau.
Thôi xin ơn đời, trong cơn mê này, gọi mùa thu tới.
Tôi đưa em về, chân em bước nhẹ, trời buồn gió cao.
Đời xin có nhau, dài cho mãi sau, nắng không gọi sầu.
Áo xưa dù nhàu cũng xin bạc đầu gọi mãi tên nhau.
Thôi xin ơn đời, trong cơn mê này, gọi mùa thu tới.
Tôi đưa em về, chân em bước nhẹ, trời buồn gió cao.
Đời xin có nhau, dài cho mãi sau, nắng không gọi sầu.
Áo xưa dù nhàu cũng xin bạc đầu gọi mãi tên nhau."

"Xin trả nợ người” là một sáng tác nhạc sĩ Trịnh Công Sơn viết cho “người yêu kỳ lạ nhất” của mình là cô Dao Ánh, em gái của Bích Diễm. "Anh nhớ Ánh, nhớ Ánh, nhớ Ánh mà không nói được với ai. Như tiếng kêu của một loài kiến nhỏ. Làm thế nào Ánh nghe thấy… Ánh ơi, Ánh ơi, Ánh ơi, Ánh trở về buổi trưa mắt buồn, áo trắng… Rất mong thư Ánh mỗi ngày mỗi giờ mỗi tháng mỗi năm…” Với ca từ nhẹ nhàng, tha thiết đã cho thấy mối lương duyên giữa cố nhạc sĩ và cô gái Dao Ánh có vị trí như thế nào trong lòng ông.

Sau khi biết tin chị chia tay Trịnh Công Sơn, Dao Ánh viết thư an ủi nhạc sĩ và nhạc sĩ trả lời. Từ đó, tình yêu giữa hai người bắt đầu nảy nở. Tuy nhiên, tình yêu đẹp đẽ này không kéo dài được lâu. Do khoảng cách địa lý và lòng tin ngày càng suy yếu, ông đã chủ động chia tay Dao Ánh dù ngày đêm mong ngóng cô. Sau những dòng hoài niệm, có giây phút tiếc nuối khi biết Dao Ánh đã sang Mỹ lập gia đình. Hơn 20 năm sau, Dao Ánh quay lại vào năm 1993 nhưng mối quan hệ đã chấm dứt. Ông đã lấy câu chuyện tình yêu của chính mình làm nguồn cảm hứng để sáng tác một ca khúc với ca từ sâu sắc “Hai mươi năm xin trả nợ dài, trả nợ một đời em đã phụ tôi”.

"Hai mươi năm xin trả nợ người
Trả nợ một thời em đã bỏ ai
Hai mươi năm xin trả nợ dài
Trả nợ một đời em đã phụ tôi
Em phụ tôi một thời bé dại
Thơ dại ra đi
Không nhớ gì tôi
Thơ dại ra đi
Quên hết tình tôi

Hai mươi năm em trả lại rồi
Trả nợ một đời xa vắng vòng tay
Hai mươi năm vơi cạn lại đầy
Trả nợ một thời, môi vắng vòng môi
Bao nhiêu năm em nợ ngọt ngào
Trả nợ một đời chưa hết tình sâu
Bao nhiêu năm em nợ bạc đầu
Trả nợ một đời không hết tình đâu
Em phụ tôi một thời bé dại
Thơ dại ra đi không nhớ gì tôi
Thơ dại ra đi quên hết tình tôi
Bao nhiêu năm bỗng lại nhiệm màu
Trả nợ một lần quên hết tình đau
Hai mươi năm vẫn là thuở nào
Nợ lại lần này trong cõi đời nhau"

Tất cả các ca khúc của nhạc sĩ Trình Công Sơn không chỉ có nhạc và lời. Mỗi tác phẩm đều chứa đựng câu chuyện về cuộc đời ông và luôn dẫn dắt người nghe đi đến ý nghĩa cuộc đời, nhân sinh. “Một cõi đi về” là một trong những bài hát như vậy. Bài hát này chứa đựng triết lý sống sâu sắc và phản ánh một phần thế giới tâm linh của ông. Vì vậy, bài hát này có nhiều chiều sâu và là bài hát mang tính ý thức tư tưởng âm nhạc của người nhạc sĩ ở mức khá cao.

Bản thân cố nhạc sĩ cũng cho rằng đó là một bài hát lạ và nói: “viết thì viết vậy nhưng để giải thích rõ ràng thật khó”. Nhiều người chưa thể hiểu hết ý nghĩa sâu xa của bài hát này, nhưng theo nhạc sĩ, "điều quan trọng nhất là làm thế nào mở ra một con đường ngắn nhất đi từ trái tim đến trái tim của người khác mà không cần cắt nghĩa gì thêm".

"Bao nhiêu năm rồi còn mãi ra đi
Đi đâu loanh quanh cho đời mỏi mệt
Rọi suốt trăm năm một cõi đi về.
Lời nào của cây, lời nào cỏ lạ
Một chiều ngồi say, một đời thật nhẹ ngày qua
Vừa tàn mùa xuân, rồi tàn mùa hạ
Một ngày đầu thu nghe chân ngựa về chốn xa
Mây che trên đầu và nắng trên vai
Đôi chân ta đi sông còn ở lại
Con tim yêu thương vô tình chợt mỏi
Lại thấy trong ta hiện bóng con người.
Nghe mưa nơi này lại nhớ mưa xa
Mưa bay trong ta, bay từng hạt nhỏ
Trăm năm vô biên chưa từng hội ngộ
Chẳng biết nơi nao là chốn quê nhà
Đường chạy vòng quanh một vòng tiều tụy
Một bờ cỏ non một bờ mộng mị ngày xưa
Từng lời tả dương là lời mộ địa
Từng lời bể sông nghe ra từ độ suối khe.
Trong khi ta về lại nhớ ta đi
Đi lên non cao đi về biển rộng
Đôi tay nhân gian chưa từng độ lượng
Ngọn gió hoang vu thổi suốt xuân thì."

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã luôn buồn khổ vì từng người tình của mình bỏ đi “như những dòng sông nhỏ”. Những ca khúc viết về chuyện tình của chính ông khi như làn nắng cơn mưa, khi mờ ảo sương khói, khi buồn đến nao lòng. Ông từng phải thốt lên 2 chữ “đẹp quá” khi nhìn thấy Á Hậu Vân Anh tại cuộc thi tài sắc năm nào. Và sau đó dáng người này đã trở thành một phần trong ông, nguồn cảm hứng của bài hát "Tôi ơi đừng tuyệt vọng" này.

Những năm tháng bên cô gái Vân Anh bình yên đến mức cố nhạc sĩ miêu tả hạnh phúc của mình là “nhẹ nhàng, thanh thản”. Mẹ của Trịnh Công Sơn cũng rất yêu quý cô. Nhưng một ngày nọ, trong căn phòng ấm áp chứa đầy bút vẽ, tranh vẽ, rượu và nhạc cụ, không còn dấu vết nào của cô. Nỗi đau buồn của ông lắng xuống thành tuyệt vọng, càng lớn hơn với câu nói: “Đừng tuyệt vọng, tôi ơi đừng tuyệt vọng”.

"Đừng tuyệt vọng, tôi ơi đừng tuyệt vọng
Lá mùa thu rơi rụng giữa mùa đông
Đừng tuyệt vọng, em ơi đừng tuyệt vọng
Em là tôi và tôi cũng là em
Con diều bay mà linh hồn lạnh lẽo
Con diều rơi cho vực thẳm buồn thêm
Tôi là ai mà còn ghi dấu lệ
Tôi là ai mà còn trần gian thế
Tôi là ai, là ai, là ai?
Mà yêu quá đời này"

Ca khúc "Còn tuổi nào cho em" được sáng tác khi nhạc sĩ Trịnh Công Sơn mới 25 tuổi nhưng nhiều quan niệm của ông về tình yêu, cuộc sống và tình người đã đạt đến độ chín nhất định. Đây là bài hát thứ hai giống như bức thư anh gửi cho người yêu Dao Ánh - mối tình sâu nặng và dai dẳng nhất của chàng nhạc sĩ đa tình.

Mỗi bài hát ông sáng tác cho những người phụ nữ ông yêu, dù ở hoàn cảnh hay địa điểm nào, dù mỗi mối tình có sâu đậm đến đâu, đều đẹp như dải lụa dịu dàng chứa đầy tình yêu dành cho họ. Cuộc gặp gỡ ngoài ý muốn đã tạo nên những rung động đầu tiên đẹp đẽ mà lặng lẽ, và âm nhạc ra đời, cũng là lúc ông tiếp tục tôn vinh, nâng niu và bảo vệ tình yêu đẹp đẽ của đời mình.

"Tuổi nào như lá vàng úa chiều nay
Tuổi nào ngồi hát mây bay ngang trời
Tay măng trôi trên vùng tóc dài
Bao nhiêu cơn mơ vừa tuổi này
Tuổi nào ngơ ngác tìm tiếng gió heo may
Tuổi nào vừa thoáng buồn áo gầy vai
Tuổi nào ghi dấu chân chim qua trời
Xin cho tay em còn muốt dài
Xin cho cô đơn vào tuổi này
Tuổi nào lang thang thành phố tóc mây cài
Em xin tuổi nào còn tuổi nào cho nhau"

“Như cánh vạc bay” vừa có chút gì đó đẹp đẽ, vừa buồn bã, vừa có “hương thơm quyến rũ” của sự bao la, bấp bênh của cuộc sống. Giọng ca ấm áp, cao quý của ca sĩ Khánh Ly thể hiện từng ca khúc dịu dàng, nồng nàn, từ từ đưa người nghe về với xứ lạnh rừng thông, nắng, và người con gái xinh đẹp như trong trí nhớ của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.

Ca sĩ Khánh Ly cho biết ông sáng tác ca khúc này trong chuyến thăm Đà Lạt, nhớ nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã tặng cho cô bài hát này làm quà. Khi đó, nhạc sĩ đang nghỉ ngơi bên bờ một con sông nhỏ trong rừng thì tình cờ nhìn thấy một cô gái đi chân trần trên sông. Nắng vàng soi trên tóc, khắp người, gió lùa vào áo, nhà thơ đọng lại trong suy nghĩ, và từ đó chữ viết của ông trở nên “như cánh vạc bay".

"Nắng có hồng bằng đôi môi em
Mưa có buồn bằng đôi mắt em
Tóc em từng sợi nhỏ
Rớt xuống đời làm sóng lênh đênh
Gió sẽ mừng vì tóc em bay
Cho mây hờn ngủ quên trên vai
Vai em gầy guộc nhỏ
Như cánh vạc về chốn xa xôi
Nắng có còn hờn ghen môi em
Mưa có còn buồn trong mắt em

Từ lúc đưa em về
Là biết xa nghìn trùng
Suối đón từng bàn chân em qua
Lá hát từ bàn tay thơm tho
Lá khô vì đợi chờ
Cũng như đời người mãi âm u
Nơi em về ngày vui không em
Nơi em về trời xanh không em
Ta nghe từng giọt lệ
Rớt xuống thành hồ nước long lanh."

“Có một dòng sông đã qua đời” như sự thủ thỉ của người nhạc sĩ về những xúc cảm đôi lứa chia xa. Ông từng tâm sự, một lần ở Đà Lạt đi qua cây cầu bắc ngang Hồ Xuân Hương thì gặp người tình cũ đi với người yêu. Lúc đó ông nhìn xuống dòng sông chảy xiết thì thấy mình đã mất tất cả, mất cả dòng sông, cả người tình mình yêu quý.

Cho nên hình ảnh dòng sông không phải là “nàng”. Nhưng nàng đã đi qua dòng sông và người nhạc sĩ mất đi nàng, nên ông thấy mình mất cả dòng sông. Dòng sông đã không còn ý nghĩa, cái đẹp vô cùng tận phút ấy chẳng còn ý nghĩa gì.

"Mười năm xưa đứng bên bờ dậu.
Ðường xanh hoa muối bay rì rào.
Có người lòng như khăn mới thêu.
Mười năm sau áo bay đường chiều
Bàn chân trong phố xa lạ nhiều
Có người lòng như nắng qua đèo
Tóc người như dòng sông xưa ấy đã phai, đã lênh đênh biển khơi
Có lần bàn chân qua phố thấy người sóng lao xao bờ tôi

Mười năm chân bước trên đường dài
Gặp nhau không nói không nụ cười
Chút tình dường như hiu hắt bay
Mười năm khi phố khi vùng đồi
Nhìn nhau ôi cũng như mọi người
Có một dòng sông đã qua đời."

“Ca dao mẹ” là một nhạc khúc xúc động, lấy đi nước mắt và lay động trái tim hàng triệu người khi lắng nghe. Đây là một trong những tuyệt tác để đời của ông, có sự lay động mạnh mẽ và mãnh liệt khi chạm tới. Bài hát khắc họa hình ảnh những người mẹ Việt Nam anh hùng kiên cường trong kháng chiến khốc liệt, gợi lên hình ảnh hiền lương thục đức, hy sinh cả cuộc đời vì con trong thời bình.

Đó không chỉ là việc cho đi, sự hy sinh và tình yêu thương của người mẹ dành cho con là vĩnh cửu và không phai mờ theo năm tháng. "Ca dao mẹ" được cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn sáng tác và hoàn thành năm 1965. Một trong những khía cạnh trường tồn của “Ca dao mẹ” là dù thời thế có khác nhau nhưng tình yêu của người mẹ dành cho con vẫn vẹn nguyên dù trải qua hàng nghìn năm.

"Mẹ ngồi ru con đong đưa võng buồn đong đưa võng buồn

Mẹ ngồi ru con mây qua đầu ghềnh lạy trời mưa tuôn

Lạy trời mưa tuôn cho đất sợi mềm hạt mầm vun lên

Mẹ ngồi ru con nước mắt nhọc nhằn xót xa đời mình

Mẹ ngồi ru con đong đưa võng buồn năm qua tuổi mòn

Mẹ nhìn quê hương nghe con mình buồn giọt lệ ăn năn

Giọt lệ ăn năn đưa con về trần tủi nhục chung thân

Một dòng sông trôi cuốn mãi về trời bấp bênh phận người

Mẹ ngồi ru con tiếng hát lênh đênh

Mẹ ngồi ru con ru mây vào hồn

Mẹ dạy cho con tiếng nói quê hương

Mẹ nhìn con đi phút giây bàng hoàng

Mẹ ngồi ru con đong đưa võng buồn đong đưa phận mình

Mẹ ngồi ru con nghe đất gọi thầm trọn nợ lưu vong

Mẹ ngồi trăm năm như thân tượng buồn để lại quê hương

Tuổi còn bơ vơ thế giới hằn thù chiến tranh ngục tù."

Tựa đề bài hát khiến người ta phải suy nghĩ và nặng trĩu tâm tư. Đây là một trong những tác phẩm âm nhạc mà cố nhạc sĩ tìm thấy cảm hứng khi ngồi trong căn phòng nhỏ thuê ở biệt thự Bảo Lộc, nhìn ra con đường dẫn đến ngôi chùa gần đó.

"Tuổi đá buồn" là phiên bản âm nhạc của cơn mưa như trút nước kéo dài hàng tháng trời ở Bảo Lộc. Đây có thể coi là sáng tác khắc họa một hoàn cảnh con người ẩn chứa nỗi buồn vô cùng. Lời bài hát như chứa đựng những tiếng thở dài của những con người lạc lối, không biết làm cách nào để thoát khỏi vòng xoáy của cuộc đời và thời gian.

"Trời còn làm mưa

Mưa rơi mênh mang

Từng ngón tay buồn

Em mang em mang

Đi về giáo đường

Ngày chủ nhật buồn

Còn ai còn ai.

Đoá hoa hồng cài lên tóc mây

Ôi đường phố dài lời ru miệt mài

Ngàn năm ngàn năm

Ru em nồng nàn

Ru em nồng nàn

Trời còn làm mây

Mây trôi lang thang

Sợi tóc em bồng

Trôi nhanh trôi nhanh

Như dòng nước hiền

Ngày chủ nhật buồn

Còn ai còn ai."

“Em hãy ngủ đi” là một trong những sáng tác hát ru nổi tiếng của ông. Ông cho biết khi phỏng vấn với báo, “ru em” nhưng thực chất là tự ru mình, để thanh lọc tâm hồn, làm cho mình sạch hơn, không còn vướng bận oán hờn nào cả.

Lời ru của một kẻ lãng du xoa dịu nỗi niềm trong mỗi người. Nữ ca sĩ Khánh Ly cất giọng đưa người nghe vào giấc ngủ cô đơn, như chính nhạc sĩ họ Trịnh tự ru đời, ru mình vậy đấy.

"Rừng đã cháy và rừng đã héo

Em hãy ngủ đi

Rừng đã khô và rừng đã tàn

Em hãy ngủ đi

Ngủ đi em đôi môi lửa cháy

Ngủ đi em mi cong cỏ mượt

Ngủ đi em tay xanh ngà ngọc

Ngủ đi em tóc gió thôi bay

Đời đã khép và ngày đã tắt

Em hãy ngủ đi

Đời mãi đêm và ngày mãi buồn

Em hãy ngủ đi.

Đồi đứng bóng và đồi thắp nắng

Em hãy ngủ đi

Mặt đất im mặt trời cúi nhìn

Em hãy ngủ đi"