I. Kiến thức cơ bản

Câu 1 (trang 27 sgk Ngữ văn 6 tập 2): đọc đoạn trích

Câu 2 (trang 27 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

a, Đoạn 1: Dế Choắt gầy gò, ốm yếu, đáng thương

Đoạn 2: Cảnh tượng thiên nhiên thơ mộng, hùng vĩ của vùng sông nước Cà Mau

Đoạn 3: Vẻ đẹp và sức sống trỗi dậy của cây gạo

b, Những từ ngữ, hình ảnh nổi bật:

- Đoạn 1: gầy gò, lêu nghêu, bè bè, nặng nề, ngẩn ngẩn, ngơ ngơ...

- Đoạn 2: bủa giăng chi chít, mạng nhện, trời xanh, nước xanh, rì rào bất tận, mênh mông, ầm ầm

- Đoạn 3: chim ríu rít, tháp đèn khổng lồ, ngàn ngọn lửa, ngàn ánh nến trong xanh...

=> Người viết cần năng lực quan sát tỉ mỉ, tưởng tượng phong phú, so sánh, nhận xét chính xác, đa dạng...

c, Câu văn có sự liên tưởng, so sánh độc đáo

- “Cái chàng Dế Choắt... như một gã nghiện thuốc phiện”; “Đã thanh niên... như người cởi trần mặc áo gi-lê”

- “...kênh rạch chằng chịt như mạng nhện”; “ cá nước bơi...như người bơi ếch”; “rừng đước...cao ngất như hai dãy trường thành”

- “cây gạo sừng sững như tháp đèn khổng lồ...”, hàng ngàn... ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh”

=> Các hình ảnh tưởng tượng và so sánh đều đặc sắc vì nó thể hiện được chân thực, tinh tế đối tượng được miêu tả. Gợi liên tưởng thú vị, độc đáo.

Tác giả phải quan sát tỉ mỉ, kĩ lưỡng, tưởng tượng phong phú mới có thể viết được như thế.

Câu 3 (trang 28 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Đoạn văn của Đoàn Giỏi bị lược đi một số từ như:

+ ầm ầm, như thác, nhô lên hụp xuống như người bơi ếch.

- Những chữ bị lược đi là những động từ mạnh, hình ảnh ấn tượng, thú vị, nếu loại bỏ đi những chữ đó đoạn văn sẽ mất đi sự sinh động, độc đáo.

LUYỆN TẬP

Bài 1 (trang 28 sgk ngữ văn 6 tập 2):

a, Thứ tự, vị trí của các từ, ngữ:

- Mặt hồ sáng long lanh

- Cầu Thê Húc màu son

- Đền Ngọc Sơn

- Gốc đa già, rễ lá xum xuê

- Tháp Rùa xây trên gò đất giữa hồ

b, Tác giả quan sát từ xa và trên cao để bao quát Hồ Gươm, sau đó tập trung miêu tả những hình ảnh nổi bật như mái đền, gốc đa.

- Hình ảnh và màu sắc mang nét cổ kính, trầm tư.

Bài 2 (trang 29 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Hình ảnh miêu tả chú Dế Mèn thân hình đẹp, cường tráng:

+ Rung rinh màu nâu bóng mỡ

+ Đầu to nổi tảng rất bướng

+ Răng đen nhánh, nhai ngoàm ngoạp

+ Sợi râu dài, uốn cong hết sức hùng dũng

- Tính tình, điệu bộ của Mèn:

+ Trịnh trọng, khoan thai.

+ Hùng dũng

+ Rất bướng

Bài 3 (trang 29 skg ngữ văn 6 tập 2):

Đặc điểm về phòng học của em:

- Không gian phòng học rộng rãi, thoáng mát

+ Màu sơn tường là tím ánh hồng

+ Có 2 cửa sổ kính, rèm treo cửa màu kem tươi

+ Giá đựng sách treo tường ngăn nắp

+ Góc học tập gần ngay cửa sổ

+ Bên cạnh bàn học là chiếc giường tầng

Điểm nổi bật nhất trong căn phòng:

+ Có nhiều cuốn sách thú vị

+ Trên tường có trang trí

+ Trên bậu cửa sổ và giá đựng sách đều có cây xanh

Bài 4 (trang 29 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Nếu tả lại và liên tưởng cảnh buổi sáng trên quê hương:

- Mặt trời đỏ rực như quả cầu lửa

- Bầu trời như tấm thảm lụa xanh trong khổng lồ

- Những hàng cây như thắp nến hai hàng

- Núi đồi nhấp nhô như những chiếc gai khổng lồ

- Những ngôi nhà như những chiếc tổ chim cu

Bài 5 (trang 29 sgk Ngữ văn 6 tập 2):

Nếu bạn là người yêu thiên nhiên và thích khám phá thì rừng Cúc Phương chính là điểm đến lý tưởng. Với vẻ đẹp và sự phong phú của hệ sinh thái rừng nguyên sinh miền nhiệt đới còn nguyên vẹn sẽ mang lại nhiều điều thú vị cho người thăm quan. Nhìn từ xa cả khu rừng xanh kín một màu như tấm thảm mềm mại khổng lồ lơ lửng dưới bầu trời xanh thẳm. Bước chân vào rừng cảm giác bầu không khí sạch và mát mẻ khiến ta cứ muốn bước vào sâu nữa để thỏa chí tò của mình. Càng tiến vào trung tâm rừng, nhiều cây cổ thụ cao lớn thân to bằng mấy người ôm trở thành những cột trụ vững chãi cho “chị em” nhà dây leo trang trí bên ngoài. Cây gỗ nơi đây hầu như đều có tuổi thọ hàng chục năm nên tán rộng vừa đủcho một vài tia nắng ham chơi rớt xuống nền đất loang lổ. Thỉnh thoảng một vài chú sóc nhỏ bạo dạn chuyền cành, mấy chú cáo cũng đưa mắt dụt dè tìm nơi trốn... Rừng cứ thế tự nhiên, gần gũi và đáng nhớ biết nhường nào!

Phần I: QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ

Câu 1 (trang 27 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Hãy đọc các đoạn văn dưới đây:

Đoạn 1:

a) Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ.

(Tô Hoài)

Đoạn 2:

Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. Tiếng rì rào bất tận của những khi rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối […]. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

(Đoàn Giỏi)

Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim ríu rít. Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều lóng lánh, lung linh trong nắng. Chào mào, sáo sậu, sáo đen,… đàn đàn lũ luc bay đi bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó gọi nhau, trò chuyện, trêu ghẹo và tranh cãi nhau, ồn mà vui không thể tưởn được. Ngày hội mùa xuân đấy!

(Vũ Tú Nam)

Câu 2 (trang 28 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Trả lời các câu hỏi

a) Mỗi đoạn văn trên giúp em hình dung được những đặc điểm nổi bật gì của sự vật và phong cảnh được miêu tả?

b) Những đặc điểm nổi bật đó thể hiện ở những từ ngữ và hình ảnh nào? Để viết được các đoạn văn trên, người viết cần có năng lực gì?

c) Hãy tìm những câu văn có sự liên tưởng và so sánh trong mỗi đoạn. Sự tưởng tượng và so sánh ấy có gì độc đáo?

Lời giải chi tiết:

a)

- Đoạn 1: Tái hiện lại hình ảnh ốm yếu, tội nghiệp của chú Dế Choắt.

- Đoạn 2: Đặc tả quang cảnh vừa đẹp thơ mộng vừa mênh mông, hùng vĩ của sông nước Cà Mau

- Đoạn 3: Miêu tả hình ảnh đầy sức sống của cây gạo vào mùa xuân.

b) Những đặc điểm trên được thể hiện qua các hình ảnh và từ ngữ trong mỗi đoạn:

- Đoạn 1: gầy gò, lêu nghêu, bè bè, nặng nề, ngẩn ngẩn ngơ ngơ.

- Đoạn 2: Giăng chi chít như mạng nhện, trời xanh, nước xanh, rừng xanh, rì rào bất tận, mênh mông, ầm ầm như thác.

- Đoạn 3: Chim ríu rít, cây gạo - tháp đèn khổng lồ, ngàn hoa lửa, ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh.

=> Để viết được các đoạn văn trên người viết cần có năng lực: quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét.

c) Những câu văn có sự tưởng tượng và so sánh trong các đoạn văn:

- Như gã nghiện thuốc phiện, như người cởi trần mặc áo ghi-lê.

- Như mạng nhện, như thác, như người bơi ếch, như dãy trường thành vô tận.

- Như tháp đèn, như ngọn lửa, như nến xanh ...

=> Các hình ảnh so sánh, tưởng tượng, liên tưởng trên đều đặc sắc vì nó thể hiện đúng, rõ hơn về đối tượng và gây bất ngờ, lí thú cho người đọc.

Trả lời câu 3 (trang 27 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Đoạn văn sau đây của Đoàn Giỏi đã bị lược đi một số chữ:

Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước (...) đổ ra biển ngày đêm (...), cá nước bơi hàng đàn đen trũi (...) giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất (...).

Em hãy so sánh với đoạn nguyên văn ở mục 1 đoạn 2 SGK- tr 27 để chỉ ra đoạn này đã bỏ đi những chữ gì? Những chữ bị bỏ đó đã ảnh hưởng đến đoạn văn miêu tả này như thế nào?

Lời giải chi tiết:

- Những chữ bị bỏ đi là: ầm ầm, như thác, nhô lên hụp xuống như người bơi ếch, như hai dãy trường thành vô tận.

- Những chữ bị bỏ đi đều là động từ, tính từ, những so sánh, liên tưởng và tưởng tượng, khi bỏ đi làm cho đoạn văn trở nên chung chung và khô khan, không sinh động, gợi cảm.

Phần II: LUYỆN TẬP

Trả lời câu 1 (trang 28 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

a) Cho các từ, ngữ: gương bầu dục, mảnh kính, cong cong, uốn, lấp ló, xám xịt, cổ kính, xanh um, xanh biếc. Hãy lựa chọn năm từ ngữ thích hợp để điền vào những chỗ trống trong ngoặc đơn ở đoạn văn sau:

Nhà tôi cách Hồ Gươm không xa. Từ trên gác cao nhìn xuống, hồ như một chiếc (1…) lớn, sáng long lanh.

Cầu Thê Húc màu son, (2…) như con tôm, dẫn bào đền Ngọc Sơn. Mái đền (3…) bên gốc đa già, rễ lá xum xuê. Xa một chút là Tháp Rùa, tường rêu (4…), xây trên gò đất giữa hồ, cỏ mọc (5…)

(Ngô Quân Miện)

b) Trong đoạn văn miêu tả quang cảnh Hồ Gươm trên đây tác giả đã quan sát và lựa chọn những hình ảnh đặc sắc và tiêu biểu nào?

Lời giải chi tiết:

a) * Đoạn văn sau khi điền lại như sau:

Nhà tôi ở cách hồ Gươm không xa. Từ trên gác cao nhìn xuống, hồ như một chiếc gương bầu dục lớn, sáng long lanh.

Cầu Thê Húc màu son, cong cong như con tôm dẫn vào đền Ngọc Sơn. Mái đền lấp ló bên gốc đa già, rễ lá xum xuê. Xa một chút là Tháp Rùa, tường rêu cổ kính, xây trên gò đất giữa hồ, cỏ mọc xanh um.

b) Tác giả đã quan sát và lựa chọn được những hình ảnh tiêu biểu, đặc sắc, đó là:

- Mặt hồ... sáng long lanh

- Cầu Thê Húc màu son...

- Đền Ngọc Sơn, gốc đa già, rễ lá xum xuê.

- Tháp rùa xây trên gò đất giữa hồ.

Trả lời câu 2 (trang 29 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Ở đoạn văn sau đây, nhà văn Tô Hoài tập trung miêu tả một chú Dế mèn có thân hình đẹo, cường tráng nhưng tính tình rất ương bướng, kiêu căng. Những hình ảnh tiêu biểu và đặc sắc nào đã làm nổi bật điều đó?

Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng. Tôi lấy làm hãnh diện với bà con về cặp râu ấy lắm. Cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.

(Tô Hoài)

Lời giải chi tiết:

- Hình ảnh miêu tả chú Dế Mèn thân hình đẹp, cường tráng:

+ Rung rinh màu nâu bóng mỡ

+ Đầu to nổi tảng rất bướng

+ Răng đen nhánh, nhai ngoàm ngoạp

+ Sợi râu dài, uốn cong hết sức hùng dũng

- Tính tình, điệu bộ của Mèn:

+ Trịnh trọng, khoan thai.

+ Hùng dũng

+ Rất bướng

Trả lời câu 3 (trang 29 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Em hãy quan sát và ghi chép lại những đặc điểm ngôi nhà hoặc căn phòng em ở. Trong những đặc điểm đó, đặc điểm nào là nổi bật nhất?

Lời giải chi tiết:

Đặc điểm về phòng học của em:

- Không gian phòng học rộng rãi, thoáng mát

+ Màu sơn tường là tím ánh hồng

+ Có 2 cửa sổ kính, rèm treo cửa màu kem tươi

+ Giá đựng sách treo tường ngăn nắp

+ Góc học tập gần ngay cửa sổ

+ Bên cạnh bàn học là chiếc giường tầng

Điểm nổi bật nhất trong căn phòng:

+ Có nhiều cuốn sách thú vị

+ Trên tường có trang trí

+ Trên bậu cửa sổ và giá đựng sách đều có cây xanh

Trả lời câu 4 (trang 29 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Nếu tả lại quang cảnh một buổi sáng trên quê hương em thì em sẽ liên tưởng và so sánh các hình ảnh, sự vật sau đây với những gì?

- Mặt trời

- Bầu trời

- Những hàng cây

- Núi (đồi)

- Những ngôi nhà đẹp

Lời giải chi tiết:

Có thể so sánh như sau:

- Mặt trời như một quả cầu lửa

- Bầu trời trong sáng mát mẻ như một que kem

- Những hàng cây như những hành quân

- Núi như chiếc bút úp khổng lồ ...

Trả lời câu 5 (trang 29 sgk Ngữ Văn 6 Tập 2):

Hãy viết một đoạn văn tả quang cảnh một dòng sông, hay khu rừng mà em có dịp quan sát.

Lời giải chi tiết:

Tham khảo đoạn văn:

Nhà em nằm bên bờ sông Mã, con sông đã gắn biết bao kỉ niệm với tuổi thơ của em. Mỗi buổi sớm mùa thu thức dậy, màu nước sông trong xanh khiến con người có cảm giác dễ chịu vô cùng. Mặt nước tĩnh lặng, chảy êm đềm, thỉnh thoảng có tiếng tí tách của những chú tôm vọt lên mặt nước. Con sông uốn khúc, bao quanh làng. Bên bờ bắc, luỹ tre xanh ngả mình soi bóng xuống mặt gương khổng lồ. Ánh nắng lung linh toả sắc vàng cả dòng sông.

A. Kiến thức trọng tâm

I. Quan sát, tưởng tượng, so sánh, và nhận xét trong văn miêu tả.

1. Đọc và tìm hiểu

2. Trả lời câu hỏi

a. Đặc điểm nổi bật của sự vật và phong cảnh được miêu tả:

Đoạn 1: Hình ảnh ốm yếu, tội nghiệp của Dế Choắt
Đoạn 2: Cảnh đẹp thơ mộng, mênh mông hùng vĩ của sông nước Cà Mau.
Đoạn 3: Hình ảnh đầy sức sống của cây gạo vào mùa xuân.
b. Những hình ảnh, từ ngữ thể hiện điểm nổi bật:

Đoạn 1: Người gầy gò, dài lêu nghêu , cánh ngắn củn, hở cả mạng sườn, càng bè bè, râu ria cụt, mặt mũi ngẩn ngẩn ngơ ngơ.

Đoạn 2 : Sông ngòi, kênh rạch bủa giăng chi chít như mạng nhện , trời xanh , nước xanh , sắc xanh cây lá , rì rào bất tận của rừng cây , tiếng sóng , " Dòng sông Năm Căn ... hai dãy trường thành vô tận"

Đoạn 3 : Cây gạo sừng sững ... ngọn nến trong xanh , chào mào , sáo sậu ... ồn mà vui.

c. Những câu văn có sự liên tưởng và so sánh trong mỗi đoạn.

Đoạn 1: Người gầy gò và dài lêu khêu như một gã nghiện thuốc phiện; cánh ngắn củn như người cởi trần mặc áo ghi lê
=>Gợi lên hình ảnh một chú Dế choắt đi đứng xiêu vẹo, lờ đờ, ngật ngưỡng…trông rất thảm hại.

Đoạn 2: Nước đổ như thác; cá bôi như người bơi ếch; rừng đước như hai dãy trường thành vô tận
=>Tạo nên sự mênh mông, hùng vĩ của dòng sông và rừng đước.

Đoạn 3: Cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ, hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ánh lửa hồng, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh.
=> gợi hình ảnh cây gạo lung linh rực rỡ.

=>Tác dụng của sự so sánh trong văn miêu tả là tạo nên sự sinh động, giàu hình tượng mang đến sự thú vị.

3. Ghi nhớ

Muốn miêu tả được, trước hết người ta phải biết quan sát, rồi từ đó nhận xét, liên tưởng, tưởng tượng, ví von, so sánh…để làm nổi bật ên những đặc điểm tiêu biểu của sự vật.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1: Trang 28,29 sgk Ngữ văn 6 – tập 2

Điền các từ ngữ: gương bầu dục, mảnh kính, cong cong, uốn, lấp ló, xám xịt, cổ kính, xanh um, xanh biếc. Hãy chon năm từ thích hợp để điền vào những chỗ trống trong ngoặc đơn ở đoạn văn sau:

"Nhà tôi cách Hồ Gươm không xa. Từ trên gác cao nhìn xuống, hồ như một chiếc(1 ....................) lớn, sáng long lanh.

Cầu Thê Húc màu son,(2 ..............) như con tôm, dẫn vào đền Ngọc Sơn. Mái đền (3......... ) bên gốc đa già, rễ lá xum xuê. Xa một chút là Tháp Rùa, tường rêu (4........), xây trên gò đất giữa hồ, cỏ mọc (5 ..........)."

(Theo Ngô Quân Miện)

Bài làm:

Điền từ như sau:
"Nhà tôi cách Hồ Gươm không xa. Từ trên gác cao nhìn xuống, hồ như một chiếc gương bầu dục lớn, sáng long lanh.
Cầu Thê Húc màu son, cong cong như con tôm, dẫn vào đền Ngọc Sơn. Mái đền xám xịt bên gốc đa già, rễ lá xum xuê. Xa một chút là Tháp Rùa, tường rêu cổ kính, xây trên gò đất giữa hồ, cỏ mọc xanh um."

Câu 2: Trang 29 sgk, Ngữ văn 6 – tập 2
Trong đoạn văn sau đây, nhà văn Tô Hoài tập trung miêu tả chú Dế Mèn có thân hình đẹp, cường tráng nhưng tính cách rất ương bướng, kiêu căng. Tìm những hình ảnh tiêu biểu và đặc sắc đã làm nổi bật điều đó:
" Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng. Tôi lấy làm hãnh diện với bà con về cặp râu ấy lắm. Cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu."
(Tô Hoài)

Bài làm:
Hình ảnh tiêu biểu về vẻ đẹp cường tráng của Dế Mèn: Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ…, đầu to nổi tảng…, răng đen nhánh…, râu dài và uốn cong…
Hình ảnh Dế Mèn ương bướng, kiêu căng: Lấy làm hãnh diện…, chốc chốc lại trịnh tọng …vuốt râu…

Câu 3: Trang 29 sgk Ngữ văn 6 – tập 2
Em hãy quan sát và ghi chép lại những đặc điểm ngôi nhà hoặc căn phòng em ở. Trong những đặc điểm đó, đặc điểm nào là nổi bật nhất?
Tuỳ vào đặc điểm của ngôi nhà hoặc căn phòng mình đang ở mà mỗi người lại có thể lựa chọn những đặc điểm riêng (của nơi mình ở) để mà miêu tả. Chú ý những điểm nổi bật cần lưu ý là: màu sơn, khung cửa sổ, góc học tập, cách bố trí nội thất trong phòng, ...
Bài làm:
Gợi ý miêu tả ngôi nhà của em:
Là một căn nhà hai tầng được phủ lớp sơn màu xanh non.
Nhà hướng về hướng Đông, nằm gần cạnh con sông Lam
Nhà gồm có 3 phòng ngủ, một phòng khách và phòng bếp.
Trước sân nhà có nhiều các loại cây cảnh và hoa
Gian chính giữa ngôi nhà là phòng khách với bộ salon trắng đen và chiếc tủ đặt ti vi.
Đi vào là căn bếp của mẹ với nhiều dụng cụ nấu ăn được bày biện đẹp mắt.
Hai phòng ngủ của hai chị em ở trên tầng hai được sơn màu hồng ….
Trong số những đặc điểm trên, đặc điểm nổi bật đó là:
Là một căn nhà hai tầng được phủ lớp sơn màu xanh non
Trước sân nhà có nhiều các loại cây cảnh và hoa…

Câu 4: Trang 29 sgk Ngữ văn 6 – tập 2
Nêu lại quang cảnh một buổi sáng trên quê hương em thì em sẽ liên tưởng và so sánh các hình ảnh, sự vật sau đây với những gì?
Mặt trời
Bầu trời
Những hàng cây
Núi (đồi)
Những ngôi nhà
Bài làm:
Nếu nêu lại quang cảnh một buổi sáng ở quê hương em thì em sẽ liên tưởng và so sánh các hình ảnh, sự vật dưới đây như:
Mặt trời như một quả lòng đỏ trứng gà từ từ nhô lên cao.
Bầu trời trong xanh không một gợn mây
Những cành cây đung đưa nhẹ nhàng theo những làn gió thổi từ sông lên.
Núi sừng sững uy nghiêm đón những tia nắng đầu tiên của ngày mới.
Những ngôi nhà như được dát vàng dưới nắng.

Câu 5: Trang 29 sgk Ngữ văn 6 - tập 2
Đề luyện tập
Từ bài sông nước Cà Mau của Đoàn Giỏi, hãy viết một đoạn văn tả lại cảnh một dòng sông, hay khu rừng mà em đã có dịp quan sát. (chú ý nêu lên những đặc điểm nổi bật của dòng sông hoặc khu rừng mà em miêu tả)?
Bài làm:
Quê nội tôi nằm cạnh bên dòng sông Lam hiền hòa. Vì vậy, nó như là một kỉ niệm gắn liền với kí ức tuổi thơ tôi. Sông Lam cũng chỉ là một dòng sông nhỏ nhưng nó khiến bao người xa quê lại muốn quay về và tôi cũng như vậy.
Có lẽ, sông Lam đẹp nhất vào buổi bình minh sáng sớm. Dòng sông lúc ấy vừa êm đềm, vừa được dát vàng của ánh nắng bình minh. Đứng trên ban công nhà nội nhìn xuống, dòng sông lúc ấy không khác gì một thiếu nữ mặc áo kim sa lấp lánh. Giữa dòng sông, lác đác đôi ba chiếc thuyền bé đi đánh cá, thi thoảng nghe tiếng gõ mạn thuyền cũng rất vui tai. Hai bên bờ sông là những bãi ngô, bãi dâu xanh mơn mởn cũng dần vươn lên đón ánh bình minh. Buổi sáng ở đây nó bình yên đến lạ.
Chiều chiều, những làn gió thổi từ sông lên mát rượi, dưới sông lũ nhóc quê tôi đang trêu đùa, hò hét làm náo loạn lên cả một khúc sông. Mặt trời xuống núi, mặt sông như rộng thêm ra, cảnh vật nhòa dần. Trên đầu, vòm trời bát ngát điểm muôn vàn ngôi sao li ti, nhấp nháy. Sông Lam vẫn thức, vẫn mải miết trôi xuôi để hòa vào biển lớn.

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN CẦN NẮM VỮNG

1. Vai trò, tác dụng của quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong vãn miêu tả.

2. Hình thành các kĩ năng trên khi nhận diện các đoạn văn, bài văn miêu tả và khi thực hành viết kiểu bài này.

II. HƯỚNG DẪN TÌM HIỂU BÀI

1. Đọc 3 đoạn văn trong SGK.

2. Trả lời các câu hỏi:

a) Mỗi đoạn văn giúp người đọc hình dung được những đặc điểm nổi bật:

- Đoạn 1: hình ảnh chàng Dế Choắt gầy gò, ốm yếu, đáng thương.

- Đoạn 2: quang cảnh thơ mộng và hùng vĩ của vùng sông nước Cà Mau - Năm Căn.

- Đoạn 3: sức sống của cây gạo và mùa xuân tươi đẹp.

b) Những đặc điểm nổi bật đó được thể hiện ở những từ ngữ, hình ảnh:

- Đoạn 1: gầy gò, lêu nghêu, bè bè, nặng nề, ngẩn ngẩn ngơ ngơ...

- Đoạn 2: bủa giăng chi chít như mạng nhện, trời xanh, nước xanh, rừng xanh, rì rào bất tận, mênh mông, ầm ầm, như thác...

- Đoạn 3: chim ríu rít, cây gạo - tháp đèn khổng lồ, ngàn bông hoa - ngàn ngọn lửa, ngàn búp nõn - ngàn ánh nến trong xanh...

Để tả được như trên, người viết cần có những năng lực cơ bản: quan sát tinh tế, tưởng tượng phong phú, so sánh đa dạng và nhận xét chính xác.

c) Tìm những câu văn có sự liên tưởng, tưởng tượng và so sánh trong các đoạn. Chỉ ra sự độc đáo.

- Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện ; Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê...

- Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện ; Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng ; Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

- Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều lóng lánh, lung linh trong nắng.

Các hình ảnh tưởng tượng và so sánh ấy đều rất đặc sắc vì nó thể hiện vừa chân thực, vừa tinh tế về đối tượng được miêu tả và mở ra những liên tưởng lí thú cho người đọc. Phải quan sát kĩ càng và tưởng tượng phong phú, các tác giả mới có thể viết được như vậy.

3. So sánh đoạn văn của Đoàn Giỏi, với đoạn nguyên văn (mục 1 đoạn 2) những từ, ngữ đã bị lược bỏ là:

- ầm ầm

- như thác

- nhô lên hụp xuống như người hơi ếch

Những chữ bị lược đi hoặc là động từ mạnh, hoặc là hình ảnh so sánh ấn tượng. Nếu thiếu những chữ đó, đoạn văn miêu tả sẽ không còn vẻ đẹp của sự sinh động do khả năng liên tưởng và tưởng tượng mà các từ bị lược đi có thể gợi ra.

III. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP

Câu 1. a) Trong đoạn văn miêu tả quang cảnh Hồ Gươm, tác giả đã quan sát và lựa chọn những hình ảnh đặc sắc và tiêu biểu:

- mặt hồ sáng long lanh

- cầu Thê Húc màu son

- đền Ngọc Sơn

- gốc đa già, rễ lá xum xuê

- Tháp Rùa xây trên gò đất giữa hồ.

b) Những từ thích hợp có thể đặt vào chỗ trống trong ngoặc đơn là những từ chỉ tính chất và đặc điểm nổi bật của Hồ Gươm. Có thể điền như sau:

- hồ như một chiếc gương lớn

- cong cong như con tôm

- Mái đền lấp ló bên gốc đa già

- tường rêu cổ kính

- cỏ mọc xanh um.

Câu 2. Đọc đoạn văn của Tô Hoài, có thể tìm những hình ảnh tiêu biểu và đặc sắc làm nổi bật thân hình đẹp, cường tráng nhưng tính tình ương bướng kiêu căng của Dế Mèn:

- Rung rinh, bóng mỡ

- Đầu to, nổi từng tảng

- Răng đen nhánh, nhai ngoàm ngoạp

- Râu dài, uốn cong

- Trịnh trọng, khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.

Câu 3. Quan sát và ghi chép những đặc điểm nổi bật nhất của ngôi nhà hoặc căn phòng của em. Chú ý:

- Hình thức bên ngoài

- Đồ đạc và cách bài trí bên trong...

Câu 4. Nếu tả lại quang cảnh buổi sáng trên quê hương, có thể liên tưởng và so sánh:

- Mặt trời (quả cầu lửa khổng lồ)

- Bầu trời (chiếc lồng bàn tím phớt)

- Hàng cây (hàng quân xanh chỉnh tề)

- Núi (đồi) (bát úp, mâm xôi)

- Những ngôi nhà (chấm sáng nhấp nhô).

Câu 5. Từ bài Sông nước Cà Mau của Đoàn Giỏi, viết một đoạn văn tả lại quang cảnh một dòng sông, hay khu rừng đã gặp. Chú ý miêu tả từ xa đến gần hoặc ngược lại, đặc tả những chi tiết đáng chú ý và gây được ấn tượng nhất.

I. QUAN SÁT, TƯỞNG TƯỢNG, SO SÁNH VÀ NHẬN XÉT TRONG VĂN MIÊU TẢ

Câu 1: Đọc kĩ các đoạn văn đã cho trong SGK.

Câu 2: Suy nghĩ và trả lời các câu hỏi:

a. Mỗi đoạn văn giúp ta hình dung được những dặc điểm nổi bật gì của sự vật và phong cảnh được miêu tả?

Đoạn thứ nhất giúp ta hình dung ra các thân hình ốm o, gầy còm, xấu xí mất cân đối của Dế Choắt.

Đoạn thứ hai giúp ta hình dung ra cảnh thiên nhiên hoang dã, giàu sức sống của vùng Cà Mau nhiều kênh rạch, sông ngòi, luôn rì rào tiếng rừng, tiếng biển, và ngút ngàn một màu xanh của nước, của trời, của cây lá.
Đoạn thứ ba giúp ta hình dung ra hình ảnh cây gạo đang trổ hoa, lá vào mùa xuân và là nơi hội tụ đông vui của rất nhiều loài chim như chào mào, sáo sậu, sáo đen.

b. Những đặc điểm đó nổi bật qua nhiều từ ngữ và hình ảnh:

Ở đoạn thứ nhất: gầy gò, dài lêu nghêu như một gã nghiên thuốc phiện, cánh ngắn củn, hở sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê, càng bè bè, nặng nề, râu cụt có một mẩu, mặt mũi ngẩn ngẩn ngơ ngơ.
Ở đoạn thứ hai: bủa giăng chi chít như mạng nhện, trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, toàn sắc xanh cây lá, tiếng rì rào bất tận của rừng, tiếng rì rào của biển vọng về, mênh mông ầm ầm, đổ ra biển như thác, cá hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.
ở đoạn thứ ba: gọi đến, ríu rít, sừng sững như một tháp đèn khổng lồ, hàng ngàn ngọn lửa hồng, hàng ngàn ánh nến trong xanh, long lanh, lung linh, đàn đàn lũ lũ bay tới bay về, lượn lên lượn xuống, trò chuyện, trêu ghẹo, tranh cãi, ồn ào, ngày hội mùa xuân.
• Để viết được các đoạn văn trên người viết phải biết quan sát, nhận xét, liên tưởng, tưởng tượng, so sánh, ví von và biết dùng những từ ngữ thật chính xác, thật tinh tế.

c. Những câu văn có sự liên tưởng và so sánh trong ba đoạn trên:

- sông ngòi, kênh rạch bủa giăng chi chít như mạng nhện, nước ầm ầm đổ ra biển, ngày đêm như thác.

- cá nước bơi hàng đàn đen trùi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch

giữa đầu sóng trắng.

- rừng đước dựng lên cao ngất như hai dăy trường thành vô tận.

- cây gạo sừng kững như một tháp đèn khổng lồ

- hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng.

- hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh.

- ngày hội mùa xuân đấy.

• Sự so sánh và liên tưởng có nhiều vẻ độc đáo:

Ví dụ: Cách so sánh kênh rạch sông ngòi giông như mạng nhện. ảnh mạng nhện đủ gợi cho ta thấy sự chằng chịt, sự đan chen của các nhánh kênh rạch, sông ngòi.

Cách so sánh cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ mà hoa lửa, búp non là nến xanh cũng là một cách so sánh thật mới lạ, thật sáng tạo

Câu 3. Đoạn văn của Đoàn Giỏi đã bị lược đi các chữ: ầm ầm, như thác, nhô lên hụp xuống như người bơi ếch, như hai dãy trường thành vô tận.

Những chữ bị bỏ đi đó làm cho cảnh vật được miêu tả trở nên kém Cụ thể, kém sinh động, kém sức hấp dẫn, kém sức gợi cảm.

Chú ý:

Muốn miêu tả được, trước hết người ta phải biết quan sát, rồi từ đó nhận xét, liên tưởng, tưởng tượng, ví von, so sánh... để làm nổi bật lên những đặc điểm tiêu biểu của sự vật.

II. LUYỆN TẬP

Câu 1: Đoạn văn sau đây miêu tả hồ Gươm. Tác giả đã quan sát và đã chọn những hình ảnh đặc sắc và tiêu biểu nào?
Cho các từ ngữ sau đây: gương bầu dục, mảnh kính, cong cong, uôn, lấp ló xám xịt, cổ kính, xanh um, xanh biếc. Hãy lựa chọn năm từ ngữ thích hợp để điền vào các ô trông từ 1 đến 5 trong ngoặc.

"Nhà tôi cách Hồ Gươm không xa. Từ trên gác cao nhìn xuống, hồ như một chiếc (1...) lớn, sáng long lanh.

Cầu Thê Húc màu son, (2...) như con tôm, dẫn vào đền Ngọc Sơn. Mái đền (3...) bên gốc đa già, rễ lá xum xuê. Xa một chút là Tháp Rùa, tường rêu (4...), xây trên gò đất giữa hồ, cỏ mọc (5...)."

- Trả lời: Trong đoạn văn trên tác giả đã quan sát và lựa chọn những hình ảnh đặc sắc và tiêu biểu sau: hình ảnh mặt hồ như chiếc gương bầu dục lớn, sáng long lanh; cầu Thê Húc màu son cong cong như con tôm; mái đền cổ kính bên gốc đa già rễ lá xum xuê; Tháp Rùa, tường rêu rêu xám xịt xây trên gò đất giữa hồ, cỏ mọc xanh um.

Câu 2. Những hình ảnh tiêu biểu và đặc sắc làm nổi bật

- Thân hình đẹp, cường tráng của Dế Mèn

Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Hai răng to đen nhánh

- Tính tình ương bướng kiêu căng:

Đầu tôi to và nổi từng tảng, rất bướng. Sợi râu tôi dài một vẻ rất đỗi hùng tráng. Tôi lấy làm hãnh diện... về cặp râu ấy lắm. Cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.

Câu 3. Quan sát và ghi chép lại những đặc điểm ngôi nhà đang ở: (vài nét

gợi ý)

Ngôi nhà xây : tường gạch, mái lợp tôn.

Tường quét vôi màu vàng.
Chiều ngang chừng bốn mét, chiều dài chừng mười sáu mét.
Cửa ra vào và cửa sổ đều có khung sắt lắp kính nên căn nhà luôn sáng sủa.
Nền nhà lát gạch men màu nâu, luôn sạch bóng.
Căn nhà chia làm ba phòng. Phòng ngoài cùng là phòng khách có kê một cái tủ li, một cái tủ nhỏ để ti vi, một bộ xa lông bọc vải giả da màu đen. Phía dưới trần có treo một quạt trần ba cánh sơn màu xanh non. Phòng trong là phọng ngủ có kê một tủ lớn đựng quần áo và hai chiếc giường gỗ. Phòng trong cùng có bàn ăn, chạn đựng bát đĩa, bếp nâu ăn, sàn nước rửa chén và buồng tắm, nhà vệ sinh.

Câu 4. Khi tả quang cảnh một buổi sáng trên quê hương, ta có thể liên tưởng và so sánh:

Mặt trời mới lên to và đỏ như một mâm son.
Bầu trời rộng thênh thang, phía chân trời đằng đông rực lên những đám mây hồng.
Những hàng cây ngọn lá xanh mướt rung rinh trong gió sớm.
Đỉnh núi ở trên cao đón nhận những tia nắng đầu tiên, rồi nắng cứ dần dần lan xuống thấp.
Những ngôi nhà như bừng tỉnh giấc sau một đêm ngủ say, đang rộn lên tiếng gà gáy, tiếng heo kêu, tiếng trẻ khóc và tiếng người lớn chuyện trò.

Một ngày mới bắt đầu.

Câu 5. Để luyện tập : Từ bài Sông nước Cà Mau của Đoàn Giỏi, hãy viết một đoạn văn tả lại quang cảnh một dòng sông hay một khu rừng.

Đoạn văn tham khảo

"Trong ánh nắng mặt trời vàng óng, rừng khô hiện lên với tất cả vẻ uy nghi tráng lệ. Những thân cây tràm vươn thẳng lên trời chẳng khác gì những cây nến khổng lổ. Đầu ỉá rủ phát phơ như những đầu lá liêu k ngàn. Từ trong biển á xanh rờn đã ngả sang màu úa, ngát dậy một hương ỉắ tràm bị hun nóng dưới mặt trời. Tiếng chim không ngớt vang 1 vọng mái lên trời cao xanh thắm không cùng. Trên các trảng rộng và chu 1 quanh những lùm bụi thấp, ta nghe thây tiếng vù vù bất tận của hàng nghìn loại côn trùng có cánh. Chúng không ngớt bay đi, bay lại trên những hôn hoa nhiệt đới sặc sỡ.

Mùi hương ngòn ngọt, nhức đầu của những loài hoa rừng không tên đắm mình vào ánh nắng ban trưa. Mùi hương ây khiến con người dễ sinh buồn ngủ. Người ta có thể sẵn sàng ngả lưng dưới bóng một cây nào đó rồi lơ mò đưa mình vào một giấc ngủ chẳng đợi chờ...".

(Trích Đất rừng phương Nam của Đoàn Giỏi)

I. KIẾN THỨC CƠ BẢN

Câu 1. Đọc các đoạn văn dưới đây và trả lời câu hỏi:

(1) Cái chàng Dế Choắt, người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện. Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn đến giữa lưng, hở cả mạng sườn như người cởi trần mặc áo gi-lê. Đôi càng bè bè, nặng nề, trông đến xấu. Râu ria gì mà cụt có một mẩu và mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ.

(Tô Hoài)

(2) Càng đổ dần về hướng mũi Cà Mau thì sông ngòi, kênh rạch càng bủa giăng chi chít như mạng nhện. Trên thì trời xanh, dưới thì nước xanh, chung quanh mình cũng chỉ toàn một sắc xanh cây lá. Tiếng rì rào bất tận của những khu rừng xanh bốn mùa, cùng tiếng sóng rì rào từ biển Đông và vịnh Thái Lan ngày đêm không ngớt vọng về trong hơi gió muối […]. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất như hai dãy trường thành vô tận.

(Đoàn Giỏi)

(3) Mùa xuân, cây gạo gọi đến bao nhiêu là chim ríu rít. Từ xa nhìn lại, cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ: hàng ngàn bông hoa là hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, hàng ngàn búp nõn là hàng ngàn ánh nến trong xanh, tất cả đều lóng lánh, lung linh trong nắng. Chào mào, sáo sậu, sáo đen,… đàn đàn lũ lũ bay đi bay về, lượn lên lượn xuống. Chúng nó gọi nhau, trò truyện, trêu ghẹo và tranh cãi nhau, ồn mà vui không thể tưởng được. Ngày hội mùa xuân đấy!

(Vũ Tú Nam)

Câu 2. a) Qua các đoạn văn miêu tả trên, em hình dung ra được đặc điểm gì nổi bật của từng sự vật, phong cảnh? Đặc điểm ấy được thể hiện qua những từ ngữ, hình ảnh nào?

Gợi ý:

Đoạn (1): Đọc đoạn văn ta hình dung được dáng vẻ gầy gò, yếu ớt của Dế Choắt. Các từ ngữ, hình ảnh chủ yếu thể hiện điều đó là: gầy gò, lêu nghêu, ngắn ngủn, bè bè,…
Đoạn (2): Cho ta hình dung về cảnh bầu trời, sông nước Cà Mau. Đặc điểm của khung cảnh Cà Mau được thể hiện bằng các từ ngữ và hình ảnh: bủa giăng chi chít như mạng nhện, trời xanh, nước xanh, tiếng sóng rì rào, cá nước bơi hàng đàn đen trũi,…
Đoạn (3): Cho ta hình dung về vẻ đẹp đầy sức sống của mùa xuân. Các từ ngữ hình ảnh thể hiện điều đó là: chim ríu rít, cây gạo sừng sững, hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi, chào mào, sáo sậu, sáo đen,… đàn đàn lũ lũ,…
c) Để có thể miêu tả được các sự vật, phong cảnh như thế người viết phải có những năng lực gì?

Gợi ý: Người viết cần phải có năng lực quan sát, liên tưởng, tưởng tượng, so sánh, ví von,…

d) Tìm những câu văn có hình ảnh liên tưởng, so sánh và nhận xét về tác dụng của các thao tác này.

Gợi ý: Có thể tìm những câu như.

Ở đoạn (1):… người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện; mặt mũi thì lúc nào cũng ngẩn ngẩn ngơ ngơ,…
Đoạn (2):… chi chít như mạng nhện, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá bơi hàng đàn đen trũi,…
Đoạn (3): Cây gạo sừng sững như một tháp đèn khổng lồ, hàng ngàn bông hoa như hàng ngàn ngọn lửa hồng tươi,…
Những câu văn như trên vừa tạo ra những nét riêng độc đáo, vừa thể hiện được những nét đặc trưng của sự vật, hiện tượng. Theo đó, nó tạo ra sự hấp dẫn và thu hút được sự chú ý của người nghe.

Câu 3*. So sánh đoạn văn dưới đây với đoạn nguyên văn ở trên (mục a-(2)) và cho biết việc lược bỏ đi các chữ có ảnh hưởng gì đến hiệu quả miêu tả.

Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước (…) đổ ra biển ngày đêm (…), cá nước bơi hàng đàn đen trũi (…) giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sông rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngất (…).

Gợi ý:

Việc lược bỏ đi các từ ngữ mang ý nghĩa so sánh, liên tưởng làm cho đoạn văn chẳng những không thể hiện được hết những nét riêng của sông nước Cà Mau (dòng Năm Căn) mà còn làm cho đoạn văn kém đi sự hấp dẫn. Ví dụ này cho thấy quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét có vai trò vô cùng quan trọng trong sự miêu tả của nhà văn.

II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG

Câu 1. a) Lựa chọn 5 trong số các từ ngữ gương bầu dục, mảnh kính, cong cong, uốn, lấp ló, xám xịt, cổ kính, xanh um, xanh biếc để điền vào những chỗ trống trong đoạn văn dưới đây.

Nhà tôi cách Hồ Gươm không xa. Từ trên gác cao nhìn xuống, hồ như một chiếc (…) lớn, sáng long lanh.

Cầu Thê Húc màu son, (…) như con tôm, dẫn vào đền Ngọc Sơn. Mái đền (…) bên gốc đa già, rễ lá xum xuê. Xa một chút là

Tháp Rùa, tường rêu (…), xây trên gò đất giữa hồ, cỏ mọc (…)

(Theo Ngô Quân Miện)

Gợi ý: gương bầu dục, cong cong, lấp ló, cổ kính, xanh um.

b) Trong đoạn văn trên, tác giả đã quan sát và lựa chọn hình ảnh như thế nào?

Gợi ý: Trong đoạn văn trên tác giả đã chứng tỏ một năng lực sự quan sát và liên tưởng rất tinh tế. Vì thế mà các hình ảnh so sánh được tạo ra đều gây được sự chú ý của người đọc, tạo cho họ sự thích thú khi đọc những dòng văn miêu tả. Các hình ảnh so sánh thú vị như: hồ như một chiếc gương bầu dục lớn, sáng long lanh; Cầu Thê Húc – cong cong như con tôm; mái đền lấp ló bên gốc đa già rễ lá xum xuê,…

Câu 2. Ở đoạn văn sau, tác giả đã sử dụng những hình ảnh đặc sắc nào để làm nổi bật hình ảnh một chú Dế Mèn với thân hình đẹp, cường tráng nhưng tính tình lại rất ương bướng, kiêu kăng?

Lúc tôi đi bách bộ thì cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn. Đầu tôi to và nổi từng tảng, rất bướng. Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc. Sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng. Tôi lấy làm hãnh diện với bà con về cặp râu ấy lắm. Cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.

(Tô Hoài)

Gợi ý: Những hình ảnh tiêu biểu, đặc sắc làm nổi bật thân hình đẹp, cường tráng nhưng tính tình rất ương bướng, kiêu căng của Dế Mèn là: cả người tôi rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được; đầu – to và nổi từng mảng, rất bướng; răng đen nhánh – như hai lưỡi liềm máy; sợi râu tôi dài và uốn cong một vẻ rất đỗi hùng dũng; tôi – hãnh diện… với cặp râu ấy lắm; cứ chốc chốc tôi lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vốt râu.

Câu 3. Hãy quan sát rồi ghi chép lại ngôi nhà hoặc căn phòng em ở và lựa chọn ra những đặc điểm nổi bật nhất.

Gợi ý: Tuỳ vào đặc điểm của ngôi nhà hoặc căn phòng mình đang ở mà mỗi người lại có thể lựa chọn những đặc điểm riêng (của nơi mình ở) để mà miêu tả. Chú ý những điểm nổi bật cần lưu ý là: màu sơn, khung cửa sổ, góc học tập, cách bố trí nội thất trong phòng,…

Câu 4. Nếu dùng những hình ảnh sau đây để miêu tả về quang cảnh quê hương em vào buổi sáng thì em liên tưởng, so sánh chúng với những gì?

Mặt trời
Bầu trời
Những hàng cây
Núi (đồi)
Những ngôi nhà
Gợi ý: Để lựa chọn được những hình ảnh so sánh hay và hợp lí, cần phát huy những kiến thức đã lĩnh hội được trong quá trình đọc sách, song cũng cần chủ động phát huy những liên tưởng độc đáo của mỗi cá nhân. Khi lựa chọn hình ảnh so sánh cũng cần lưu ý đến việc mùa mà mình dự định chọn miêu tả là gì (mùa xuân hay mùa hạ,…). Việc lựa chọn mùa quyết định việc lựa chọn các hình ảnh so sánh, bởi so sánh phải lấy thực tế làm căn cứ.

Câu 5. Hãy viết một đoạn văn miêu tả cảnh một dòng sông hoặc một khu rừng mà em có dịp quan sát (có thể quan sát trực tiếp hay qua truyền hình).

Gợi ý: Tham khảo đoạn văn sau (miêu tả về một dòng sông).

Quê tôi nằm trên một triền đê ở ven sông Hồng. Buổi chiều, vào những ngày hè oi ả, cả lũ nhóc chúng tôi lại rủ nhau ra sông tắm mát. Hàng chục đứa hò reo ngụp lặn, trêu đùa nhau náo loạn cả một khoảng sông. Những ngày đó con sông hiền lắm, cứ lặng lờ trôi. Trên mặt sông, những con sóng nhỏ nối tiếp nhau xô nhẹ vào bờ. Tiếng sóng vỗ ì oạp nghe rất vui tai. Hai bên bờ sông, người giặt giũ, người gánh nước, nói chuyện vui cười nhộn nhịp âm vang. Đẹp nhất trên khúc sông thủa ấy là những đồng ngô nối tiếp, nối tiếp nhau xanh đến ngút ngàn. Tuổi thơ, con sông và cuộc sống với tôi khi ấy thật thanh bình, nên thơ và êm ả biết bao!

(Ngô Tuần)

Câu 6. Qua đoạn văn dưới đây, em rút ra được điều gì về quan sát, tưởng tượng, so sánh và nhận xét trong văn miêu tả?

Một trăm cây bạch dương giống nhau cả trăm, một trăm ánh lửa giống nhau cả trăm. Mới nhìn tưởng thế, nhưng nhìn kĩ thì thân cây bạch dương nào cũng khác nhau, ngọn lửa nào cũng khác nhau. Trong đời ta gặp bao nhiêu người, phải thấy ra mỗi người mỗi khác nhau không một ai giống ai.

(Tô Hoài, Một số kinh nghiệm viết văn miêu tả, NXB Giáo dục, 1997)

Gợi ý: Quan sát những sự vật giống nhau cứ nghĩ chúng chẳng có điểm gì khác cả. Nhưng thực không phải thế, tạo hoá đã sinh ra mỗi sự vật (và cả con người nữa) là bao giờ cũng cho chúng những nét riêng. Vì thế, để miêu tả hay phải quan sát thật là tỉ mỉ. Có quan sát tinh tế và tỉ mỉ thì mới có những so sánh và liên tưởng độc đáo và giá trị được.