I. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bình luận

Mục đích: bàn luận, đánh giá tính đúng sai, hay dở, có sự trao đổi với người đối thoại

- Yêu cầu:

+ Bàn luận với những người biết, quan tâm

+ Chỉ bình luận khi có ý kiến riêng được nêu ra, thật lòng muốn thuyết phục

a, Trong đoạn trích Xin lập khoa luật, Nguyễn Trường Tộ đưa ra nhận định, đánh giá đúng- sai, hay – dở, đồng thời cũng có bàn bạc mở rộng

- Các lập luận nhằm hướng tới khẳng định vai trò quan trọng, xây dựng hệ thống luật phép cho quốc gia

b, Nguyễn Trường Tộ rõ ràng có lý do để đề nghị lập khoa luật bởi trên thực tế: đất nước cần có luật pháp, nhưng luật không chỉ công bằng mà cần đáp ứng đạo đức

c, Đoạn trích Xin lập khoa luật bình luận vì thể hiện tính chất xuất vấn đề đồng thời lập luận hướng vào thuyết phục với nhận xét, tư tưởng của tác giả

II. Cách bình luận

Bước 1: Nêu vấn đề cần bình luận

+ Nêu rõ thái độ, sự đánh giá của con người trước vấn đề được đưa ra

+ Trình bày rõ ràng trung thực

Bước 2: Đánh giá được vấn đề cần bình luận

+ Cho rằng quan điểm mình đúng, bác bỏ cái sai

+ Kết hợp các phần đúng, loại phần sai, tìm ra điểm chung sự đánh giá

+ Đưa ra cách đánh giá riêng

Bước 3: Bàn về vấn đề cần bình luận

+ Bàn về thái độ, hành động, cách giải quyết

+ Bàn về những vấn đề sâu xa hơn

LUYỆN TẬP

Bài 1 (trang 73 sgk ngữ văn 11 tập 2):

Bình luận không giống giải thích, chứng minh, không phải sự kết hợp giữa chứng minh với giải thích:

+ Ba kiểu này hoàn toàn khác nhau

+ Bản chất bình luận là tranh luận vấn đề mà mọi người đều biết hoặc có ý kiến riêng về vấn đề đó

Bài 2 (Trang 73 sgk ngữ văn 11 tập 2):

Đoạn văn trên sử dụng thao tác bình luận:

- Chủ đề bình luận: vấn đề giao thông và tai nạn giao thông ở nước ta

- Mục đích lập luận: cần có một chương trình truyền thông hiệu quả để những lưỡi hái tử thần không còn nghênh ngang trên đường phố.

- Lập luận triển khai chặt chẽ, có hệ thống, giàu sức thuyết phục

+ Bài viết mở đầu ấn tượng mạnh với người đọc

+ Bình luận, phân tích chính xác về thần chết của giao thông

+ Trích dẫn số liệu cụ thể làm căn cứ

+ Đề xuất của tác giả

Bài 3 (trang 73 sgk ngữ văn 11 tập 2):

- hiểu biết và tôn trọng pháp luật chính là sống có đạo đức

- Giáo dục pháp luật cho học sinh nói riêng, cho mọi công dân là nhiệm vụ quan trọng

I. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bình luận

Câu 1 (trang 71 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

- Bình luận là đánh giá (xác định phải trái, đúng sai, hay dở) và bàn bạc (trao đổi ý kiến).

Câu 2 (trang 71 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Tìm hiểu về cách lập luận bình luận trong đoạn trích Xin lập khoa luật của Nguyễn Trường Tộ:

a. Phân tích ngữ liệu ″Xin lập khoa luật″ của Nguyễn Trường Tộ (Ngữ văn 11, tập 1)

- Tác giả đã nêu ra vấn đề đúng, sai của đời sống và bàn bạc rất sâu. Theo đó vua chúa thống trị đất nước đều phải dựa vào luật, và thực hiện theo luật.

- Nhằm mục đích thuyết phục triều đình cho mở khoa luật.

b. Nguyễn Trường Tộ đề nghị lập khoa luật: mang tính chất bình luận.

c. Đoạn trích Xin lập khoa luật của Nguyễn Trường Tộ là một đoạn lập luận bình luận

- Vì nó thể hiện rõ tính chất đề xuất vấn đề đồng thời nhận xét đánh giá giúp người đọc, người nghe hiểu, tán đồng với đề xuất của tác giả.

Câu 3 (trang 71 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Vì :

- Như vậy mới nắm vững được cách tổ chức luận cứ, luận điểm ⇒đạt tới mục đích đặt ra.

- Để vận dụng trong quá trình trình bày ⇒ tạo sự lôi cuốn, thuyết phục.

Câu 4 (trang 71 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

- Con người cần thiết bình luận, dám bình luận: để thể hiện chính kiến, quan điểm của mình và thuyết phục được người nghe về những vấn đề đó.

- Phải nắm kĩ năng bình luận ⇒ bình luận hấp dẫn, lôi cuốn, thuyết phục khách quan.

II. Cách bình luận

Một bài bình luận thường có các bước sau:

- Bước 1: Nêu vấn đề cần bình luận.

- Bước 2: Đánh giá vấn đề cần bình luận

- Bước 3: Bàn về vấn đề cần bình luận.

Luyện tập

Câu 1 (trang 73 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

- Bình luận không phải là giải thích, chứng minh hay kết hợp giải thích với chứng minh. Vì:

+ Mục đích 3 kiểu bài này khác nhau

+ Bản chất của bình luận là tranh luận về vần đề mà tất cả người tham gia bình luận đều đã biết và đều có ý kiến riêng về vấn đề đó.

Câu 2 (trang 73 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Đoạn trích có dùng thao tác bình luận, vì có nêu ra:

∗ Vấn đề bình luận: nguyên nhân và hậu quả của tai nạn gian thông.

∗ Giải quyết vấn đề:

- Dùng lí lẽ:

+ ″Thần chết đã … đường phố″

+ ″Những kẻ … giao thông”

+ ″Những kẻ đầu …. khoái cảm″.

- Chỉ ra nguyên nhân:

+ Hạn chế khách quan.

+ Hạn chế chủ quan: ý thức tham gia giao thông còn non kém.

- Dẫn chứng:

+ ″Theo thống kê của UNICEF…. Xe máy″

+ Họ là lực lượng lao động lớn của đất nước. Lực lượng ấy phải gánh lấy trách nhiệm công dân và gia đình.

- Chỉ ra tác hại: gây ra sự tổn thương quá lớn cho lực lượng lao động của đất nước.

- Kêu gọi mọi người có ý thức tham gia giao thông và hình thành một chương trình truyền thông về an toàn giao thông.

* Tác giả đã đưa ra lời bàn luận:

- Vấn đề an toàn giao thông là hạnh phúc, là cơ hội gặt hái thành công để hội nhập, là thể hiện thái độ mến khách...

- Câu bình luận logic, chặt chẽ; cách nêu dẫn chứng thuyết phục cho lập luận của mình.

Câu 3 (trang 74 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Bài ″xin lập khoa luật″ chúng ta còn có thể bình luận thêm

- Nêu vai trò của pháp luật đối với xã hội ta hiện nay.

+ Làm cho mọi người hiểu biết và chấp hành pháp luật

+ Để xây dựng xã hội thực sự văn minh, công bằng.

+ Giáo dục pháp luật cho học sinh nói riêng và mọi công dân nói chung.

I. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bình luận

Câu 1 (trang 71 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Bình luận: là bàn bạc, đánh giá, nhận xét về sự đúng sai, thật giả, lợi hại của các hiện tượng đời sống như: ý kiến, chủ trương, sự việc, con người, tác phẩm văn học...

Câu 2 (trang 71 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Tìm hiểu về cách lập luận bình luận trong đoạn trích Xin lập khoa luật của Nguyễn Trường Tộ:

a, Trong đoạn trích, Nguyễn Trường Tộ có đưa ra những nhận định, đánh giá đúng – sai, hay – dở (Ai hiểu luật được sẽ làm quan,... Bất cứ một hình phạt nào ở trong nước không vượt ra ngoài luật...) đồng thời cũng có bàn bạc mở rộng (Biết rằng đạo làm người không gì lớn bằng trung hiếu...). Tất cả những lập luận đều nhằm hướng tới khẳng định vai trò của pháp luật và việc giáo dục luật pháp trong xã hội.

b, Nguyễn Trường Tộ rõ ràng có lí do để đề nghị lập khoa luật bởi trên thực tế, muốn trị nước phải dựa vào luật chứ không phải vào những lời nói suông trên giấy về trung hiếu lễ nghĩa và rằng luật pháp là công bằng và cũng là đạo đức.

c, Đoạn trích Xin lập khoa luật của Nguyễn Trường Tộ là một đoạn lập luận bình luận vì nó thể hiện rõ tính chất đề xuất vấn đề đồng thời các lập luận cũng là để hướng vào thuyết phục người đọc tán đồng với những nhận xét, đánh giá của tác giả.

Câu 3 (trang 71 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Muốn làm cho ý kiến bình luận có sức thuyết phục người đọc (người nghe) thì phải nắm vững kĩ năng bình luận.

Vì: Nếu không nắm vững kỹ năng bình luận thì vấn đề sẽ không được làm rõ, ý kiến cá nhân cũng không được chấp nhận vì dẫn chứng, lý lẽ không rõ ràng.

Câu 4 (trang 71 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Con người dám và có kĩ năng tham gia bình luận để trở thành người có ích cho xã hội. Muốn có các cuộc tranh luận có hiệu quả, bổ ích chúng ta cần thành thạo kĩ năng bình luận.

II. Cách bình luận

Có nhiều cách bình luận. Nhưng dù theo cách nào thì người bình luận cũng phải:

- Trình bày rõ ràng, trung thực hiện tượng (vấn đề) được bình luận.

- Đề xuất và chứng tỏ được ý kiến nhận định, đánh giá của mình là xác đáng.

- Có những lời bàn sâu rộng về chủ đề bình luận.

Luyện tập

Câu 1 (trang 73 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Bình luận không phải giải thích, chứng minh hay kết hợp giải thích với chứng minh. Vì:

- Mục đích ba kiểu bài này khác nhau.

- Bản chất của bình luận là tranh luận về vấn đề mà tất cả người tham gia bình luận đều đã biết và đều có ý kiến riêng về vấn đề đó.

Câu 2 (trang 73 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Đoạn trích Võ Thị Hảo về vấn đề giao thông có sử dụng kiểu lập luận bình luận. Điều này thể hiện ở:

- Chủ đề lập luận: Vấn đề giao thông và tai nạn giao thông ở nước ta.

- Mục đích thuyết phục: hướng đến đề xuất “chúng ta cần một chương trình truyền thông hiệu quả hơn để “những lưới hái tử thần”, “không còn nghênh ngang trên đường phố”.

- Các lập luận được triển khai chặt chẽ, có hệ thống và giàu sức thuyết phục.

- Có mở rộng vấn đề bình luận: vấn đề an toàn giao thông không chỉ bó hẹp trong lĩnh vực giao thông mà là “món ăn văn minh” đem ra “đãi khách” trong thời gian giao lưu, hội nhập toàn cầu.

Câu 3 (trang 73 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Để viết được bài bình luận về vai trò của luật pháp và việc giáo dục pháp luật trong xã hội, cần:

- Nêu được vai trò và ý nghĩa to lớn của pháp luật trong mỗi lĩnh vực của đời sống.

- Hiểu biết và tôn trọng chính sách pháp luật.

- Giáo dục pháp luật cho học sinh nói riêng và mọi công dân nói chung.

Nội dung bài học

- Khái niệm: Thao tác lập luận bình luận là thao tác lập luận của văn nghị luận nhằm đưa ra ý kiến, đánh giá một vấn đề, sự kiện nào đó.

- Mục đích: Thuyết phục người đọc, người nghe hiểu và đồng ý với ý kiến của mình.

- Yêu cầu:

+ Phải có lí lẽ, dẫn chứng rõ ràng.

+ Thuyết phục, lôi cuốn.

+ Trình bày mạch lạc, bộc lộ rõ thái độ.

- Vai trò: Bày tỏ quan điểm của mình và thuyết phục người nghe.

- Cách thực hiện:

+ Nêu vấn đề bình luận.

+ Đánh giá vấn đề.

+ Bàn bạc vấn đề.

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 71 SGK Ngữ Văn 11 Tập 2)

Bình luận: Là đưa ra những đánh giá, nhận xét, bàn bạc, về sự sai đúng, thật giả, lợi hại, thiện ác của các hiện tượng đời sống như: ý kiến, chủ trương, sự việc, con người, tác phẩm văn học...

Câu 2 (trang 71 SGK Ngữ Văn 11 Tập 2)

Tìm hiểu đoạn trích "Xin lập khoa luật" của Nguyễn Trường Tộ:

a,

+ Đoạn trích có đưa ra những nhận định, đánh giá đúng-sai, hay-dở: Ai hiểu luật được sẽ làm quan,... Bất cứ một hình phạt nào ở trong nước không vượt ra ngoài luật...

+ Vấn đề có được bàn bạc sau rộng: Biết rằng đạo làm người không gì lớn bằng trung hiếu...

+ Đích cuối cùng của lời nhân định: Khẳng định vai trò của pháp luật và việc giáo dục luật pháp trong xã hội.

b,

+ Nguyễn Trường Tộ rõ ràng có lý do để đề nghị lập khoa luật.

+ Muốn trị nước phải dựa vào luật chứ không phải vào những lời nói suông trên giấy về trung hiếu lễ nghĩa và rằng luật pháp là công bằng và cũng là đạo đức.

c,

+ Đây là một đoạn lập luận bình luận.

+ Đoạn trích thể hiện rõ tính chất vấn đề được đề xuất. Bên cạnh đó các lập luận được đưa ra cũng đều hướng đến thuyết phục độc giả đồng ý, tán thành đồng thời với những nhận xét, đánh giá của tác giả.

Câu 3 (trang 71 SGK Ngữ Văn 11 Tập 2)

- Muốn làm cho ý kiến bình luận có sức thuyết phục người đọc, người nghe thì phải nắm vững kỹ năng bình luận.

- Nếu không nắm vững kỹ năng bình luận thì vấn đề sẽ không được làm rõ, ý kiến cá nhân cũng không được chấp nhận vì dẫn chứng, lý lẽ không rõ ràng.

Câu 4 (trang 71 SGK Ngữ Văn 11 Tập 2)

Con người hôm nay cần biết bình luận vì:

- Phải biết phê phán những thói hư tật xấu, đồng tình, ủng hộ những điều có ích cho con người, xã hội.

- Có kĩ năng bình luận mới có thể tham gia vào các cuộc thảo luận để hoạt động tích cực trong các lĩnh vực của đời sống xã hội.

Luyện tập

Câu 1 (trang 73 SGK Ngữ Văn 11 Tập 2)

Nhận xét này không đúng vì:

- Bình luận, giải thích, chứng minh là 3 dạng khác nhau lập luận khác nhau.

- Bản chất của bình luận là tranh luận. Vấn đề được đưa ra tranh luận đã có rất nhiều ý kiến riêng của những người bình luận trước đó.

Câu 2 (trang 73 SGK Ngữ Văn 11 Tập 2)

- Đoạn trích có sử dụng kiểu lập luận bình luận:

+ Chủ đề bình luận: Vấn đề giao thông và ý thức tham gia giao thông.

+ Mục đích bình luận: Đưa người đọc đến đề xuất “chúng ta cần một chương trình truyền thông hiệu quả hơn để “những lưỡi hái tử thần” không còn nghênh ngang trên đường phố”.

+ Các lập luận được triển khai chặt chẽ, có hệ thống và giàu sức thuyết phục.

● Mở đầu bài viết lí lẽ đầy thuyết phục: Thần chết là kẻ mù lòa, không phân biệt người tốt, kẻ xấu. Đặc biệt nhấn mạnh về sự nguy hiểm khi thần chết đồng hành cùng "sát thủ" đường phố.

● Tiếp đến là dẫn chứng xác thực bằng lời văn độc đáo, gây ấn tượng mạnh: "Thần chết trao lưỡi hái cho những trai tráng đi xe máy hung hăng, đánh võng..."

● Vấn đề bình luận được mở rộng: "Ý thức còn hết sức non kém của một số người dân Việt Nam khi tham gia giao thông...", "Tiếc thay, đó hầu hết lại là những trai tráng...".

● Đưa ra đề xuất: Chương trình truyền thông về an toàn giao thông.

Câu 3 (trang 73 SGK Ngữ Văn 11 Tập 2)

Bình luận thêm:

- Pháp luật có ý nghĩa to lớn trong mọi vấn đề của đời sống.

- Cần có hiểu biết và tôn trọng pháp luật.

- Cần giáo dục pháp luật cho học sinh nói riêng và mọi công dân nói chung.

Câu 1 (trang 71 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

- Bình luận trong các trường hợp trên nhằm đưa ra những ý kiến nhận xét, đánh giá, bàn luận về sự đúng/sai, hay/dở, lợi/hại của vấn đề.

Câu 2 (trang 71 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

a. Phân tích ngữ liệu “Xin lập khoa luật” của Nguyễn Trường Tộ (Ngữ văn 11, tập 1)

- Tác giả có ý thức tranh luận với quan niệm cho rằng việc lập khoa luật là không cần thiết

- Tác giả đã nêu ra vấn đề đúng, sai của đời sống và bàn bạc rất sâu. Theo đó vua chúa thống trị đất nước đều phải dựa vào luật, và thực hiện theo luật.

- Nhằm mục đích thuyết phục triều đình cho mở khoa luật.

b. Nguyễn Trường Tộ có lý do để đề nghị lập khoa luật bởi lúc bấy giờ, ai nấy đều đã thống nhất rõ ràng muốn trị nước thì phải dựa vào luật chứ không phải vào những lời nói suông trên giấy về trung hiếu hay lễ nghĩa, rằng luật pháp là công bằng và cũng là đạo đức.

c. Đoạn trích Xin lập khoa luật của Nguyễn Trường Tộ là một đoạn lập luận bình luận

- Vì nó thể hiện rõ tính chất đề xuất vấn đề đồng thời nhận xét đánh giá giúp người đọc, người nghe hiểu, tán đồng với đề xuất của tác giả.

Câu 3 (trang 71 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

* Giải thích:

- Như vậy mới nắm vững được cách tổ chức luận cứ, luận điểm ⇒đạt tới mục đích đặt ra.

- Để vận dụng trong quá trình trình bày ⇒ tạo sự lôi cuốn, thuyết phục.

Câu 4 (trang 71 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

- Con người cần thiết bình luận, dám bình luận: để thể hiện chính kiến, quan điểm của mình và thuyết phục được người nghe về những vấn đề đó.

- Phải nắm kĩ năng bình luận thì bình luận hấp dẫn, lôi cuốn, thuyết phục khách quan.

Phần II

Có nhiều cách bình luận. Nhưng dù theo cách nào thì người bình luận cũng phải:

- Trình bày rõ ràng, trung thực hiện tượng (vấn đề) được bình luận.

- Đề xuất và chứng tỏ được ý kiến nhận định, đánh giá của mình là xác đáng.

- Có những lời bàn sâu rộng về chủ đề bình luận.

Luyện tập

Câu 1 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

Nhận xét như vậy là sai vì

- Về mục đích bình luận hoàn toàn khác giải thích và chứng minh

+ Giải thích giúp người đọc hiểu về một vấn đề nào đó chưa biết

+ Chứng minh giúp người đọc tin về một vấn đề được nêu ra

+ Bình luận là bày tỏ quan điểm, thuyết phục mọi người đồng ý trước ý kiến của bản thân

- Bình luận cũng không phải giải thích, chứng minh cộng lại. Có chăng người ta chỉ sử dụng giải thích, chứng minh trong qúa trình thực hiện bình luận. Ta coi đó là thao tác hỗ trợ.

Câu 2 (trang 73 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

Đoạn trích có dùng thao tác bình luận, vì có nêu ra:

* Vấn đề bình luận: nguyên nhân và hậu quả của tai nạn gian thông.

* Giải quyết vấn đề:

- Dùng lí lẽ:

+ “Thần chết đã … đường phố”

+ “Những kẻ … giao thông”

+ “Những kẻ đầu …. khoái cảm”.

- Chỉ ra nguyên nhân:

+ Hạn chế khách quan.

+ Hạn chế chủ quan: ý thức tham gia giao thông còn non kém.

- Dẫn chứng:

+ “Theo thống kê của UNICEF…. Xe máy”

+ Họ là lực lượng lao động lớn của đất nước. Lực lượng ấy phải gánh lấy trách nhiệm công dân và gia đình.

=> Đánh giá vấn đề.

* Tác giả đã đưa ra lời bàn:

- Vấn đề an toàn giao thông là hạnh phúc, là cơ hội gặt hái thành công để hội nhập, là thể hiện thái độ mến khách.

- Hành động cần có:

+ Tự điều chỉnh mình.

+ Tự cứu mình và cứu người.

+ Cần một chương trình truyền thông hiệu quả để lưỡi hái tử thần không còn nghênh ngang trên đường phố.

=> Bàn bạc, mở rộng vấn đề.

Câu 3 (trang 74 SGK Ngữ văn 11 tập 2)

Bài “xin lập khoa luật” chúng ta còn có thể bình luận thêm

- Nêu vai trò của pháp luật đối với xã hội ta hiện nay.

+ Làm cho mọi người hiểu được pháp luật và làm theo pháp luật

+ Để xây dựng xã hội thực sự văn minh, công bằng

- Làm thế nào để có luật nghiêm và làm tốt việc giáo dục pháp luật trong xã hội

+ Đặt ra luật pháp và hoàn chỉnh bộ luật. Luật pháp phải xuất phát từ hiện thực và nguyện vọng của nhân dân

+ Mọi người phải có ý thức sống và làm theo pháp luật. Đặc biệt nêu cao tinh thàn gương mẫu của mọi người, mọi ngành, mọi tổ chức trong việc chấp hành pháp luật.