Kính tặng chú Xuân Diệu

Hạt gạo làng ta

Có vị phù sa

Của sông Kinh Thầy

Có hương sen thơm

Trong hồ nước đầy

Có lời mẹ hát

Ngọt bùi đắng cay...

Hạt gạo làng ta

Có bão tháng bảy

Có mưa tháng ba

Giọt mồ hôi sa

Những trưa tháng sáu

Nước như ai nấu

Chết cả cá cờ

Cua ngoi lên bờ

Mẹ em xuống cấy...

Hạt gạo làng ta

Những năm bom Mỹ

Trút trên mái nhà

Những năm cây súng

Theo người đi xa

Những năm băng đạn

Vàng như lúa đồng

Bát cơm mùa gặt

Thơm hào giao thông...

Hạt gạo làng ta

Có công các bạn

Sớm nào chống hạn

Vục mẻ miệng gàu

Trưa nào bắt sâu

Lúa cao rát mặt

Chiều nào gánh phân

Quang trành quết đất...

Hạt gạo làng ta

Gửi ra tiền tuyến

Gửi về phương xa

Em vui em hát

Hạt vàng làng ta...

Mọi hôm mẹ thích vui chơi

Hôm nay mẹ chẳng nói cười được đâu

Lá trầu khô giữa cơi trầu

Truyện Kiều gấp lại trên đầu bấy nay

Cánh màn khép lỏng cả ngày

Ruộng vườn vắng mẹ cuốc cày sớm trưa

Nắng mưa từ những ngày xưa

Lặn trong đời mẹ đến giờ chưa tan

Khắp người đau buốt, nóng ran

Mẹ ơi! Cô bác xóm làng đến thăm

Người cho trứng, người cho cam

Và anh bác sĩ đã mang thuốc vào

Sáng nay trời đổ mưa rào

Nắng trong trái chín ngọt ngào bay hương

Cả đời đi gió đi sương

Bây giờ mẹ lại lần giường tập đi

Mẹ vui, con có quản gì

Ngâm thơ, kể chuyện rồi thì múa ca

Rồi con diễn kịch giữa nhà

Một mình con sắm cả ba vai chèo

Vì con mẹ khổ đủ điều

Quanh đôi mắt mẹ đã nhiều nếp nhăn

Con mong mẹ khoẻ dần dần

Ngày ăn ngon miệng, đêm nằm ngủ say

Rồi ra đọc sách, cấy cày

Mẹ là đất nước, tháng ngày của con...

1970

Nguồn: Trần Đăng Khoa, Góc sân và khoảng trời, Nxb Văn hoá dân tộc, 1999

Khi mẹ vắng nhà, em luộc khoai

Khi mẹ vắng nhà, em cùng chị giã gạo

Khi mẹ vắng nhà, em thổi cơm

Khi mẹ vắng nhà, em nhổ cỏ vườn

Khi mẹ vắng nhà, em quét sân và quét cổng.

Sớm mẹ về, thấy khoai đã chín

Buổi mẹ về, gạo đã trắng tinh

Trưa mẹ về, cơm dẻo và ngon

Chiều mẹ về, cỏ đã quang vườn

Tối mẹ về, cổng nhà sạch sẽ.

Mẹ bảo em: Dạo này ngoan thế!

– Không mẹ ơi! Con đã ngoan đâu

Áo mẹ mưa bạc màu

Đầu mẹ nắng cháy tóc

Mẹ ngày đêm khó nhọc

Con chưa ngoan, chưa ngoan!

1967
Tác giả: Trần Đăng Khoa.

Tập thơ: Góc sân và khoảng trời (1968).

Nguồn: Trần Đăng Khoa, Góc sân và khoảng trời, NXB Văn hoá dân tộc, 1999.

Kẽo cà kẽo kẹt

Kẽo cà kẽo kẹt

Tay em đưa đều

Ba gian nhà nhỏ

Đầy tiếng võng kêu

Kẽo cà kẽo kẹt

Mênh mang trưa hè

Chim co chân ngủ
Lim dim cành tre

Kẽo cà kẽo kẹt

Cây na thiu thiu

Mắt na hé mở

Nhìn trời trong veo

Kẽo cà kẽo kẹt

Võng em chao đều

Chim ngoài cửa sổ

Mổ tiếng võng kêu

Kẽo cà kẽo kẹt

Xưa mẹ ru em

Cũng tiếng võng này

Cánh cò trắng muốt

Bay – bay – bay – bay…

Kẽo cà kẽo kẹt

Bé Giang ngủ rồi

Tóc bay phơ phất

Vương vương nụ cười…

Trong giấc em mơ

Có gặp con cò

Lặn lội bờ sông

Có gặp cánh bướm

Mênh mông, mênh mông

Có gặp bóng mẹ

Lom khom trên đồng

Gặp chú pháo thủ

Canh trời nắng trong

Em ơi cứ ngủ

Tay anh đưa đều

Ba gian nhà nhỏ

Đầy tiếng võng kêu

Kẽo cà kẽo kẹt

Kẽo cà kẽo kẹt

Kẽo cà…

…kẽo kẹt.

1967

Nguồn: Trần Đăng Khoa, Góc sân và khoảng trời, NXB Văn hóa dân tộc, 1999

Trẩu trẩu trầu trầu

Mày làm chúa tao

Tao làm chúa mày

Tao không hái ngày

Thì tao hái đêm

(Câu hát của bà em)

Đã ngủ rồi hả trầu

Tao đã đi ngủ đâu

Mà trầu mày đã ngủ

Bà tao vừa đến đó

Muốn xin mấy lá trầu

Tao không phải ai đâu

Đánh thức mày để hái!

Trầu ơi, hãy tỉnh lại

Mở mắt xanh ra nào

Lá nào muốn cho tao

Thì mày chìa ra nhé

Tay tao hái rất nhẹ

Không làm mày đau đâu…

Đã dậy chưa hả trầu?

Tao hái vài lá nhé

Cho bà và cho mẹ

Đừng lụi đi trầu ơi!

1966

Nguồn: Trần Đăng Khoa, Góc sân và khoảng trời, NXB Văn hóa dân tộc, 1999

Cái chân thì khuệnh khoạng

Tay vắt vẻo lưng cong

Đầu vấp va vấp vểnh

Cháu bỗng hoá bà còng

Mèo tròn mắt lạ lùng

Chị cười lăn ra đất

Mẹ ngồi lặng hồi lâu

Bà đứng trào nước mắt...

1972

Nguồn:

1. Trần Đăng Khoa, Góc sân và khoảng trời, NXB Văn hoá dân tộc, 1999

2. Trần Đăng Khoa, Bên cửa sổ máy bay, NXB Tác phẩm mới, 1985

Mẹ từng lặn lội suốt đời

Trên những cánh đồng hoang dại

Tìm ánh trăng non ngàn xưa

Tỏa mát màu da con gái

Mẹ vượt qua bao đỉnh núi

Trập trùng rừng mộng suối mơ

Chọn những đóa hoa đẹp nhất

Làm nên làn môi thơm tho

Rồi mẹ ngược miền thiếu nữ

Nhặt từng nét đẹp, vẻ xinh

Kiếm nỗi dịu dàng muôn thuở

Chuốt nên vóc dáng con mình

Mẹ trao thiên thần của mẹ

Cho một chàng trai nghèo nàn

Thế là con thành ông chủ

Bỗng nhiên giầu nhất thế gian...

1998

Trích từ tập thơ Trần Đăng Khoa - Thơ tình tuyển, NXB Hội nhà văn 2001.

Ngày 15-7-1979

Kính gửi mẹ ở làng quê

Mẹ ơi

Con đang bay trên cao thẳm bầu trời

Như Hoàng tử trong chuyện xưa mẹ kể

Trước mặt con là vòm xanh êm ru

Vẫn từng xanh trên mái nhà mình…

Con biết chiều nay bên rặng cúc tần

Mẹ lại đứng nhìn lên đây

Như mỗi lần nắng ngả

Nhưng chắc mẹ chẳng hình dung thằng con trai của mẹ,

cái hòn đất thô của mẹ

Đang lượn bay trên cao thẳm bầu trời

Thật đấy mà, con trai của mẹ đây

Con đang ngồi viết thư bên cửa sổ máy bay

Và nhớ mẹ

Những ngày thơ bé

Con thường nằm trong cái nong

Trải trên sân đất

Mẹ chỉ lên vòm xanh bát ngát

Bảo đấy là thiên đường

Nơi có những lâu đài nguy nga

Những nàng tiên xinh đẹp dịu dàng

Vẫn thường đến với con người khi con người đau khổ

Những nàng tiên biết trồng dâu, dệt lụa

Biết hát ca…

Mẹ ơi, con tin là mẹ nói thật

Nhưng lên đây con chỉ gặp

Chóp những đám mây thấp lúp xúp

Nỗi hoang vắng ngàn đời táp vào con lạnh buốt

Bầu trời trống trơn

Như cánh đồng làng ta sau vụ gặt

Khắp nơi ngổn ngang những đống khói hun chuột

Nhưng hùng vĩ hơn mọi cánh đồng nào

Tuy nhiên thế, mẹ ơi, vẫn chẳng phải cánh đồng đâu

Bởi không có tà áo nâu và tấm lưng còng của mẹ

Mẹ ơi

Con nhìn ra vòm xanh

Bỗng thấy những ngôi sao trôi lang thang như hạt gạo giữa trời

Hạt nào cũng sáng và đẹp

Nhưng chỉ có hạt gạo mẹ sàng trên nền đất

Mới hiểu được mẹ

Mới nuôi con thành một chàng trai

Bay lên bầu trời…

Từ cửa sổ máy bay

Nhìn về mặt đất

Bỗng nhiên con sửng sốt

Lại gặp một vòm xanh thăm thẳm của bầu trời

Mây trắng đi lững thững dưới kia

Như những cái nấm lơ lửng

Nhưng con biết đằng sau màu mây ấy

Là một thiên đường có thật

Ở đó có ngôi nhà gianh vách trát đất

Là lâu đài của mẹ con mình

Trước cửa, dậu cúc tần xanh

Sau lưng mảnh ao làng

Trăng lên có tiếng cá quẫy

Ở đó có nàng tiên

Biết hát ca và cấy lúa

Biết đến với con khi con đau khổ

Và sau mỗi chặng đường gian lao

Con lại trở về

Sưởi ấm trong tình thương đôi mắt mẹ

Giá lạnh tan đi

Tràn đầy niềm tin và nghị lực

Con lại cười vang như sóng dưới bầu trời...

1981

Nguồn: Trần Đăng Khoa, Bên cửa sổ máy bay, NXB Tác phẩm mới, 1985

Mẹ ơi, có thể trong cuộc chiến đấu này

Con sẽ ngã xuống

Ngã xuống bình thường

Như bao đồng đội của con

Để mái nhà gianh mẹ được yên ả

Dưới sắc nắng vàng…

Và, có thể là, sáng mai bừng mắt ra

Mẹ sẽ nhận về tay mình một tờ giấy…
Như nhiều bà mẹ ở làng

Tờ giấy mỏng manh

Nhưng lại nặng hơn ngàn tấn bom

Trút xuống tuổi già của mẹ

Cho dù thế, mẹ cũng đừng khóc nhé

Con không chết đâu

Xin mẹ cứ đọc Kiều

Cho căn nhà trở lại yên tĩnh

Dưới bóng cây bảng lảng hoàng hôn

Xin mẹ cứ ngồi tựa cửa chờ con

Như những ngày xưa

Mỗi chiều đi học về

Và mẹ lại lắng nghe

Tiếng bước chân bầy trẻ nhỏ

Chúng ôm sách, bá vai nhau, rúc rích cười, đi ngang qua cửa sổ

Đi ngang qua chiều

Yên tĩnh

Và đêm xuống

Đầy nhà…

Đầy vườn…

Đầy cả bầu trời…

Đêm ấm áp và mượt như lụa

Xin mẹ đừng khép cửa

Để cho gió vào

Gió hát trong căn nhà của mẹ

Những bài hát của trời mây

Và mẹ thiếp đi lúc nào không hay

Đến nỗi mẹ chẳng biết được

Thằng con trai mẹ về

Trong làn gió mát

Làn gió đã đi khắp trái đất

Hát ru những bà mẹ không con…

Biên giới 18-3-1981

Nguồn: Trần Đăng Khoa, Bên cửa sổ máy bay, NXB Tác phẩm mới, 1985